Sadece Haşimato Hastalığına odaklanmış bu uzman sitede, Haşimato Hastalığı ile ilgili tıbbi bilgileri mümkün olan en saf ve anlaşılır Türkçe kelimeler kullanarak sunduk. Ancak özetlenerek verilen bu bilgilerin her biri yayınlanmış tıbbi bilimsel araştırmalara dayanmaktadır. Yüzeysel ve sıradan kitaplarda verilen yanıltıcı bilgiler bu sitede özel bir gayretle "ayıklanmıştır".
Haşimato Hastalığı, bir tiroit hastalığıdır. Tiroid isimli hormon üreten organımızın "cerahatsiz" iltihabı ile ortaya çıkan hastalığa Haşimato Hastalığı denir. Bu isim, hastalığı ilk tanımlayan bilim adamının ismine atfen verilmiştir. Tiroid hastalıkları kadınlarda daha sık görülür; ancak Haşimato Hastalığı kadınlarda çok daha sık görülür. Bu hastalık erkeklerde nadiren görülür. İyotlu tuz kullanımının zorunlu olduğu ülkelerde daha sık görülen Haşimato Hastalığı sonucunda tiroid'de harabiyet, tiroid hormon düşüklüğü, şişmanlık, kolesterol yüksekliği ve depresyon görülür. Ömür boyunca tedavi ve tıbbi takip gerektiren bu hastalık, kadınların hem sağlığını bozmakta hem de hayat kalitesini düşürmektedir.
Türkiye'nin ilk ve tek Haşimato Hastalığı sitesi, sadece hastalar için hazırlanmış olup hekimlerin bilgi edinmek için bu hastalıkla ilgili akademik kaynaklara başvurması daha uygun olacaktır .
Haşimato Hastalığının tedavisi ile ilgili ayrıntılı bilgi vermekten özellikle kaçındık. Çünkü, tedavi hekimlerin işidir. Hekimler de "hastalık değil hasta tedavi ederler". Aynı hastalığı bulunan bir hastanın tedavisi diğeri ile yanı olmaz. Haşimato Hastalığı bulunan bir kişi, ne kendi kendini tedavi edebilir ne de ömür boyunca sürecek takibini herhangibir laboratuvarda yaptıracağı belli kan tahlilleri ile yapabilir; mutlaka yetkin bir uzman hekimin takip ve kontrolünde olması gereklidir.
HAŞİMATO HASTALIĞININ BELİRTİLERİ
Haşimato hastalığı bir tiroid hastalığıdır ama belirtileri genellikle boğaz bölgesinde değildir. Haşimato hastalığının belirtileri, boğazdan ziyade yarattığı tiroid hormon bozukluğunun vücutta yarattığı değişkliklerle ilgilidir. Haşimato hastalığı bir çok belirtilerle kendini belli eden bir hastalık tablosudur.
Her Tiroid Hormon yetmezliği (Hipotiroidizm) Haşimato Hastalığı Değildir!
Türkiye’de yapılan en yaygın yanlışlıklardan biri “her tiroid hormonu düşen” hastaya Haşimato hastalığı tanısı konulmasıdır. Tiroid hormonu başka bir çok nedenle de düşebilir. Bir hastaya Haşimato hastalığı tanısı koyabilmek için tiroid bezesinde iltihap (tiroidit) olması gerekir. Bu iltihabın da hastanın tiroid bezesine karşı üretilen antikorlarla birlikte olması şarttır. Ayrıca, tiroid bezesinde bu iltihabın yarattığı harabiyetin de ultrasonografi ile görüntülenmesi gerekir.
Hastalık Nasıl Oluşur?
