SABAKTAŞ
Böraniy’men Sebila akran bolup ekevide mektepte barabar okudular.Ekevide birbirevin bek süyetagan ediler.Böraniy köydün tömeninde bolgan üylerindin kapısına gadar Sebila’dı aketir,sorada özü üylerine kaytar edi.Mektep pitken sorada canı cetme ekende yene kırdan kaytyatkanda Böraniy onlardın azbarındın kasında,kapıdın aldından geşer,Sebila’dı köralmasa çınatay parmağın bügüp avzına tığıp sızgırır,bu sızgırıktı Sebila’dan başkası bek bilmegen üşün tuyganıman Sebila’da üy avlada töbege şıgar, karşıgadanda bolsa körüşür ediler.
Armandın pitip tobanlardın samanlıkka kuyulgan,bostanlardın buzulgan künlerinden birevinde köyde bir kisidin toyu baredi.O künde Sebila’dı kelir dep üylerindin kasından geşmedi Böraniy.Kalay bolsa toyda kızlarga kelir o vakıt körüşürmüz dep tüsündü.Kas kararmay ötmeğin üy kalkın beklemiy şalt cep üyden şıktı.Kızlardın cıyınındın yasalayık üydün azbarındın porta kapısı artınaşek aşıvlı edi.Kızlar caslar ertenden cıyılganlar.Löküslerdin cağılganın toydun baslaganın körüp kızlardın arasında Sebila’dı karadı,köralmadı.Belki keşikkendir dep bekledi gene kelmegenin körgenimen üyerden ayrıldı,üylerine taman ketip er vakıtkınday sızgırıp beklesede Sebila şıkmadı.Onun atasındın şın aytmadı bek süygenin bilgen üşün birşiy demezler dep üylerindin artındakı kişkene terezedin tübüne kelip:
Cuvuruklap cürdüm kırda oyda
Kelirsin dep karadım, yok edin toyda. Dep şın ayttı ya yenede üylerindin şıragı cansada şıkkan kisi bolmadı.Canı tarsıgıp üylerine kayttı.Porta kapıdan kiryatkanda anasıman cengesi kapıdan şıktılar.Cıyınga erekten karamaga ketkenleri belli edi.Cengesi Menayşe :
-Bizim casımız toyda kızlarga barmay nege kaytıp keledi eken Sebila seni karamazmı dep karap küldü.
-Sebila cıyında yok cengem,üylerindin artına barıp sızgırdım,atası indemez dep şın’da ayttım ama körünmedi,o bolmağanga mende kayttım dedi.Anasıman cengesi cıyın üyüne tuvra kettiler.Boraniy’de üylerindin aldındakı sundurmaga oturdu,cigaresin cagıp bir vakıt kökke karadı,ay carık yıldızlar cıltırapyatır.Nenesimen kart atasındın oturgan üylerindin şıragı caguvlu edi.Onlardın üyünden amcasındın besikteki ulundun cılaganın tuydu,artından da nenesindin onu uyklataman dep :
-Astına minder salayım
Üstüne corkan cabayım
Toyga ketken anandı
Kıdırıp kaydan tabayım.
Aydiy ayidiy, aydiy av
Sosu bala kaydiy av
Menim balam ösiyik
Şorşup atına miniyik
Mingen ciyren atıman
Tavda oyda cürüyük.
Aydiy aydiy, aydiy av
Sosu bala kaydiy av. besik cırın bir aruv sesmen aytkanın tuydu.Nenesindin cas kız ekende begaruv şın aytkanın,onuman kimsedin bazetalmaganın köyde akranları bolganlardın aytkanları keldi esine.Besik cırından son kişkene baladın cılavu tımdı.Keşikmiy anasıman cengesi keldiler.Anasına aytmaga yalsada cengesimen konuşkanları üşün Sebila’dı soradı cengesine.
