E
EU2
Ziyaretçi
ANİ BEBEK ÖLÜMÜ SENDROMU (ABÖS)
Ani bebek ölümü sendromu, hiçbir sağlık sorunu olmayan bir bebeğin nedeni açıklanamayan ölümü olarak tanımlanabilir. Bu bebeklerde otopsiyi de içeren tüm incelemelerde ölüm nedeni saptanamaz.
Tüm vakaların % 95’i ilk 6 ayda (2-4. aylarda en sık) görülmektedir. Gelişmiş ülkelerde ABÖS, prematürite ve düşük doğum ağırlığına bağlı hastalıklar ve doğumsal anomalilerden sonra süt çocukluğunda rastlanan en sık ölüm nedeni olarak kaydedilmektedir. 1-12 ay arası ölümlerin %35-55’inden sorumludur. Türkiye’ deki sıklığı tam olarak bilinmemekle birlikte gelişmiş ülkelerde sıklık 1000 canlı doğumda 0.8 olarak verilmektedir.
Risk faktörleri
Anneye ait nedenler
Gebelikte sigara içme
Alkol veya madde bağımlılığı
Düşük sosyoekonomik düzey
Çok genç anne yaşı (20 yaş altı)
Gebelikler arasında geçen sürenin kısa olması
Doğum sayısının artması ve takipsiz gebelikler
Bebeğe ait nedenler
Yaş (2-4 ay arası)
Erkek cinsiyet (kızlara göre risk % 30-50 daha fazla)
Erken doğum (prematüre)
Düşük doğum ağırlığı
Yüzüstü uyku pozisyonu
Yakın zamanda geçirilmiş ateşli hastalık öyküsü
Doğum öncesi veya sonrasında sigaraya maruz kalma
Yatağının yumuşak olması ve yastık kullanma
Anne-baba ile aynı yatakta yatma
Bebeğin çok sıcak ortamda bulunması veya çok giydirilmesi
Anne sütü ile yetersiz beslenme
Yukarıda sayılan risk faktörlerinin sadece bir kısmının (erkek cinsiyet, bebeğin yaşı ve düşük sosyoekonomik düzey vb.) değiştirilemez olmasına rağmen, aslında büyük çoğunluğunun değiştirilebileceği ve bu şekilde ani bebek ölümlerinin büyük ölçüde engellenebileceği görülmektedir.
Ani bebek ölümlerini engellemek için alınabilecek önlemler
1. Bebekler uyurken sırt üstü yatırılmalıdır
Sağlıklı süt çocukları doğumdan itibaren sırtüstü yatırılmalıdır. Yan yatış pozisyonu tercih ediliyor ise, yüzüstü pozisyona dönüş olasılığını azaltmak için altta kalan kol öne getirilmelidir (daha iyisi, yan yatış pozisyonu tercih edilmemelidir).
Amerikan pediatri akademisi 1992 yılında açıkladığı sağlık politikasında; sağlıklı bebeklerin uyku sırasında sırtüstü yatırılmasını önermiş ve bu şekilde 4 yıl içinde Amerika’da “ani bebek ölümü sendromu” sıklığı % 40 azaltılmıştır.
2. Bebekler sert yatakta yatırılmalıdır
Bebekleri yumuşak yatak, yastık, yorgan veya hayvan postu gibi yüzeylere yatırmak doğru değildir. Yatak, karyolaya uyumlu olmalı, yatak-karyola arasında bir parmak ya da 2 cm’den daha fazla aralık olmamalıdır. Karyola parmaklıkları arasında 2 parmak ya da 5 cm genişliğinden fazla mesafe bulunmamalıdır. Ani bebek ölümü vakalarının % 30’undan bebeğin uygun olmayan yerlerde yatırılması sorumlu tutulmaktadır.
3. Bebeklerin anne-baba ile birlikte yatması engellenmelidir
Ebeveyn yatakları bebek için uygun malzemeden olmadığı gibi, sigara dumanı ile temas ve anne-babanın ağırlığı altında kalma gibi riskleri olması nedeni ile kesinlikle önerilmemektedir.