Çeşitli tetikleyici faktörlerle hastanın bağışıklık savunma sistemi “yanlışlıkla” hastanın tiroid hücrelerine karşı antikor adını verdiğimiz moleküller üretir. Bu antikorlardan 2 tanesi çok önemlidir: anti-tiroglobulin antikor (anti-tg antikor) ve anti-tiroid peroksidaz antikor (anti-tpo antikor). Bu antikorlar hastanın hormon üreten tiroid hücrelerine yapışır; onlarda zararlı harap edici ve bazen de aşırı çalışmaya teşvik edici etkiler yapar. Bu harabiyet sonucunda parçalanan tiroid hormon depolarından ve hücrelerinden hastanın kanına bol miktarda tiroid hormonu geçer (tiroid hormon fazlalığı-hipertiroidizm). Bu geçici bir durumdur ve yaklaşık 2-6 hafta sürer (Bazen daha da uzun sürüp bu tiroid hormon fazlalığı kalıcı olabilir). Bu geçici dönemden sonra harap olup zarar gören tiroid hücrelerinin bir kısmı tekrar düzlir, geriye kalan çoğunluğu ise artık tiroid hormonu üretemeyecek kadar hasar görüp ölür. Bu harap olmuş hücrelerin yerine tamir hücreleri gelir ancak bu tamir hücreleri tiroid hormonu üretemez. Geriye kalan sağlam tiroid hücrelerinin üretttiği tiroid hormonu yetersiz hale gelir (hipotiroidizm başlar). Artık bu safhadan sonra tiroid hormon yetmezliği kalıcıdır. Tiroid hormon yetmezliğinim şiddeti kişiden kişiye büyük farklılık gösterir. Önce hafif düzeyde olan tiroid yetmezliği hastada TSH düzeyini artırır ancak bu artış hafif olabilir (3’ün altında) ve ayrıca bu safhada tiroid hormonları (T3 ve T4 hormonları) normaldir; bu duruma gizli torid hormon yetmezliği (subklinik hipotiroidizm) denir. Ama, bu safhada hastada her türlü belirti başlamıştır; hasta ciddi bir şekilde kilo almaya başlar. Bir çok hastada hastalık bu safhada kalır ve ömür boyu bu seviyede (subklinik hipotiroidizm) devam eder. Bir çok hastada ise tiroid hücrelerine karşı oluşmuş olan anti-tg ve anti-tpo daha geniş çaplı ve yaygın harabiyet yapar ve bu harabiyet durmaz devamlı artış gösterir. Bu hastalarda TSH seviyesi daha da artar, T3 ve T4 hormonları ise gittikçe düşer (terazinin bir kefesi aşağı inerken diğer kefesi yukarı çıkar); bu duruma hipotiroidizm (tiroid hormon yetmezliği) denir ki bu kalıcıdır. Bu grup hastalarda yükselen TSH nedeniyle tiroid bezesi aşırı uyarı altında kalıp nodül gelişimi görülebilir.
İlk Belirtiler Nelerdir?
Kimse haşimato hastalığına hemen yakalandığını anlamaz. Haşimato hastalığının tiroid’de yarattığı bozukluklarla başlayan tirodi hormon üretim düzensizlikleri hastalarda şikayetlere neden olur. Haşimato hastalığının ilk belirtisi çoğunlukla şişmanlamadır; bu hastalığa yakalanan kişiler her zamanki kadar yediği, her zamanki kadar hareketli olduğu halde kilo almaya başladığını fark eder. Bu durumun nedeni tiroid hormon üretiminde düşmedir (tiroid hormonu yetersiz kalmaya başlar; hipotiroidizm). Daha seyrek görülen ilk belirti ise çarpıntı ve saç dökülmesi ile başlayan tiroid hormon üretiminde geçici artıştışla görülen tiroid hormon fazlalığı (hipertiroidizm)’a bağlıdır.
HAŞİMATO HASTALIĞININ BELİRTİLERİ
İlk Belirtiler Nelerdir?
