Ovulasyon (yumurtlama) ve adet döngüsü nasıl , ne zaman olur?
Adet kanamasının başladığı gün bir adet döneminin (döngüsünün) başlangıcıdır ve toplam adet dönemi yaklaşık 1 ay sürer. (Adet döneminden kasıt sadece kanamanın olduğu günler değil, bir adetin ilk gününden sonraki adetin ilk gününe kadar geçen ortalama 1 aylık dönemdir.) Bu dönemin başlangıcında beyinde hipofizden salgılanan FSH hormonu artar ve yavaş yavaş yumurtanın büyümesini sağlar. Büyüyen yumurta folikülünden östrojen hormonu salgılanır ve bu hormon da FSH gibi giderek artar. Adet döneminin ortasına gelindiğinde (yani adet kanaması başladıktan 14 gün sonra) FSH ve östrojen hormonu en yüksek seviyelere çıkmış olur, bu sırada ayrıca hipofizden LH hormonu salgılanmasında ani bir artış olur. Bu ani LH hormonu artışı (LH piki) ovulasyonu yani yumurtlamayı sağlayan ana mekanizmadır. LH artışından 24-36 saat sonra ovulasyon olur. İdrarda yapılan ovulasyon testleri bu LH artışını saptar. Tükrükte yapılan testler de östrojenin artmasına dayanır. Ovulasyon gerçekleştikten sonra östrojen, FSH, LH hormonları azalır, progesteron hormonu artmaya başlar. Ovulasyondan sonra yumurtanın bulunduğu folikül korpus luteum'a dönüşür ve progesteron buradan salınır. Eğer gebelik oluşmazsa progesteronun daha sonra azalması yeni adet kanamasını başlatacaktır. Eğer hamilelik oluşursa progesteron gebeliğin rahim içerisinde devamını sağlayacaktır ve azalamadan salgılanmaya devam edecektir.
İdrarda yapılan ovulasyon (yumurtlama) testi, (LH testi):
İdrarda yapılan ovulasyon testi yukarıda anlatılan LH hormonu artışını saptar. LH hormonu kanda arttığında idrara da geçer. İdrardaki bu LH artışını yakalamak için yumurtlama gününe yakın günlerde her gün bu test yapılmalıdır. Bunun için adeti ayda bir düzenli olanlar adet kanaması başladıktan 12 gün sonra teste başlayarak 5 gün boyunca her gün test yapabilirler. Ancak adet dönemi uzunluğu farklı olan kadınlar için test başlama zamanı değişecektir. Bunun için sağdaki tabloya bakınız. Örneğin adet dönemi uzunluğu yani bir adet kanamasının ilk gününden diğer adet kanamasının ilk gününe kadar olan süre 35 gün olan kişiler teste adet kanamasının ilk gününden saymaya başlayarak 18. gün başlamalıdırlar, 5 gün test yapmalıdırlar. Çünkü bu kadınlarda yumurtlama daha geç başlayacaktır. Yumurtlama yaklaşık olarak adet kanaması "başlamadan" 14 gün önce gerçekleşir. Adetlerii çok düzensiz olan bayanlarda yumurtlama gününün tahmin edilmesi zordur, bu durumlarda teste ne zaman başlayacağınız konusunda doktorunuza danışmalısınız.
Ovulasyon testi (kiti) nasıl kullanılır? Nasıl yapılır?
Testlerin markasına göre yapılış ve okunuş şekilleri değişebilir. Bazılarında idrar kabın içerisine konur ve test çubuğu (ovulasyon kiti) idrara batırılır. Bazılarında idrar yaparken akan idrara test çubuğu tutularak yapılır. Testin yapılış ve okunma kuralları ürünlerin kutusunda detaylı olarak yazmaktdır, o kurallara göre dikkatli şekilde uygulamalısınız. Test için sabah ilk idrarı kullanmamalısınız, bu yanıltıcı olabilir. Daha sonraki idrarlar kullanılabilir. Alkol, sigara, antibiyotik, ağrı kesici, fitil (ovul) v.b testi etkilemez ancak yumurtlama tedavisi için kullanılan hormon iğneleri (çatlatma iğnesi) gibi ilaçlar testi etkileyip yanıltabilir. Çok su ve sıvı gıdalar alınması idrarı dilüe edeceği için idrardaki LH konsantrasyonu azalır ve test yanlış negatif çıkabilir, bu nedenle testi yapmadan önce 2 saat fazla sıvı almamalısınız.
