DOĞUM KONTROL HAPLARIYLA İLGİLİ YANLIŞ BİLİNEN GERÇEKLER
Op.Dr.Kenan Ertopçu
Gelişmiş ülkelerde 50 yılın üzerinde kullanılan doğum kontrol haplarıyla ilgili bilgiler sürekli güncelleniyor. Ülkemizde doğum kontrol hapları sağlık profesyonellerinin dolayısıyla toplumun geçmiş bilgilerinden gelen ön yargıları nedeniyle yeterli derecede yaygın kullanılmıyor. Halbuki teknolojinin ilerlemesiyle haplarda gelişti, yan etkileri azaldı ve gebelikten korunma dışında bir çok ek yararları kanıtlandı.
Doğum kontrol haplarıyla ilgili yanlış bilgileri sıralayalım ve doğruları nedenleriyle birlikte açıklayalım;
HAP KISIRLIK YAPAR! DOĞUM YAPMAMIŞ KADINLAR HAP KULLANAMAZ!
Yanlış ...Doğum kontrol haplarının etki süresi 24 saattir, bu süre içinde yumurtlamayı baskılayarak gebelikten korurlar. Hapı bir gün dahi unutunca gebe kalma riski 30 kat artar ve %3 e çıkar. Bu nedenle doğum kontrol hapları unutmadan kullanıldığında, doğum yapmamış kadınların uzun yıllar boyunca kullanabileceği güvenli gebelikten korunma yöntemleridir.
Ayrıca doğum kontrol hapları kullananlarda rahim ağzındaki koruyucu yoğun akıntı nedeniyle yumurtalık kanallarına enfeksiyon çıkmayacak ve kanallar tıkanmayacak, kısırlık ve dış gebelik riskleri azalacaktır.
HAPLAR 40 YAŞINDAN SONRA KULLANILAMAZ! HAPA ARA VERMEK GEREKİR!
Yanlış
Günümüzde doğum kontrol hapları düşük dozlarıyla, yumurtalıktan salgılanan hormonlara çok benzer özellikleriyle artık menopoza kadar ara vermeden güvenle kullanılabilir. Daha öncede belirttiğimiz gibi hapın içindeki hormonlar 24 saat içinde vücuttan atılırlar.
Haplar menopoz öncesi dönemde adet düzensizliklerinin tedavisinde de yardımcıdırlar. Hap kullanıcılarında menopozdan sonra kemik erimesinin azaldığı konusunda da çalışmalar mevcuttur.
Sadece haplar 35 yaş üstü fazla sigara içen kadınlarda, 150/100 üstünde tansiyonu olanlarda ve ağır şeker hastalarında (diabete bağlı böbrek ve görme bozukluğu varsa) kullanılamazlar.
HAPLAR TÜYLENME YAPAR!
Yanlış
Doğum kontrol hapları tüylenme yapmadığı gibi, tüylenmenin ilerlemesinin baskılanmasında yıllarca kullanılmışlardır. Akne, sivilce ve tüylenme tedavisinde yıllarca kulandığımız Diane 35 aslında doğum kontrol hapları dozundaki hormonları içerir.
Hapların kullanıldığı dönemde yumurtalıklarda polikistik over hastalığındaki gibi testesteron dediğimiz erkeklik hormonu salgılayan kistler baskılanır ve yeni tüy oluşumu engellenir.
Haplar sadece kullanıldığı sürece etkilidirler, hapı kullanmayı bıraktığımızda koruyucu baskılama ortadan kalkacak ve tüylenme yapacak kistler tekrar aktif olacaktır. Yumurtalıklardaki nedenlere bağlı tüylenmenin tedavisinde 18 yaşından menopoza kadar kullanılabilecek tek ilaç günümüzde doğum kontrol haplarıdır.
HAPLAR KANSER YAPAR!
Yanlış
Doğum kontrol hapları kanser yapmadığı gibi uzun yıllar kulanıldığında yumurtalık(over) ve rahim iç zarı (endometrium) kanseri olma riskini yüzde 50 den fazla azaltırlar ve bu koruyucu etki kullanım bittikten 25-30 yıl sonrasına kadar devam eder.Ayrıca kalın barsak kanseri riskinin yüzde 20-30 azaldığı son çalışmalarda belgelenmiştir. Bunun dışında kadınların yarısında karşımıza çıkan myom dediğimiz rahmin iyi huylu urları hap kullanıcılarında yüzde 30 daha az gözlenmektedir. Basit yumurtalık kistleri de doğum kontrol hapları kullanılan dönemlerde yüzde 70-80 daha az sıklıkla görülür.
