İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla para, araç-gereç, malzeme, hammadde,
personel gibi faktörleri bilinçli ve sistemli bir şekilde bir araya getirerek ve
faaliyetlerde bulunarak mal ve hizmet üreten iktisadi birime işletme denir.
İşletmenin varlıkları, sermayesi ve borçları üzerinde değişme yaratan ve para ile
ifade edilen işlemlere ait bilgileri; kaydetmek, sınıflandırmak, özetlemek,
analiz etmek ve yorumlamak suretiyle ilgililere raporlar şeklinde sunan bilgi
sistemine muhasebe denir.
Muhasebe işlemlerinin gerçekleştirilmesinde temel alınan, işletme faaliyetlerinin
sürekli olmasına rağmen ara ara kesildiği varsayılarak ölçme, kontrol ve planlama
işlevlerine imkan veren eşit uzunluktaki sürelere dönem denir.
Bir işletmenin belirli bir döneme, genellikle bir mali yıla ait net sonucunu,
brüt satış karı, faaliyet karı büyüklüklerine ve bunları oluşturan ana olaylara
yer vererek gösteren mali tabloya gelir tablosu denir.
Hesaplar:
*Makinelerdeki azalışlar ilgili hesapta alacaklandırılır.
*Gelirlerdeki artışlar ilgili hesapta alacaklandırılır.
*Giderlerdeki artışlar ilgili hesapta borçlandırılır.
*Sermayedeki azalışlar ilgili hesapta borçlandırılır.
Tekdüzen hesap planının dayandığı hesap çerçevesine göre gelir tablosu hesapları
6. hesap grubunda yer alır.
Nakit hareketlerinin kaydedilmesine yardımcı işlevi bulunan ve alacaklı hesabı
daima kasa hesabı olan belge tediye fişi (ödeme) denir.
Yevmiye defteri için geçerli bilgiler:
*Bir işlemin bir bütün olarak iki madde çizgi arasında kaydedilmesi
*Yevmiye defterine yapılan kayıtların tümünün büyük deftere aktarılması
*Sayfa numaraları, her bir sayfaya bir numara gelecek şekilde birbirini takip
etmesi
*Büyük defter bağlantı numarası sütunu bulunması
Saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle bilanço günündeki varlıkları
borçları kesin bir şekilde ve ayrıntılı olarak saptama işlemine envanter
çıkarmak(muhasebe dışı envanter) denir.
Dönem sonu bilançosu kesin mizana dayanarak düzenlenir.
Muhasebenin temel kavramlarına dayanan, muhasebe uygulamasını oluşturan muhasebe
usulleri, işlemleri ve tekniklerine yön veren(dayanak oluşturan) kurallara genel
kabul görmüş muhasebe ilkeleri denir.
Muhasebenin temel kavramlarından birkaçı:
*Önemlilik
*Tutarlılık
*Kişilik
*Verilerin güvenilir olması
Aralıklı envanter yönteminin özellikleri:
*Mal mevcudunun ancak sayım ve değerleme yapıldıktan sonra belirlenmesi
*Satın alınan malların maliyetini oluşturan bütün unsurların "153 ticari mallar
hesabı"na kaydedilmesi
*Satışların kar veya zararını belirlemek için fiili sayım ve değerleme yapmanın
gerekmesi
*Mal çeşidi çok ve küçük hacimli nispeten ucuz fiyatlı birimlerden oluşan
işletmeler için uygun bir yöntem olması
100 Kasa Hesabı borçlu ve 640 İştiraklerden Temettü Gelirleri Hesabı alacaklı
olan işlem hisse senetleri kar payı tahsilatına aittir.
Tahvil üzerinde yer alan faiz kuponlarının vadesi geldiğinde tahsil edilene kadar
borç kaydedildikleri hesap diğer hazır değerlerdir.
Bir işletme hisse senedi satın alarak sermayesine veya yönetimine katıldığı başka
işletmeden olan alacaklarını iştiraklerden alacaklar hesabının borcuna kaydeder.
İşletme, ana faaliyet konusu olan maldan personeline kredili satış yapmıştır.Bu
satıştan doğan alacağını personelden alacaklar hesabında izlenir.
"Maddi olmayan duran varlıklar" grubunda yer alanlar:
*Şerefiye
*Haklar
*Kuruluş ve örgütlenme giderleri
*Özel maliyet
*Araştırma ve geliştirme giderleri
*Birikmiş amortismanlar
*Verilen avanslar
İşletme 5.000.000.000 liraya satın alındığı satın aldığı bir arsa üzerinde yer
alan eski bir yapıyı 300.000.000 liraya yıktırmış ve enkazını 125.000.000 liraya
satmıştır. Bu bilgilere göre, Arazi ve Arsalar Hesabına arsanın değeri
5.175.000.000 lira olarak görülecektir.
5.000.000.000+300.000.000=5.300.000.000
5.300.000.000-125.000.000=5.175.000.000
Maliyet muhasebesinin işlevleri: Mamullerin maliyetini saptamak, Maliyet
kontrolünü sağlamak, Planlama yapma yapmak, Yönetimin alacağı kararlara yardımcı
olmak.
İşletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını sermayesini ve borçlarını çeşit ve
tutar olarak gösteren mali tablo Bilanço'dur.
Tekdüzen hesap planının dayandığı hesap çerçevesine göre gelir tablosu hesapları
6.hesap grubunda yer alır.