Kimse haşimato hastalığına hemen yakalandığını anlamaz. Haşimato hastalığının tiroid’de yarattığı bozukluklarla başlayan tirodi hormon üretim düzensizlikleri hastalarda şikayetlere neden olur. Haşimato hastalığının ilk belirtisi çoğunlukla şişmanlamadır; bu hastalığa yakalanan kişiler her zamanki kadar yediği, her zamanki kadar hareketli olduğu halde kilo almaya başladığını fark eder. Bu durumun nedeni tiroid hormon üretiminde düşmedir (tiroid hormonu yetersiz kalmaya başlar; hipotiroidizm). Daha seyrek görülen ilk belirti ise çarpıntı ve saç dökülmesi ile başlayan tiroid hormon üretiminde geçici artıştışla görülen tiroid hormon fazlalığı (hipertiroidizm)’a bağlıdır.
Hastalığın Belirtileri
Birdenbire Başlayan Şişmanlama
Cilt Kuruması, Ciltte Pullanma
Saçlarda Matlaşma
Saçlarda Dökülme
Panik atak
Kabızlık
Yorgunluk, Halsizlik
Sinirlilik, Ani Öfke Patlamaları
Depresyon
Cinsel İsteksizlik
Cinsel Performansta Düşme
Adet Düzensizliği
Tırnaklarda Soyulma, Kat Kat Ayrılma
Boğazda Takılma Hissi
Kolestrol Yükselmesi
HAŞİMATO HASTALIĞI TANISI NASIL KONULUR?
Haşimato hastalığı, ancak hastanın veya hekimin aklına gelirse bu hastalığa dönük tıbbi işlemler yapılır. Aksi halde bu sinsi hastalığı “atlamak” bir hekimin kolayca yapabileceği ve “affedilebilir” bir hatadır.
Haşimato Hastalığı için 2 farklı test grubu vardır:
1) Tarama Testler (Screenin tests)
2) Tanı Testleri (Diagnostic tests)
TARAMA TESTLERİ (Screening Tests)
Haşimato hastalığı olup olmadığını anlamak için yapılan testlerdir. Bu testler;
TSH,
Anti-tg,
Anti-tpo
Tiroid Ultrasonografisi
yeterlidir. Tarama testlerinde anormallik saptanırsa yukarıda bahsedilen ayrıntılı tanı testleri (diagnostic tests) yapılır.
TANI TESTLERİ (Diagnostic tests)
Muayene
Tanı işlemi, hastanın boyun ve vücudunun kapsamlı muayenesi ile başlar.
Tiroid Ultrasonografisi
Muayene sonrasında hastaya görüntülemeyi bilen, tiroid parankime aşına, tiroid hastalıklarını bilen bir uzman hekşm tarafından tiroid ultrasonografisi yapılır. Ultrasonografi ile tiroidin parankiminde ortaya çıkmış hasar, harabiyet, nodül ve yalancı nodül ile kireç oturması ve bridler ortaya konulur.
Tiroid Sintigrafisi
Tiroid parankiminde oluşmuş hasar sonrası rezidüel parankimal rezervi en iyi gösteren fonksiyonel incelem metodu sintigrafidir. Sintigrafi ile ayrıca, sonografide saptanmış nodül varsa onların incelemesi de yapılır.
Ultrasonografi Eşliğinde Yapılan İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (İİAB)
Tiroid nodülü varsa ince iğne biyopsisi yapılır. Biyopsi muhakkak ultrason eşliğinde ve deneyimli ellerde yapılmalıdır. Biyopsi sırasında bir patoloji uzmanı tarafından hasta başında “yeterlilik testi” yapılmalı ve biyopsi ile alınan hücrelerin sayısının yeterli olup olmadığı anlaşılmalıdır. Aksi halde yetersiz hücre nedeniyle biyopsi boşa yapılmış olabilir.
Laboratuvarda Yapılacak Kan ve İdrar Tesleri
FT3
FT4
TSH
Anti-tg
Anti-tpo
Tiroglobulin
İdrarda İyot Ölçümü
TESTLERİN YORUMLANMASI
Bu testlerin biri diğerinin yerine geçmez, her biri farklı bilgiler verir. Bu nedenle hastanın tanısı ancak bu tetslerle konulur.Bu laboratuvar kan ve idrar testlerin değerlendirilmesi, hasta tarafından veya hastanın klinik özelliklerini bilmeyen başka hekimler tarafından “laboratuvar referans değerleri” ile karşılaştırılarak ya-pı-la-maz!!!