Kelmegenin tuyganıman gene cigaresin caktı kökke,yıldızlarga karap oturdu.Bir maal sora cengesi kasına kelip oturup:
-Sebila’dı tilegenin bilemiz,ananman colda konuştuk.Atana da makıl boladı eken. Onu cavşı ciberip ayttırayık, endigi sizdi üylendiriyik dep tüsünemiz dedi.Boraniy’de:
-Atama anama makıl boladı bolsa magada makıl bolur,özüne barıp bir sorayım,aldımda askerlikte bar,onu sıltav etip atası bermese kaytermiz dep tüsünemen dedi.Ertengi kün Boraniy gene sızgırdı,Sebila üyden şıgıp aralıkta kalavdın artında beklegen Böraniy’din kasına keldi.
-Tinevin keşe saga sızgırdım şıkmadın,toyda cıyıngada kelmedin,avurdumueken dep merak ettim.Atandın şın aytkanlardı süygenin bilgenim üşün şınlap seni şakırdım ya yenede şıkmadın.Atan tuyup maga ösestimi yoksa dedi.
-Atam ösesmedi ya şeerde oturgan erekten cuvugumuz eken bir bike keldi.Meni birev ayttırayık eken oga beriyik bolganların anamman konuşyatkanda esitip,odadın birevine kirip şıkmay erisip oturdum.Bu kün erten otobosman o bike üylerine kayttı.Dedi
-Olay boladı bolsa menim atamman anamda seni ayttırıp cavşı ciberiyik boladılar,mende saga sorayım dep seni şakırdım,ne diysin birevdi ciberiyikmi degene:
-Anavlar kelmiy ciberiniz dedi.Akşam karangıda bılay etip konuştular.Boraniy üylerine barıp cengesine Sebila’man konuşkanların ayttı.Erekten onlardın tuvganları bolgan Pevirye bike’di aldında avuzların coklamağa cavşı ciberdiler.Sebila’dın anasına makıl bolsada,atası Amanakay:
-Onlardın malı,tarlası bek köp.Menim bir tane kızım bar,onlarga kelin tuvul kızmetçi kerek, balaları taga askergede ketmedi,kızımdı bermiymen dedi.
-Bulardın birbirevin süygenlerin köy kalkıman cuvuk köylerdin kalkı bile biledi,akislik etme
deselerde yene akislik etip bermedi.
Arman köterilip bostanlarda buzulgan son köyde kış azirlikleri baslar,olarda pitkenson er cıl bir yaktakı ızanlarga egilgen pancarlardın şıgarılıp istasyonga aketilmesi baslar edi.Bu pancar ızanları aynı cerde toplu bolganga erten bolsa kündelikşilermen pancar ekken kisiler at arabalarına tolusur ızanlarga tuvra keterediler.Bu at arabalarına toluskan kündelikşiler cas bikelermen canı cetme kıskayaklı kızlar bolganga arabaman birbirevindin kasından geşyatkanda şın aytarlar onlardın işlerinden arıv şın aytakan soyları bir araga kosulup aytakanda onlargada SABAKTAŞ der ediler.Bu Sebila’dın atası Amanakay’da şın aytmadı bek süygen bir kisi edi ama cası biraz geşkenge,arabadakı kzılarga sıbırdap şındı aytar,onlarda anavbir arabdakılarga bakırıp şınlar ediler.Boraniy’de bek şın bilmiy nenesindinde eveli bek aruv şınlaganın tuygan üşün nenesine ;
-Mına Amanakay eki kızdı Sabaktaş etip bizge şın ayttıradı,kızlarga bu şınlardı özü üyretedi,sende bizmen bir kün pancarga kelde bizge üyretirsin.Erakay’man ekevmiz arabadın aldında otururmuz,sen bizge sıbırdarsın bizde Sabaktaş bolup aytarmız dedi.Neneside :
