Yine kafamda deli sorular. Kizlar sizce mümkün mü? Deneye değer mi? Yoksa bebegin düzenini mi şaşırtırız?
"Ben buraya çıplak geldim, utanmam yok."
Evet bebekler, bu dünyaya çıplak geliyorlar. Ama biz ne yapıyoruz? Doğar doğmaz ilk iş altlarına bir bez takıyoruz. Oysa bebekler, diğer hayvanların yavruları gibi kendilerini kirletmeme içgüdüsüyle dünyaya geliyorlarmış . Ama bizim görmezden gelmemiz yüzünden, bir süre sonra çaresizce bezlerine yapmaya alışıyorlarmış. Sağolsun bez firmaları, buna bağlı diğer endüstriler ve tüm kullan-at'çılar!!!
Neyse ki, T. bizim ufaklık bir aylıkken farketti, altını kirletmekten hoşlanmıyor "bu kızan!" dedi. Hakikaten kızıyordu. Ama ben, olur mu canım öyle şey, o daha bebek, ne anlar dedim. Parmağımla herhangi bir yerine ufacık dokunduğumda sıçrayarak tepki veren çocuğun, nedense (?), altındaki yapışkan dışkıyı farkedemeyeceğini düşündüm. Ancak sonradan farkettim ki, aslında altını kirlettikten sonra değil, tuvaletini yapmadan önce rahatsızlık duyuyordu. Ormanda gezintiye çıktığımız bir gün, bebiş çok huysuzlanınca, T. altını kirletmiş olabilir dedi, altını değiştirmek üzere tuvalete götürdüğümde çok şaşırdım. Çünkü, sanki kaçırmış gibi azıcık yapmıştı ve altını açar açmaz hem çişini hem kakasını yapıp rahatladı. Anladım ki tuvaletini gerçekten de bezine yapmak istemiyordu.
Neyse, araştırdım ve tuvalet iletişimi denen yöntemle tanıştım. Ve bunun yeni bir şey olmadığını, çok eskiden beri uygulandığını, hala da pek çok ülkede yaygın bir şekilde kullanıldığını öğrendim. E tabii, hazır beze para, kumaş beze de su ayıramayan pek çok ülke/insan var bu dünyada.
Diğer tarafta da, bizim gibi tuzu kurular var.. bebeğimin altı kuru, keyfi yerinde olsun, başka bir şey istemem diyen, yalnızca çocuklarının mutluluğuyla kafayı bozmuş, kendisi mutsuz, doyumsuz bir nesil.
Evet, iki aylık bebenizin çişini ve kakasını tuvalete yapması gerçekten heyecan verici bir durum ama bir süre sonra zaten doğal olanın bu olduğunu anladığınızda, başka şeyleri sorgulamaya başlayıp kızıyorsunuz. Ben şu ara kızma dönemindeyim, düşündükçe kızıyorum, en başta da bizi, diğer türlüsü normalmiş gibi düşünmeye şartlayan sisteme kızıyorum.
Annelerimizin, anneannelerimizin yüzyıllardır uyguladığı gayet doğal olan bu olaya, "tuvalet iletişimi" diyorlar şimdi yeni moda terimlerle; "elimination communication" İngilizcesi. Geleneksel tuvalet eğitimi ile karıştırmamak gerekiyor yalnız. Nasıl acıktığında, uykusu geldiğinde, gazı olduğunda belli sesler çıkartıyor, tuvalet ihtiyacını da benzer şekilde ifade ediyormuş bebekler. Ve nasıl ki siz acıktığında emziriyor, gazı olduğunda çıkarmasına yardımcı oluyorsunuz, tuvalet ihtiyacı olduğunda da tuvalete götürüyorsunuz, ihtiyaçlarına cevap veriyorsunuz ve iki taraflı iletişimi kurmuş oluyorsunuz. Bu kadar basit.
İnternette pek çok kaynak var konuyla ilgili, Türkçe'ye çevrilmiş bir de kitap, Özgüranne yazmıştı yıllar önce, oradan aklımda kalmıştı kitap, aldım okudum: Bezsiz Bebek, Christine Gross-Loh tarafından yazılmış. İngilizce olarak da DiaperFreeBaby sitesi zengin bir kaynak oluşturuyor.
YouTube'da da nasıl tutacağınıza dair videolar var. Ben şuradaki gibi tutuyorum ve bizim bebiş aynen oradaki bebek gibi sesler çıkarıp esnedikten sonra yapıyor artık o anda ne varsa, çiş, kaka, vs. Bu şekilde gazını da çok rahat çıkarıyor emdikten sonra. Tuvaleti olmasa bile bazen böyle tuttuğumda gazını çıkartıp rahatlıyor.
Şimdi meraklısına ben nasıl yapıyorum, kısaca anlatmaya çalışayım...