Yevmiye defterinin sağladığı yararlar:
Mali nitelikteki olayların etkilerini hesap bazında sınıflandırması
Bir gün içinde yapılan işlemlerin neler olduğunu toplu olarak göstermesi
Büyük deftere yapılacak kayıtların sağlıklı olmasına yardım etmesi
Bir işlemden etkilenen unsurları bir arada ele alarak bir bütün olarak göstermesi
Yeni işe başlayan işletme ile öteden beri işine devam etmekte olan işletme
arasında muhasebe süreci açısından farklı işlem : Dönembaşı envanterine dayanarak
dönembaşı bilançosunun düzenlenmesi
Muhasebenin temel kavramlarına dayanan , muhasebe uygulamasını oluşturan muhasebe
usulleri, işlemleri ve tekniklerine yön veren (dayanak oluşturan) kurallara Genel
kabul görmüş muhasebe ilkeleri denir.
100 kasa hesabı borçlu, 600 Yurtiçi satışlar hesabı alacaklı, 320 satıcılar
hesabı borçlu, 153 ticari mallar hesabı alacaklı olduğu devamlı envanter
yönteminde satış işleminin yapıldığı 320 satıcılar hesabı yanlış kullanılmıştır.
Tahviller: Borç para bulmak amacıyla çıkartılırlar, Anonim şirket ve kamu
kuruluşları tahvil çıkarma yetkisine sahiptir, Elinde tahvil olan kişi kar payı
almaz faiz alır, Alındıklarında alış bedelleri üzerinden borçlandırılarak kayda
alınırlar, Satıldığında alış bedeli üzerinden alacaklandırılırlar.
A işletmesi müşteri Naim Uygun'dan 120 milyon liralık alacağına karşılık 3 ay
vadeli 150 milyon lira nominal değerli bir bono almıştır. İlgili yevmiye kaydı:
121 Alacak senetleri hesabı 150milyon borçlu, 120 alıcılar hesabı a120 milyon
alacaklı, 642 Faiz gelirleri 30 milyon alacaklı olur. 150-120=30
İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve ünvan gibi bedel ödenerek elde edilen
bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin, işletmeye belirli alanlarda
tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamalar 260
Haklar Hesabında izlenir.
Borçlunun imzasından başka bir teminata dayanmayan kredi türü Açık Kredi'dir.
31:03.2003 tarihinde; 191 indirilecek KDV hs. 1 milyar 200 milyon borç,
391 hesaplanan KDV hs. 1 milyar 450 milyon alacak kalanı vermektedir.Bu bilgilere
göre yapılacak kayıt: Hesaplan KDV Hs. 1 milyar 450 milyon borçlu, İndirilecek
KDV Hs. 1 milyar 200 milyon alacaklı, Ödenecek vergi ve fonlar hs. 250 milyon
alacaklı olur.
Sermaye ortaklar tarafından taahhüt edildiğinde yapılacak kayıt: Ödenmemiş
sermaye hesabı borçlu, Sermaye hesabı alacaklıdır.
Satışlar maliyetinin belirlenmesinde 620 Satılan mamullerin maliyeti, 621 satılan
ticari malların maliyeti, 622 satılan hizmet maliyeti, 623 diğer satışların
maliyeti hesapları kullanılır, Komisyon giderleri hesabı kullanılmaz.
Büyük defter hesaplarında envanter kayıtlarına yer verildikten sonra kesin mizan
çıkarılır.
Piyasa değeri alış bedelinin altına inen hisse senetlerinin piyasa fiyatıyla
değerlenmesi ve değer azalışı için karşılık ayrılması ihtiyatlılık kavramı
muhasebe ilkesi ile açıklanabilir.
Borç senetleri hesabının alacak kalanı 1 milyon 500 bin ve hesaplanan tasarruf
değeri 1 milyon 450 bin ise şu kayıt yapılır: Borç Sn. Reeskontu Hs. 50 bin
borçlu, Reeskont Faiz Gelirleri Hs. 50 bin alacaklı olur.
Gelecek aylara ait gelirler hesabı: Bir bilanço hesabıdır. Pasif karakterli bir
hesaptır. Kısa vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alır. Hesap alacak kalanı
verir.
Özsermaye hesabı gelir tablosunda yer almaz. Brüt satışlar, Satışların maliyeti,
Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar, dönem net karı veya zararı gelir
tablosunda yer alır.
MUHASEBE, işletmenin varlıkları ve kaynakları ( sermayesi ve borçları) üzerinde
değişme yaratan ve para ile ifade edilen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri;
kaydetmek, sınıflandırmak, özetlemek, analiz etmek ve yorumlamak suretiyle ilgili
kişi ve kurumlara raporlar halinde sunan bir bilgi sistemidir.
Mali nitelikteki işlemlere ait bilgilerin, belgelendirilerek toplanması daha
sonra bilgi kullanıcılarına sunulması ve yorumlamaya hazırlanması için belirli
şekillere ve kurallara göre yazılması işlemine KAYDETME denir.
Sermayede GİDER, azalış yaratan işlemdir.
Asli hesapları etkileyen ve asli hesapların temsil ettiği aktif ve pasif
değerlerin gerçek değerleri ile gösterilmesini sağlamak için kullanılan hesaplar
DÜZENLEYİCİ HESAPLAR'dır.
Varlıklarda, borçlarda ve sermayede artış veya azalış yaratmayan, ancak işletme
yönetimi ve diğer ilgililer tarafından bilinmesi ve izlenmesi gereken işlemlere
ait hesaplar NAZIM HESAPLAR hesap grubu altında yer alır.
Varlıklar=Sermaye+Borçlar, bilanço eşitliğini ifade eder.
Bilançonun her bir kaleminde, dönem içindeki işlemler nedeniyle meydana gelen
artış ve azalışların izlendiği çizelgeye HESAP denir.
KREDİLİ MAL ALIŞI işleminde varlıklarda ve kaynaklarda EŞİT büyüklükte bir ARTIŞ
olur.