4. Bebeklerin yatağında kumaştan yapılmış oyuncaklar bulundurulmamalı ve uyurken yüzleri örtülmemelidir
Yatak çarşafları gergin ve temiz olmalı, battaniye kullanılacak ise yatağın altına sıkıca tespit edilmeli ve çocuğun ancak göğsüne kadar örtülmelidir. Uyku tulumu kullanılması düşünülebilir.
5. Annenin sigara içmesi engellenmelidir
Ani bebek ölümü sendromu ile ilgili yapılan tüm araştırmalar; hamilelikte ve doğum sonrasında sigara kullanımının riski arttırdığını açıkça ortaya koymaktadır. Annenin gebeliğinde sigara içmesinin ani bebek ölümü riskini 3.4 kat arttırdığı bilinmektedir. Hamilelikte sigara içilmesi ayrıca erken doğum ve düşük doğum ağırlıklı bebek riskini de arttırmaktadır.
6. Aşırı sıcak önlenmelidir
Çocuklar hastalık anında bile aşırı ısınmaya neden olmayacak şekilde giydirilmelidir. Özellikle yüzüstü yatan, çok giydirilen ve battaniye ile örtülen bebeklerde ani ölüm riski artabilmektedir. Bu nedenle bebekler uyurken hafifçe örtülmeli ve ideal oda ısısı sağlanmalıdır.
7. Erken doğan ve/veya düşük doğum ağırlığı olan bebeklerde monitör kullanılabilir
Bebek ne kadar erken doğduysa ve ne kadar küçükse ani bebek ölümü riski o kadar fazladır. Bu bebeklerde solunum durması ve kalp hızında yavaşlama olabileceğinden evde monitör ile izlenmesi uygun olabilir. Ancak ev mönitörlerinin ABÖS’ü önlediği kanıtlanmamıştır ve Amerikan Pediatri Akademisi ev monitörlerinin bu amaçla kullanımını önermemektedir.
8. Bebekler anne sütü ile beslenmelidir
Kesin kanıt olmamakla birlikte, bazı çalışmalarda anne sütü ile beslenen bebeklerde ani ölüm riskinin daha az olduğu gösterilmiştir. Anne sütü ile beslenenlerde enfeksiyon hastalıklarının daha az görülmesi ve anne-bebek arasındaki yakın ilişkinin ABÖS riskini azaltabileceği düşünülmektedir
Ani bebek ölümü sendromu, hiçbir sağlık sorunu olmayan bir bebeğin nedeni açıklanamayan ölümü olarak tanımlanabilir. Bu bebeklerde otopsiyi de içeren tüm incelemelerde ölüm nedeni saptanamaz.
Tüm vakaların % 95’i ilk 6 ayda (2-4. aylarda en sık) görülmektedir. Gelişmiş ülkelerde ABÖS, prematürite ve düşük doğum ağırlığına bağlı hastalıklar ve doğumsal anomalilerden sonra süt çocukluğunda rastlanan en sık ölüm nedeni olarak kaydedilmektedir. 1-12 ay arası ölümlerin %35-55’inden sorumludur. Türkiye’ deki sıklığı tam olarak bilinmemekle birlikte gelişmiş ülkelerde sıklık 1000 canlı doğumda 0.8 olarak verilmektedir.
Risk faktörleri
Anneye ait nedenler
Gebelikte sigara içme
Alkol veya madde bağımlılığı
Düşük sosyoekonomik düzey
Çok genç anne yaşı (20 yaş altı)
Gebelikler arasında geçen sürenin kısa olması
Doğum sayısının artması ve takipsiz gebelikler
Bebeğe ait nedenler
Yaş (2-4 ay arası)
Erkek cinsiyet (kızlara göre risk % 30-50 daha fazla)
Erken doğum (prematüre)
Düşük doğum ağırlığı
Yüzüstü uyku pozisyonu
Yakın zamanda geçirilmiş ateşli hastalık öyküsü
Doğum öncesi veya sonrasında sigaraya maruz kalma
Yatağının yumuşak olması ve yastık kullanma
Anne-baba ile aynı yatakta yatma
Bebeğin çok sıcak ortamda bulunması veya çok giydirilmesi
Anne sütü ile yetersiz beslenme
Yukarıda sayılan risk faktörlerinin sadece bir kısmının (erkek cinsiyet, bebeğin yaşı ve düşük sosyoekonomik düzey vb.) değiştirilemez olmasına rağmen, aslında büyük çoğunluğunun değiştirilebileceği ve bu şekilde ani bebek ölümlerinin büyük ölçüde engellenebileceği görülmektedir.