Zamanlama
Bebiş uykudan her zaman kuru kalkıyor, evet, 7-8 saatlik uykularından bile kuru kalkıyor. Önce çok şaşırmıştım, sonra öğrendim ki bu gayet normal bir durummuş, uyku sırasında kendimizi kirletmememiz için bir hormon salgılanıyormuş. Sadece uykuda değil, bebekler araba koltuğunda ya da slingde de tuvaletlerini yapmıyormuş.
İlk olarak uyanınca götürüyorum ve hemen her seferinde çişini yapıyor. Eğer hemen yapmazsa, 1-2 dakika değiştirme pedinin üzerinden bekletiyorum, biraz geriniyor, açılıyor ve sonrasında mutlaka yapıyor.
Sonra emziriyorum, emzirme arasında, kendisi memeyi çıkartıp yüzüme boş boş bakmaya başladığında tekrar tuvalete götürüyorum. Genellikle, gece uykusundan sonraki ikinci emzirme arasında kakasını yapıyor ve tekrar biraz daha emiyor. Emme işi bittikten sonra arada çişini yapmamışsa bir daha götürüyorum ve bu sefer de çişini yapıyor. Kolaylık olsun diye, uyandıktan sonra altına bir şey giydirmiyorum, emzirirken battaniyeyle sarıyorum, böylece tuvalate götürmek daha kolay oluyor. Son olarak da uyumadan önce götürüyorum.
Tuvalet Sinyalleri
Uzun süre uyanıksa ve çişi gelmişse, gülerken, ya da sakince dururken bir anda huysuzlanmaya başlayıp ay ay diye tiz çığlıklar atıyor. Kaka için emmeye ara verip direkt olarak gözlerimin içine bakıyor, boş bir ifadeyle.
Okuduğum kitapta her bebeğin farklı sinyaller verdiğini söylüyor ve bu sinyalleri çözmek için en iyi yöntemin, bezsiz, belli bir zaman geçirmesi ve bu zamanda sizin onu gözlemeniz olduğunu söylüyor. Benim bu sinyalleri ve tuvalet ihtiyacı zamanlarını öğrenmem iki haftamı aldı. Başta biraz fazla ilgi göstermeniz gerekiyor ama bir kez öğrendikten sonra çok rahat oluyor. Harcadığınız vakit ve enerji, popoya yapışan kakaları temizlemek için harcadığınızdan kesinlikle daha az; ama en güzeli, tuvaletini yaptıktan sonra rahatlayan bebişinizin size gülerek bakması oluyor.
Diaper Free Baby'nin kurucularından Melinda Rothstein'ın söylediğine göre sinyaller yaşa göre değişiyormuş ama bazı ortak sinyaller şunlarmış:
- kıpırdanma ya da huysuzlanma
- ağlama
- gaz çıkartma
- uzun süre huzurlu bir şekilde durduktan sonra bir anda gerginleşme
- homurdanma
- kolları bacakları sallama
- araba koltuğuna, slinge ya da çocuk arabasına oturmayı reddetme
- 8-9 aydan sonra işaret dili ile tuvalet işaretini yapma (uluslararası işaret diline göre tuvalet işareti bizim ülkemize hiç uygun değil söyleyeyim (resmen nah işareti ile bay bay yapıyorlar). Türkiyelilerin nasıl yaptığını bilmiyorum ama ben sadece elimi yumruk yapıp sağa sola sallıyorum, bunu yaparken de tuvalet diyorum)
- emeklemeye veya yürümeye başladıktan sonra tuvalete ya da oturağın yanına gitme.
Bez / Alıştırma kilodu
Çevre için en sağlıklısı kumaş bez kullanmak şüphesiz. Ve fakat iki çocukla çok zor olur diye cesaret edememiştim ama artık kullandığımız bez sayısı epey azalınca, kumaş beze geçmeye karar verdik. bumGenius diye markanın kumaş bezinden aldık denemek amaçlı (hem 2 senedir kumaş bez kullanan bir arkadaşım tavsiye etmişti, hem de Amazon'da en iyi yorum alan oydu). Ama şimdi o bile fazla gelmeye başladı. Aradım taradım, bu kadar küçük popolar için alıştırma kilodu bulmaya çalıştım --alıştırmaktan ziyade bezlerin bacaklarda bıraktığı izler yüzünden pek rahat olmadığını düşündüğüm için. Tabii ki, ana-akım alışveriş sitelerinde bulamadım ama en sonunda iki girişimci annenin açtığı alternatif bir sitede buldum: The EC Store. Yaşasın girişimci alternatif anneler!
Türkiye'deki kumaş bezler için Cincüce Banu çok güzel bir araştırma yapmış, bir de kumaş bez konusunda çok güzel şeyler yazmış, okumadıysanız buyurun sizi buraya alalım.
