Bebeğinize tuvalet eğitimi vermeye ne zaman başlamanız gerektiğini merak mı ediyorsunuz?
Çocuğunuzun bezi bırakması için biliyoruz sabırsızlanıyorsunuz ancak bunun için uygun zaman ve koşulları beklemekte fayda var. Eğer:
- Çiş ve kakasını tutabilmesini sağlayacak olan kaslarının kontrolü gelişmiş,
- İdrar ve dışkıyı tutma ile ilgili sinir sistemi gelişimini tamamlamış (18-20 ay),
- Çiş, kaka, tuvalet, kirli, lazımlık, ıslak gibi kelimelerin anlamını biliyor,
- Zıtlaşma döneminde değil,
- Kabızlık sorunu yok,
- Bezinin ıslak olmasından rahatsız oluyor; değişmesini tercih ediyor,
- Kirli bezle gezmekten rahatsız oluyor, bezi kirlendiğinde haber verebiliyor,
- Tuvalet ile kuru kalmak arasında ilişki olduğunu biliyor,
- Mesanesinin ya da barsaklarının dolu olduğunu anlayabiliyor,
- Kısa bir süre için kakasını ya da çişini yapmayı erteleyebiliyor,
- Anne ve babasını memnun etmek, bağımsız olmak istiyor,
- Düzen ve temizliğe karşı ilgisi artmış,
- Kendi kendine çamaşırlarını indirip giyebiliyorsa, bebeğinize tuvalet eğitimi vermeye başlayabilirsiniz.
Tuvalet eğitimi
Çocukların yaşamında tuvalet eğitiminin önemli bir yeri vardır. Çocuk ilk ciddi eğitimini tuvalet eğitimi olarak alır ve hemen hemen bedeninin bütün işlevleri işin içindedir. Dikkatini toplamak, vücudundan gelen sinyalleri önce anlamlandırmak sonra da değerlendirmek, bu sinyallere göre tepki vermek ve ebeveynlerden yardım istemek gibi çok karmaşık bir işlemler zincirini öğrenecektir. Hem zihinsel hem de bedensel olarak bir kontrol sağlama mekanizmasını oturtmaya çalışmak göründüğü kadar kolay değildir.
Çocukların gelişim süreçleri içinde en önemli ve aileleri en çok zorlayan dönüm noktalarından biri tuvalet eğitimdir. Çocuklarda tuvalet eğitimine başlamak için belirlenmiş kesin bir yaş yoktur. Kesin olan tek şey; çocuğun yeterli bedensel ve bilişsel olgunluğa ulaşmasını beklemek gerektiğidir. Bu olgunluğa ulaşmamış çocuklara verilecek tuvalet eğitimi ise, eğitimden çok zorlama olacaktır. Yetişkin yaşlarında karşılaşılan çeşitli davranış sorunlarının en yaygın nedeni de bu zorlamalardır. Özgür Bilge Eğitim ve Danışmanlık Merkezi’nden Psikolog Serap Duygulu: “Kalıcı bir tuvalet eğitimi için çocuğun, yeterli düzeyde kas kontrolüne sahip olması gerektiğinden eğitim verilirken kesinlikle zorlama ve baskı yoluna gidilmemelidir. Aksi takdirde çocuklarda ileri yaşlarda alt ıslatma, uyum ve davranış bozuklukları görülebilir.”diyor ve bu eğitime başlamanın mümkün olabileceği düşünülen yaş aralıkları olduğunu söylüyor.
Çocuk tuvalet eğitimine ne zaman hazır olur?