Cinsel yolla bulaşan HPV virusunun bazı tiplerinin taşıyıcılarında rahim ağzı kanserinin daha sık görüldüğünü bilmekteyiz. Smear testinde HPVye bağlı değişiklikler kanıtlanan kadınlara doğum kontrol haplarını önermiyoruz.
HAPLAR MEME HASTALIKLARINDA KULLANILAMAZ!
Yanlış
İyi huylu meme hastalıklarında doğum kontrol hapları güvenle kullanılabilir. Ayrıca kadınlarda adet öncesi kendini gösteren memede gerginlik, karında şişlik ve sinirlilik yakınmalarıyla kendini gösteren premenstruel sendromda bazı doğum kontrol haplarının en iyi tedavi seçenekleri olduğu belirlenmiştir. Hap kullananlarda kullanmayanlara oranla meme kanseri riski artmamıştır.
EMZİRENLER DOĞUM KONTROL HAPI KULLANAMAZ!
Yanlış
Emziren kadınlar doğumdan 6 ay sonra doğum kontrol haplarına güvenle başlayabilirler. Hapların anne sütünün miktar ve kalitesine olumsuz etkisi saptanmamıştır.
HAPLAR VARİSLERİ OLANDA KULLANILAMAZ!
Yanlış
Varisleri olan kadınlar doğum kontrol haplarını güvenle kullanabilirler. Sadece derin damarlarda tıkanıklık(tromboz), derin damarlarda sıcaklık, kızarıklık ve ateşle kendini gösteren enfeksiyon(tromboemboli) ve pıhtılaşmayı etkileyen bazı genetik bozukluklarda (trombojenik mutasyonlar, lupus) doğum kontrol hapları kullanılamaz.
HAPLAR ADET DÜZENSİZLİĞİ YAPAR!
Yanlış
Doğum kontrol hapları kullanıldığı dönemde adet kanamaları düzene girecektir. Hapları kullanmayı kesince eskiden var olan adet düzensizlikleri tekrar ortaya çıkar. Sadece hapı kullanmaya başlarken bazı kadınlarda ilk birkaç ayda tüm ay boyunca süren kanlı akıntılar olabilir. Hapların dozları çok düşük olduğu için almayı bir gün dahi unutunca bir ay süren kanamalar olabilir.
Doğum kontrol hapları kullanırken kanamalar iki kutu arasındaki dönemde, hap bittikten 3-4 gün sonra olur. Hapları kullanırken kanamalar bazen bir iki damla olacak kadar çok azalır. Bu durumun hiç sakıncası yoktur. Rahim iç tabakası az kabarıp az dökülür. Ultrasonografide de rahim iç zarı ince olarak görülür. Bazı meslektaşlarımızın yanlış yorumlarının tersine bu durumun menopozla bağlantısı yoktur. Ayrıca ince rahim içi tabakası, rahim içi kanseri riskinin de azaldığının göstergesidir. Az adet kanaması sayesinde kadınlarda kansızlık (anemi) daha az olacaktır. Adet sancılarının hap kullananlarda daha az olduğunu toplumun büyük çoğunluğu zaten bilmektedir.
Tüm bunların yanında troid (guatr) hastalarının, antibiyotik kullananların, aşırı kiloluların, hepatit taşıyıcılarının ve birçok diğer tıbbi durumlarda da doğum kontrol haplarının kullanılabileceğini vurgulamalıyız.
Dünya sağlık örgütü, 1994 ten günümüze tüm gebelikten korunma yöntemleri ile ilgili bilgileri, konunun uzmanlarını bir araya getirerek, kanıta dayalı tıpa uygun bilimsel çalışmaları tekrar tekrar gözden geçirerek yaklaşık üç yılda bir değerlendirmekte ve kullanma kriterlerini güncellemektedir.
DOĞUM KONTROL HAPLARINI KRİTERLERE UYAN KADINLAR ARA VERMEDEN MENOPOZA KADAR GÜVENLE KULLANABİLİRLER.
Op. Dr. Kenan ERTOPÇU