Lazımlık / Oturak / Adaptör
Lazımlık olayını oldum olası hiç sevmedim. Şu anda zaten bir yere oturacak durumu da yok, yukarıda bahsettiğim videodaki gibi direkt tuvalete tutuyoruz. Meraklısına söyleyeyim, hayır henüz hiç tuvalete düşürmedim (bir arkadaşım anlattığımda ilk olarak bunu sordu da
). Kendi kendine oturmaya başladıktan sonra da BabyBjorn'un tuvalet adaptörü var, ablasının kullandığı, onu kullanabiliriz diyorum ama bir yandan da bu squat pozisyonu daha rahat olduğu için lazımlık lazım olabilir diye düşünüyorum, e ne de olsa lazım-lık :) Aynı markanın lazımlığı da vardı bizde, dışarısı için de Potette'in tuvalet adaptörü'nü kullandık epeyce. Çok reklama girdim, pardon! Ama cidden yıllardır severek kullandığımız ürünler oldu bunlar. Ve beze sürekli para vermekten daha iyi bir yatırım olabilir diye düşündüm. Tabii ki bunların hiçbiri şart değil, herhangi bir yoğurt kabı da aynı işi görebilir kanımca :)
*Bir de Becopotty varmış, Cincüce Banu yorumlara eklemiş, işi bitince toprağa gömülebiliyormuş, muhteşem :)
Eleştiriler
Kitapta, çişini ya da kakasını yaparken belli sesler kullanarak şartlayabilirsiniz diyor --çişşş, psssss, mmmm, vs. Pavlov'un köpeği durumu yaratmaktan kaçındığım için çok fazla kullanmıyorum, onun yerine çiş yaptığını söylüyorum yaptığı zaman. Bir de söyleyerek tuvalet işareti yapıyorum --kendi dönüştürdüğüm haliyle.
Kitapta bebeğinizi üzerinizde bir slingde taşımanın yardımcı olacağı söyleniyor ama 2,5 aylıkken 6 kilo olan bir bebeği taşımak pek de kolay değil. Benim gibi kronik sırt ağrısı çeken annelerdenseniz endişelenmeyin, sürekli taşımadan da oluyor. Hatta daha rahat oluyor, çünkü bebekler güvendikleri bir insanın kucağındayken rahatça tuvaletlerini yapabiliyorlar (sanırım onları kirli bırakmayacağınıza güveniyorlar) ama sizden uzaktayken tuvaletleri geldiğinde huysuzlanıp daha net işaret veriyorlar. Bir de yatarak tuvaletlerini yapmaları daha zor sanırım, bu yöntemle çömelme pozisyonunda rahatça yapabildikleri için bir seferde işlerini halledebiliyorlar. YavruSu'dan hatırlıyorum, günde 5-6 kez az az yapardı kakasını.
Bu yönteme yapılan eleştirilere gelince, en büyük eleştiri, Freud'u k.çıyla okuyanlardan geliyor. Evet zorlama olduğunda belki psikolojisi etkilenebilir ama esas zorlama kendisini kirletmeme içgüdüsü ile dünyaya gelen bebeğin altına bez bağlayıp kendini kirletmesine neden olduğunuzda ve 2 yaşına geldiğinde de bir anda bezi çıkartıp 2 yıldır alışmış olduğu düzeni değiştirmeye çalıştığınızda oluyor bence. Başta da söylemiştim, bu yöntem, geleneksel tuvalet eğitimine karşı. Herhangi bir zorlama yok, ne ödül, ne de ceza. Hatta, aferin bile yok. Zaten aferinlik bir durum da yok. Meme emdiğinde aferin diyor musunuz, ya da emmediğinde kızıyor musunuz? Buna da aynı şekilde bakmak gerekiyor, gayet doğal olan bir ihtiyacını karşılamasına yardım ediyorsunuz. Belki şekilli mıçarsa, ya da enteresan bir açıyla çişini yaparsa heyecanlanıp aferin yavruma diyebilirsiniz ama illa demek istiyorsanız kendinize deyin, çocuğunuzun ihtiyacına cevap verdiğiniz için, doğru bir şekilde iletişim kurduğunuz için. Aferin, 100.
Ama 100 almak için mükemmelliyetçi olup strese girmeye hiç gerek yok. Tam zamanlı uygulanabileceği gibi, yarı zamanlı, hatta arada sırada bile uygulanabileceğini söylüyor kitapta. Bir de başlamak için hiçbir zaman geç olmadığını. Hatta kitapta geç başlayanlar için farklı öneriler de var.
Son olarak, her şeyi olduğu gibi, bunu da abartmamak gerekiyor. Hayatlarının belli bir döneminde zaten tüm çocuklar tuvalete yapmayı öğreniyor. Ve hayatlarında, hayatlarımızda, genel olarak hayatta hep daha önemli şeyler oluyor. İletişim kanallarımızın herkese ve her şeye açık olması dileğiyle...