Ani bebek ölümlerini engellemek için alınabilecek önlemler
1. Bebekler uyurken sırt üstü yatırılmalıdır
Sağlıklı süt çocukları doğumdan itibaren sırtüstü yatırılmalıdır. Yan yatış pozisyonu tercih ediliyor ise, yüzüstü pozisyona dönüş olasılığını azaltmak için altta kalan kol öne getirilmelidir (daha iyisi, yan yatış pozisyonu tercih edilmemelidir).
Amerikan pediatri akademisi 1992 yılında açıkladığı sağlık politikasında; sağlıklı bebeklerin uyku sırasında sırtüstü yatırılmasını önermiş ve bu şekilde 4 yıl içinde Amerika’da “ani bebek ölümü sendromu” sıklığı % 40 azaltılmıştır.
2. Bebekler sert yatakta yatırılmalıdır
Bebekleri yumuşak yatak, yastık, yorgan veya hayvan postu gibi yüzeylere yatırmak doğru değildir. Yatak, karyolaya uyumlu olmalı, yatak-karyola arasında bir parmak ya da 2 cm’den daha fazla aralık olmamalıdır. Karyola parmaklıkları arasında 2 parmak ya da 5 cm genişliğinden fazla mesafe bulunmamalıdır. Ani bebek ölümü vakalarının % 30’undan bebeğin uygun olmayan yerlerde yatırılması sorumlu tutulmaktadır.
3. Bebeklerin anne-baba ile birlikte yatması engellenmelidir
Ebeveyn yatakları bebek için uygun malzemeden olmadığı gibi, sigara dumanı ile temas ve anne-babanın ağırlığı altında kalma gibi riskleri olması nedeni ile kesinlikle önerilmemektedir.
4. Bebeklerin yatağında kumaştan yapılmış oyuncaklar bulundurulmamalı ve uyurken yüzleri örtülmemelidir
Yatak çarşafları gergin ve temiz olmalı, battaniye kullanılacak ise yatağın altına sıkıca tespit edilmeli ve çocuğun ancak göğsüne kadar örtülmelidir. Uyku tulumu kullanılması düşünülebilir.
5. Annenin sigara içmesi engellenmelidir
Ani bebek ölümü sendromu ile ilgili yapılan tüm araştırmalar; hamilelikte ve doğum sonrasında sigara kullanımının riski arttırdığını açıkça ortaya koymaktadır. Annenin gebeliğinde sigara içmesinin ani bebek ölümü riskini 3.4 kat arttırdığı bilinmektedir. Hamilelikte sigara içilmesi ayrıca erken doğum ve düşük doğum ağırlıklı bebek riskini de arttırmaktadır.
6. Aşırı sıcak önlenmelidir
Çocuklar hastalık anında bile aşırı ısınmaya neden olmayacak şekilde giydirilmelidir. Özellikle yüzüstü yatan, çok giydirilen ve battaniye ile örtülen bebeklerde ani ölüm riski artabilmektedir. Bu nedenle bebekler uyurken hafifçe örtülmeli ve ideal oda ısısı sağlanmalıdır.
7. Erken doğan ve/veya düşük doğum ağırlığı olan bebeklerde monitör kullanılabilir
Bebek ne kadar erken doğduysa ve ne kadar küçükse ani bebek ölümü riski o kadar fazladır. Bu bebeklerde solunum durması ve kalp hızında yavaşlama olabileceğinden evde monitör ile izlenmesi uygun olabilir. Ancak ev mönitörlerinin ABÖS’ü önlediği kanıtlanmamıştır ve Amerikan Pediatri Akademisi ev monitörlerinin bu amaçla kullanımını önermemektedir.
8. Bebekler anne sütü ile beslenmelidir
Kesin kanıt olmamakla birlikte, bazı çalışmalarda anne sütü ile beslenen bebeklerde ani ölüm riskinin daha az olduğu gösterilmiştir. Anne sütü ile beslenenlerde enfeksiyon hastalıklarının daha az görülmesi ve anne-bebek arasındaki yakın ilişkinin ABÖS riskini azaltabileceği düşünülmektedir