20 aylık bir çocuk, fiziksel olarak tuvalet eğitimine hazırdır. Bazı çocuklar yeterli olgunluğa 18 ay civarı ulaşırken bazı çocuklar için bu iki yaş civarı olabilir. Tuvalet eğitimine başlamayı düşünen ebeveynler açısından çocuktaki davranışları gözlemlemek ve doğru değerlendirmek için Psikolog Serap Duygulu’dan önemli ipuçları aldık. İşte çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır olup olmadığını anlamanın yolları:
• Çocuk, tuvalet ihtiyacını daha uzun aralıklarda gidermeye başlamışsa,
• Birkaç saat süresince bezi kuru kalabiliyorsa,
• Altı kirlendiğinde rahatsız oluyorsa,
• Kendini ifade edebiliyor ve basit talimatları anlayabiliyorsa,
• Belli sürelerle ve sıkılmadan oturabiliyorsa,
• Tuvalet ihtiyacı duyduğunda bunu mimikleriyle, duruşuyla veya sözel olarak ifade etmeye başlamışsa, çocuğun yeterli kas kontrolünü kazandığı düşünülebilir.
Sonuç almak için, tutarlı davranın
Tuvalet eğitimi, diğer eğitimlerden farklı bir şartlanma sistemidir. Bu eğitimle çocuk bedeninin kontrolünü beyni vasıtasıyla gerçekleştirir. Bu nedenle, zihinsel olgunluk da bedensel olgunluk kadar önemlidir. Tuvalet eğitimine başlamaya karar vermek eğitimin kendisi kadar önemlidir. Bir kez başlanmalı ve yapboz tahtası gibi bırakılıp tekrar başa dönülmemelidir. Çocuğa tuvalet alışkanlığı kazandırmanın temel kuralı, kararlı olmaktır. Psk. Serap Duygulu: “Eğitim sırasında karşılaşılan sorunların asıl kaynağı ebeveynlerin yanlış tutumlarıdır. Aileler, gün içinde çocuklarına bez bağlamazken geceleri bez bağlayarak uyutmaktadırlar. Gerekçe olarak da bu alışma döneminde çocuğun uyku düzeninin bozulmasını gösterirler. Oysa bu şekilde başlanmış tuvalet eğitiminin çocuğa verdiği mesaj şudur: ‘Gündüz altına yapmamalısın ama gece yapabilirsin.’ Bu mesajı alan ve böyle şartlanan çocuğa kalıcı ve doğru tuvalet alışkanlığını kazandırmak neredeyse imkânsız hale gelir. Gündüz temiz kalmaya alışmış çocuğa ikinci bir eğitimle gece de temiz kalması gerektiğini öğretmek çocuk için kafa karıştırıcı ve zorlayıcıdır. Hâlbuki eğitime gece ve gündüz temiz kalmak amacıyla tek bir aşamada geçilmelidir. Ebeveynler için gece çocuğu tuvalete kaldırmak, uykusunu açmak zordur ama sistem bir kez oturduktan sonra hiç sorun yaratmadan düzene girer.” diyor.
Dikkat edilmesi gereken kurallar
Tuvalet eğitimine geçerken işleri kolaylaştırması açısından dikkat edilmesi gereken bazı kurallar vardır. Örneğin yatmaya hazırlanan çocuğa çok sulu gıdalar vermemek, aşırı hareketliliği engellemek ve uykudan önce tuvalet ihtiyacını gidermek önemlidir; ayrıca, gece belli bir saatte çocuğu tuvalete kaldırmak gerekir. Örneğin; saat 21.00’de uyumuş olan çocuğu gece 12.00 – 01.00 sıralarında tuvalete kaldırmak ve mutlaka uyanık olmasını sağlamak şarttır. Ebeveynler, çocuğun uykusunun kaçacağını ve uyumakta zorlanacağını düşünebilirler. Ancak bu tamamen yanlış bir inanıştır. Herhangi bir sağlık sorunu olmayan çocuklar çok çabuk derin uykuya geçebilirler. Dikkatli aileler, çocuk uyumakta iken tuvalet ihtiyacının olup olmadığını iyi bir gözlemle fark edebilirler. Böyle bir durum söz konusu olduğunda uyuyan çocuk huzursuzlaşır, çok sık kıpırdar, yatakta döner. Bu tarz bedensel ifadeler önemli ipuçlarıdır ve tuvalete kaldırmak için uygun anlardır.