Her hekimin bile altında zor kalktığı bu karmaşık hastalığın tanı ve tedavisi, kendilerinin "Beslenme Uzmanı (Diyetisyen)" olduğunu unutup "şişmanlık tedavi uzmanı" yerine koyan hekim olamayan bazı yardımcı sağlık personeli tarafından hiç yapılamaz.
HAŞİMATO HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Haşimato hastalığı bir çok sağlık sorununa neden olur. Bu sağlık sorunlarının tümü ele alınıp tedavi edilirken asıl sorunun kaynağı olan tiroid hormon yetersizliği tedavi programının eksenine oturtulmalıdır. Ancak, uygulanacak tiroid hormon dozu tedavi eden hekimin tecrübesi ve bilgi derinliği ile yakından ilgili olup her hastanın hastalığının ayrıntıları ve vücudunun ihtiyaçlarına göre ayarlanır. Diğer yandan hastadaki ant-tg ve anti-tpo antikorlarının yüksekliği için de tedavi uygulanmalıdır ancak bu amaçla artık kortizol türevi ilaçların kullanılmasını önermediğimiz belirtmek isteriz. Diğer yandan antikorların yükselmesini "tetikleyen"aşırı yüksek miktarda iyot alımı (iodine intake) da azaltılamalıdır.
Bu sitede, hekimlerin hastalarını nasıl tedavi edeceğine dair daha fazla ayrıntı vermek mümkün ve uygun değildir. Ancak, Haşimato hastalığı sadece pasif takip veya basit bir tiroid hormon tableti verilerek tedavi edilmez. Ayrıca, hastaların kendi kendilerini tedaviye yeltenmelerini ise kesinlikle önermiyoruz.
HAŞİMATO HASTALIĞI NASIL TAKİP EDİLİR?
Haşimato Hastalığı, uzun süreli takip gerektiren bir hastalıktır.
Haşimato Hastalığı, süregelen (uzun süren, kronik) bir hastalıktır. O nedenle ilk tanı konulup tedavi düzenlendikten sonra uygulanan tedavinin yeterli düzeyde etkili olup olmadığı, tedavide değişikliğe ihtiyaç olup olmadığı, tiroid hormonu dozunun hastanın yaşına ve diğer özelliklerine göre değiştirilip değiştirilmeyeceği düzenli kontrol muayeneleri ile takip altında tutulmalıdır. Unutmamak gerekir ki; hastanın değişen yaşı, vücudun normalde değişen çalışma düzeni, hastanın hayatında meydana gelen ani şoklar (yakın birinin ölümü, boşanma, iş kaybı vs), yaşama koşulları, aynı şehirde yaşayıp yaşamadığı, hatta mevsim değişiklikleri de hastanın tiroid hormonuna olan ihtiyacını da değiştirir. Bu şekilde düzenli olarak takip edilen hastalarda haşimato hastalığı nedeniyle harabiyete uğramış tiroid dokusunda nodül gelişimi önlenebilir. Kontrol takip muayenelerinin sıklığı, hastanın durumuna göre (şişmanlık mevcut olup olmadığına, şişmanlık için ilave tedbir ve tedavi uygulanıp uygulanmadığına, bu sitede beliretilen zararlı etkilerin (sağlık sorunlarının) ortaya çıkıp çıkmadığına göre belirlenir. Başka bir sağlık sorunu olmayan önceleri 2-3 ay olan bu takip muayene sıklığı takip edeb süreçte 6 aya kadar uzatılır.
HAŞİMATO HASTALIĞININ ZARARLARI
Şimanlık
Haşimato hastalığında düşen tiroid hormonu (hipotiroidizm); vücudun organlarının çalışmasını yavaşlatır ve kilo artışına (şişmanlık) neden olur. Bu hastalarda, tiroid hormonu tedavi ile eksiksiz olarak yerine konulmadıkça uzun süre de olsa şişmanlık için yapılan diyetler ve ağır spor programları ve kullanılan ilaçlar etkili ve faydalı olmaz.