-Men kartaydım balam,ava suvuk tonguzurman.Ama arabada şegim bavrum aktarılganday boladı.Yarın yaylı arabadı ceginiz,aruv etip oranıp miner kızlardın arasında otururman meni tanımazlar mende sizge aytarman dep ayttı.Ertengi kün yaylı arabadı cektiler.Kurtka kündelikşi kızlarday kiyinip arabadı aydagan Erakay’man Boraniy’din artına oturdu.Amanakay’dın arabasına cuvuklaganda Boraniy atlardı şaptırdı Amankay’dın arabasındın canasasından aldındakı colga geşyatkanda onun arabasından eki kızdın:
-Araba araba degenin dört tegerşik dört tayav
Taska tiyse avdarılır, kalırsın cayav . dep Boraniy’alarga şınlaganı tuyulganıman kurtkada:
-Bizikindiy yaylı araba sizde tabılmaz
Bay’dın arabası taska tiysede avdarılmaz. Dep sıbırdadı,Onlarda bunu bakırıp ayttılar.Izanlarına barıp akşamgaşek şalıştılar ama şınına bılay karşılık berilgeni Amankay’dın esinden bir kırlı şıkmadı.Akşam kün batmaga cuvuk Boraniy’alardın arabası köyge taman şıgayıkta o da arabasıman şıktı. Onlarga cetip artlarına cuvuklaganda sabaktaş bolgan
KIZLAR -Arabamız cegildi ketemiz colda
Sabaktaş bolup şınlayık cigitler kayda
CASLAR -Biz şın aytıp cüremiz,cıyında toyda
Sizimen şınlaşayık sabaktaş mında.
KIZLAR -Bugün saga karadım dokuz kere türlendin
Sen şın bilmezedin,bunu kimden üyrendin..
CASLAR -Sen şın bilmiysin dep aytsanda mugaymam
Şındı şınday etip aytkan, şınşı Nogay’man
KIZLAR -Tez vakıtta üylende yasa toyundu
Üyerdede şınlada,körüyüm boyundu
CASLAR -Akşamgaşek şalışıp son üyge kaytarman
Men sabaktaş tapsam,toydada aytarman.
KIZLAR -Sen toyundu yasada mende körüyüm
Şeltekmen suv tasıp sır cuvurup cürüyüm.
CASLAR -Toyum bolsa konakbay köp,sen köşede otur,
Şelteğindi aranga tasla,kopandı toltur.
KIZLAR -Endi şındı taslanız cuvukladık köyge
Kas karardı akşam boldu, kiremiz üyge.
CASLAR -Kas kararıp akşam bolsada şın taslanmaz
Kızlar ketmeniz,bizdiy sabaktaş tabılmaz.
KIZLAR -Pütün künley şalışıp arıdık,endi catarmız
Künler pitmedi ya,kerisin yarın aytarmız.
CASLAR -Üyüne barıp catkandın,keşesi kayır bolsun
Tüsünde meni körsün,mıyı şınman tolsun. Bılay aytıp köygeşek şınlastılar. Amanakay’dın arabası porta kapıdan azbarlarına kirdi.Boraniy’de üylerine taman atların şaptırıp aydap bardı.Nenesi kurtka torununa aylanıp :
-Bu Amanakay saga Sebila’dı berer endigi diymen onun cas vaktında sabaktaş bolup aytkan bek köp şını bardır,şınaytkandı bek süyer dedi.
Akşam ötmeğin cep bolganson Sebila’man eki akası odalarına kirip catttılar.Bikesimen ekevi calgız kalganıman Amanakay bikesine aylanıp :
-Bu kün caslığım esime tüstü,Pancarga ketyatkanda bu Boraniy yaylı araba cegip bizim arabadı geşkende men bizim kündelikşi kızlarga üyretip şın ayttırdım,o karşılıgın bermezedi ama karadım emen o da kasındakı ciğitmen karşılık berdi.Akşam kaytayıkta gene artlarına tüsüp men kızlarga üyretip şın ayttırdım, onlarda ne aytkan bolsak sabaktaş bolup karşılığın berdiler.