Ovulasyon testi pozitif sonuç verdiğinde:
Markaya göre değişmekle birlikte genellikle iki pembe çizgi çıkması testin pozitif olduğunu yani yumurtlama olacağını gösterir, tek çizgi olması o gün yumurtlama olmayacağını gösterir. Eğer test pozitif (olumlu) çıkarsa yani LH artışı saptanırsa bu ortalama 24-36 saat sonra yumurtlama olacağı anlamına gelir. Bu durumda testi uyguladıktan 24 saat sonra ilişkiye girmeniz uygun olacaktır. Çünkü yumurtlama LH artışından 24-36 saat sonra gerçekleşir ve yumurta hücresi 24 saat canlı kalabilir.
Sperm ortalama 3 gün canlı kalabilir, kadının yumurtası ise ortalama 1 gün canlı kalablir. Bu nedenle insanlar tam yumurtlama gününde ilişkide bulunmasalar bile hamilelik oluşabilir. Örneğin ayın 10'unda yumurtlama olacak bir kadında ilişki ayın 7-8'inde olsa bile sperm 3 gün yaşayabileceği için gebelik oluşabilir. Aynı şekilde ilşki ayın 11'inde olsa bile yumurta hücresi 24 saat canlı kalabileceği için gebelik oluşabilir. Bu nedenle kadının her adet döngüsünde hamile kalabileceği yumurtlama öncesi ve sorasını kapsayan yaklaşık 5 günlük süre vardır. Diğer günlerde ilişki olsa da hamilelik olması imkansızdır.
Dikkat: Ovulasyon testleri doğum kontrol yöntemi olarak kullanılamaz.
Bu testlerle yumurtlama gününü saptayıp ona göre ilişki günlerini belirlemek ve hamilelikten korunmak imkansızdır. Çünkü sperm ve yumurtanın canlı kalabilme sürelerinden dolayı hamilelik oluşma günleri değişkendir, tek bir gün değildir. Örneğin siz testi yapmadan önce girdiğiniz bir ilişkiye bağlı olarak hamile kalabilirsiniz.
Tükürük ile yapılan ovulasyon testleri:
Bu testler yukarıda anlatıldığı gibi adet döneminin ortasındaki günlerde artan östrojen hormonuna bağlı olarak yumurtlama gününü tespit etmeye dayanır. İdrar testleri kadar kullanışlı değildir ve o kadar yaygın değillerdir.
Kan tahlili ile veya ultrasonografi ile ovulasyon (yumurtlama) tespiti:
LH hormonu kanda da tahlil ile ölçülebilir ve yüksekliğine bağlı ovulasyon tahmin edilebilir ancak bu yöntem pek kullanılmaz. Bunun yerine ultrasonografide yumurtanın büyümüş olması ovulasyonun yaklaştığını bize gösterir. Yumurta (folikül) büyüklüğü yaklaşık 18-20 mm olduğunda yumurtlama gerçekleşir. Ayrıca yumurtlama gününden 1 hafta sonra (adetin 21. günü) kanda yapılan progesteron ölçümünde yükseklik saptanması ile o ay yumurtlama olduğu tespit edilmektedir gerekli durumlarda. Bazen yumurtlamadan kısa süre sonra yapılan ultrasonografide yumurtlamaya bağlı karında sıvı tespiti ve yumurtlama gerçekleşen bölge görülebilmektedir ancak bu her zaman mümkün değildir.