Şişmanlığın Getirdiği Zararlar
Haşimato hastalığında düşen tiroid hormonu (hipotiroidizm); kilo artışına (şişmanlık) neden olur. Hastada
estetik bozulmanın yanında şişmanlık nedeniyle bel ağrısı, bel fıtığı, omuz ve sırt ağrısı, boyun fıtığı, şişmanlık nedeniyle ortaya çıkan sindirim sistemi kanserlerinde artış görülebilir.
Kabızlığın Getirdiği Zararlar
Haşimato hastalığında düşen tiroid hormonu (hipotiroidizm); kabızlığa neden olur. Kabızlık soncu, hemoroid (basur) ve kalın barsak kanserlerinde artış görülebilir. Bu hastalarda, tiroid hormonu tedavi ile eksiksiz olarak yerine konulmadıkça uzun süre de olsa kabızlık için yapılan diyetler ve kullanılan ilaçlar etkili ve faydalı olmaz.
Depresyon, Cinsel Sorunlar ve Aşırı Sinirlilik
Haşimato hastalığında düşen tiroid hormonu (hipotiroidizm); depresyon, cinsel sorunlar ve aşırı sinirliliğe neden olur. Bunların sonucunda hastaların iş hayatı, evliliği ve sosyal ilişkileri zorlanır ve işten ayrılma, eşten boşanma ve hayata küsemeya neden olabilir. Bu hastalarda, tiroid hormonu tedavi ile eksiksiz olarak yerine konulmadıkça uzun süre de olsa uygulanacak psikiyatrik ilaç tedavisi ile sonuç almak pek mümkün olmaz.
Adet Düzensizliği ve Kısırlık
Haşimato hastalığında düşen tiroid hormonu (hipotiroidizm); hastalarda adet düzensizliğine neden olur. Ayrıca, yüksek antikorlar ve düşük tiroid hormonu nedeniyle kadınlarda yumurtlama fonksiyonu ve yumurta kalitesi ile erkeklerde ise sprem kalitesi ve sayısı bozulur. Bunların sonucunda kısırlık görülebilir. Kadın hastalar hamile kaldıktan sonra tiroid hücrelerine karşı oluşan antikorlarda geçici bir düşme olabilir ama hamilelik sonrasında tiroid oto-antikorları tekrar yükselir.
Saç ve Cilt Bozuklukları
Haşimato hastalığında düşen tiroid hormonu (hipotiroidizm); saçlarda matlaşma, dökülme, ciltte kuruluk, pullanma ve selülit ortaya çıkar. Selülitli hastaların çoğunda tiroid hormon yetmezliği, özellikle de gizli tiroid yetmezliği görülür. Bu konu henüz Türkiye’de pek bilinmediğinden selülit tedavisinde akla gelmedik cilt tedavileri yapılırken hastaların tiroid incelemesi yapılmamaktadır.
Tırnak Kırılmaları ve Soyulması
Haşimato hastalığında düşen tiroid hormonu (hipotiroidizm); hastaların tırnaklarında kalınlaşma, parlaklığını yitirme ve kat kat ayrılmalara neden olur. Bu konu henüz Türkiye’de pek bilinmediğinden demir eksikliği, çinko eksikliği, selenium eksikliği gibi akla gelmedik tanılar konulup tıbbi olan veya tıbbi olmayan “tırnak güçlendirme tedavileri” yapılırken hastaların tiroid incelemesi yapılmamaktadır.
Tiroid Kanseri
Haşimato hastalarında papiller tip tiroid kanseri diğer tiroid hastalarına göre daha sık görülür. O nedenle Haşimato hastalarının bezelerinin ilk muayenesinde ve rutin takip kontrol muayenelerinde muhakkak ultrasonografi ile de incelenmeli; nodül saptanırsa knaser olmadığını ortaya koyma için derhal ince iğne biyopsisi yapılmalıdır.