Köygeşek şınlastılar.Sebila’dı ayttırdılar bermedik ama şeerge bersek kaydiy bolur,mınavlarda bay kisiler korantaları kalbalık ama yenede bilgen tanıgan köylülerimiz,kaytsek dep tüsünemen dedi:
-Bılay tüsünedi bolsan aruv etersin,Sebila’da tanımagan bilmegen birevge ketmiymen diydi,özün bilirsin dep ayttı bikesi.Onlardın söyleskenlerin Sebila anavbir odadan tuyganıman ertengi kün akşam ötmeğinden sora tabıskanda Boraniy’ge tuyganların aytttı.Pancar sögümleri pitip kış bastırganda Boraniy’din atasıman anası aldında cavşı ciberip Amanakay’dın avzın karadılar,niyetli bolganın bilgenson ayttırmaga ketip söz alındı,cavluk berildi.Keşikmiy şeerge ketip satuv ettiler.Bek keşikmiy ekevindin toyun yasadılar.Adet bolgan üşün toydan sora Boraniy’di kiyev etip şakırganda Amanakay oga aylanıp ;
-Endigi kiyevimiz boldun koşkeldin dep kolun öptürdü.Kiyev şakırganson kiyev kaynatasıman kaynanasındın kolun öbüp onlarga konuşmaga baslaganıman.Amanakay oga aylanıp:
-Boraniy dedi; endiği kiyevimiz boldun ya saga birşiy sorayıkman.Pancarga ızanga ketkende eveli menip sıbırdap üyretip ayttırgan şınlarıma karşılık bermezedin.O kün Erakayman ekeviniz bizim kündelikşi kızlardın aytkan şınlarına karşı berip köygeşek şın ayttınız,kızlardı bastırdınız aperim degenimen Boraniy kaynatasına aylanıp:
-Atam dedi,o şınlardı sabaktaş bolgan eki kızga sen üyretkesindir diymen.degenimen Amanakay külüp :
-Men sıbırdap onlarga ayttım,onlarda sizge ayttılar dedi.Böraniy biraz kızardı,yaldı.Onun betindin kızarganın körgen Amanakay;
-Yaldın betin kızardı,ayt ne aytayık bolsan sende meni bir ulum bolasın degenimen Böraniy;
-Atam,senin şın aytmadı bek süygenindi bilgen üşün sabaktaş bolup şın aytsak cımsarda Sebila’dı berer dep tüsünüp aruv şın bilgen nenem kurtkadı arabaga mingizdim,senin etkenindiy etip o da bizge sıbırdadı,bizde özümüz aytkanday etip şınladık dep,tekrar ayakka turup Amanakay’dın kolun öptü.Üyerde bolgan üy kalkı sarkıldasıp külüstü.30.OCAK.2009
Çocukluğumun geçtiği köyümde harman sonrası pancar söküm ve tesliminde at arabasına doluşan gündelikçi kızlar,gelinler ve tarla sahipleri birbiri peşi sıra aynı bölgeye ekilen tarlalarına giderler,
Bu gidiş ve akşam eve dönüşlerde Nogay’ca karşılıklı şın’lar söylerlerdi.İkişerli veya üçerli kişiden oluşan şıncılarada SABAKTAŞ denirdi.Pancar tarlasından akşam dönüşleri bir şenlik havasında geçerdi.Bazende komşu köyden yine at aabası ile gelip pancar tarlasına giden kızlar bizim köyün içinden geçerken köy ortasındaki çeşme veya köşe başında delikanlılara rastlarlarsa yine şın söyliyerek sataşırlar,onlarda bu şınlamaya aynı şekilde karşılık verirlerdi.Artık bir hayal olan bu geleneğimizde köy nüfusunun azalması ve teknolojinin getirdiği yeniliklerle birlikte yok olup gitti.1950 li yıllardaki bu geleneğimizi hatırlayıp hikaye şeklinde birşeyler yazayım dedim.Tutasınız sav bolup savlukman kalınız.
Necdet ÖZEN
Aktepe(Rıpkıye)ALPU-ESKİŞEHİR