Kalp ve Beyin Hastalıkları
Haşimato hastalığında düşen tiroid hormonu (hipotiroidizm); hastanın kolesterol ve yağ emilimini ve kullanımını (metabolizmasını) bozar. Yüksek kolestrol de hastaların kalp ve beyin damarlarını daraltır ve tıkar. Beyin damarlarında daralma ve tıkanma nedeniyle hastada beyin inmesi ve felç olabilir. Kalp damarlarındaki daralma ve tıkanma ise enfarktüse neden olabilir. Ayrıca, yüksek kolesterol erkek hastalarda penis atar damarlarını (peniste sertleşmeyi bu damarlardan geçen kanın peniste birkimi sağlar) daraltır ve tıkayarak ciddi sertleşme (ereksiyon) sorunu yaratabilir.
Beyin İltihabı (Ansefalit)
Şiddetli seyreden Haşimato Hastalığında yüksek antikorlar bazen beyin dokusuna da zarar vererek mikropsuz beyin iltihabı (ansefalit) görülebilir. Bu hastaların bir tiroid hekimine ilaveten nöroloji uzmanıyla birlikte tedavi ve takibi önerilir. Beyin fonksiyonlarında ciddi bozulma şüphesi (aşırı unutkanlık, şiddetli panik atak, ağır depresyon vb) bulunan hastaların bir nöroloji uzmanı tarafından muayenesini (konsültasyonunu)istemek gerekir.
HAŞİMATO HASTALIĞINDAN KORUNMAK MÜMKÜN MÜ?
Haşimato Hastalığının nedeni tam olarak bilinmiyor ancak bazı “tetikleyen” faktörler olduğu tiroid hekimlerince bilinmektedir. Bu faktörler şu şekilde sıralanabilir. Ancak, bunların hiç biri olmaksızın da Haşimato Hastalığı ortaya çıkabilir. Ayrıca, aşağıda sıralanan bazı faktörlerden herkesin her zaman korunması mümkün olmayabilir. Aşağıdaki tetikleyici faktörlden uzak durmak Haşimato Hastalığından korunmada etkili olabilir ama doğum ve genetik (ailesel) geçiş faktörlerinin önüne geçmek neredeyse ise mümkün değildir.
Tetikleyen olası faktörler:
1) Aşırı iyot kullanımı (iyotlu tuzun zorunlu olduğu ülkelerde tiroid antikorları daha yüksektir)
2) Stresli ve belirsizliklerle dolu meslekler (örneğin; bankacılar, finans uzmanları, muhasebeciler, basın mensupları, avukatlar)
3) Yoksulluk, kötü yaşam koşulları, savaş ortamı, terör mevcut olan ülkeler
4) Mutsuz evlilikler, boşanmalar
5) İşsizlik, iş kaybı
6) Yakın çevresindekilerden birinin ani ölümü
7) Hayati fırsatları kaçıranlar (ÖSS, OKS, diğer önemli sınavları geçemeyenler, önemli iş başvurularından reddedilenler)
8) Ağır ve kalitesizz çalışma koşulları
9) Doğum sonrası (lohusalık)
10) Ailesel geçiş (Genetik)
HAŞİMATO HASTALIĞI İLE İLGİLİ YANLIŞ BİLİNENLER
Haşimato Hastalığının nedeni iyot yetersizliğidir (YANLIŞ).
Haşimato Hastalığında tedaviye gerek yoktur, kendiliğinden geçer (YANLIŞ).
Haşimato Hastalığında, şişmanlık, ancak tiroid hormonu çok düşmüşse olur (YANLIŞ).
Haşimato Hastalığı tedavisinde sadece tiroid hormonu tableti verilir, o yeterlidir (YANLIŞ).
Haşimato Hastalığı önemsizdir, çok ciddiye almak gerekmez (YANLIŞ).
Bütün tiroid hormon yetersizliklerine Haşimato Hastalığı denir (YANLIŞ).
KAYNAK : Haşimato Derneği :
Haşimato Derneği Resmi ınternet Sitesi - Prof.Dr.Cumali Aktolun