- 26 Eylül 2007
- 6.481
- 23
- 44
Ergenlik döneminde karşılaşılan sorunlar arasında, boy kısalığı başı çekiyor. Yaşadıkları sınav streslerine, yanlış beslenme alışkanlıkları da eklenen gençlerin boyları kısa kalıyor. Acıbadem Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi, Büyüme ve Ergenlik Bölüm Sorumlusu Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, ergenlik dönemi ve boy gelişimi hakkındaki sorularımızı yanıtladı:
ERGENLİK YAŞI DÜŞÜYOR
* Erken ergenlik nedir?
Son 10 yıldır, tüm dünyada ergenlik neredeyse çocuk yaşta yaşanıyor. Amerikan Time dergisi, geçtiğimiz günlerde bu konuyu kapak yaptı ve ergenlik yaşının tüm dünyada bir-iki yaş düştüğünü gözler önüne serdi. Normal şartlarda erkek çocukları ergenliğe ortalama 12 yaşında, kız çocukları ise 10 yaşında girerler. Kız çocuklarının adet görmeye başlamasıyla ergenlik tamamlanır. Yani sanılanın aksine, kız çocuklar için ergenlik adet görmekle değil, memelerin büyümesiyle başlar. Erken ergenliğe kız çocuklarında erkek çocuklarına göre daha sık rastlıyoruz. Vakaların çoğunda bir neden bulunamıyor. 8 yaşındaki minik kızınızın birden memeleri büyümeye başlayabilir. O noktadan itibaren kendisinin, erken ergenlik şüphesiyle incelenmesi gerekir. Çevresel uyaranlar, aşırı miktarda tüketilen hormonlu gıdalar ve psikolojik nedenler erken ergenliğe yol açabilir. Erken yaşta ergenliğe giren kız ve erkek çocuklar, önce yaşıtlarından uzun olurlar. Ancak daha sonra boyları onlardan kısa kalır. Erken ergenlik bazen de normal zamanda başlar ancak 3-5 yıl sürmesi gerekirken, daha kısa süre içinde tamamlanır. Bunu yaşayan çocuklar, boylarının uzaması için yeterli süreleri olmadığı için, kısa kalma tehlikesi yaşayabilirler. Erken cinsel gelişim beyindeki merkezlerin uyarılmasına bağlıysa, çocuğa hormon tedavisi uygulanabilir. Ayda bir kerelik veya üç aylık enjeksiyonlarla uygun yaşa kadar ergenlik önlenir. Ailelerin hormon kullanımı nedeniyle endişelenmeleri son derece anlamsızdır.
BESLENME ŞEKLİ ÖNEMLİ
* Ergenlik gecikebilir mi?
Evet ve ergenlik gecikmesi nedeniyle, bazı çocukların boyları geçici bir süre kısa kalabilir. Erkeklerde 13.5 yaşında herhangi bir cinsel belirtinin başlamaması yani testislerin büyümemesi, kızlarda ise 1n yaşına kadar memelerin büyümemesi halinde; ergenliğin gecikmesinden söz edilebilir. Erkeklerde nadiren bazı genetik hastalıklar da, buna neden olabilir. Bu durum, özellikle kızlarda mutlaka incelenmeli, hormonal inceleme yapılmalıdır. Kız çocuklarda ergenliğin gecikmesine yol açan başlıca hastalık; turner sendromudur. Ergenliğe girebilmek için vücutta belirli oranda yağ olması gerekir. Çocuklar genellikle ortalama 30 kg. olduklarında ergenliğe girerler. Çok zayıf çocuklarda ergenliğe girilmesinden sorumlu olan hormonların salgılanması yetersizdir ve ergenlik gecikir. Son yüzyılda birçok ülkede, adet görme ve ergenliğe girme yaşında, erkene kayma olduğu saptanmıştır. Sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olanlar düşük olanlara göre, kentsel kesimse kırsal kesime göre ergenlik çağına daha erken girer. Ergenlik öncesinde beslenme yetersizliği olan çocuklarda, ergenlik dönemi gecikebilir. Zayıf ve kısa boylu çocuklar, şişman ve uzun boylulara göre ergenlik çağına daha geç girme eğilimindedir. Kör çocuklarda ergenlik daha erken başlar ve bu çocuklar daha erken gelişirler. Yüksek rakımlı bölgelerde yaşayan çocukların, deniz seviyesinde yaşayanlara göre ergenliğe daha geç girdikleri bilinir. Sıcak ülkelerde yaşayanlar, soğuk iklimde yaşayanlardan daha önce ergenlik belirtileri gösterir.
ERKEKLER DAHA ŞANSLI
* Ergenlik döneminde boy ne kadar uzamalıdır?
Kızlarda 20-25, erkeklerde 25-30 santimlik artış olur. Büyüme, ergenlerde kol ve bacağın üst kısımlarında başlar. Önce el ve ayaklar, sonra gövde, göğüs kafesi, omuzlar büyür. Genellikle baş çevresi 10 yaşından sonra büyümez. Genelde 3-4 yıl süren ergenlik dönemi daha kısa zamanda tamamlanırsa, çocuğun boyu kısa kalır. Kızlarda boy uzaması adetten önceki dönemde çoktur. Adet gördükten sonra, boy 5-6 santim daha uzar. Erkeklerde ise en hızlı boy artışı testislerdedir. Bu, 13-14 yaşlarında olur. Yani erkekler kızlara göre daha şanslıdır çünkü boy artışları 19 yaşına kadar sürer. 'Zirve büyüme hızı' denilen dönemde, boy 10 santim kadar uzayabilir. Kızlarda bu dönem ilk adetten hemen öncedir. Erkeklerde ise 13-14 yaşlarında yaşanır.
* Boyun kısa kalmasını engellemenin bir yöntemi var mı?
Eğer boy kısalığı büyüme hormonunun eksikliğinden kaynaklanan bir durumsa, çocuğun ilaç tedavisi görmesi gerekebilir. Bu tedavi sayesinde boyda, ilk yıl 12 santimlik, sonraki yıllarda ise 6-8 santimlik uzamalar sağlanabilir. Eğer tedaviye ergenlik döneminin hemen başında başlanırsa, çocuğun boyunu 30 santim uzatmak bile mümkün olabilir.
(alıntıdır)
ERGENLİK YAŞI DÜŞÜYOR
* Erken ergenlik nedir?
Son 10 yıldır, tüm dünyada ergenlik neredeyse çocuk yaşta yaşanıyor. Amerikan Time dergisi, geçtiğimiz günlerde bu konuyu kapak yaptı ve ergenlik yaşının tüm dünyada bir-iki yaş düştüğünü gözler önüne serdi. Normal şartlarda erkek çocukları ergenliğe ortalama 12 yaşında, kız çocukları ise 10 yaşında girerler. Kız çocuklarının adet görmeye başlamasıyla ergenlik tamamlanır. Yani sanılanın aksine, kız çocuklar için ergenlik adet görmekle değil, memelerin büyümesiyle başlar. Erken ergenliğe kız çocuklarında erkek çocuklarına göre daha sık rastlıyoruz. Vakaların çoğunda bir neden bulunamıyor. 8 yaşındaki minik kızınızın birden memeleri büyümeye başlayabilir. O noktadan itibaren kendisinin, erken ergenlik şüphesiyle incelenmesi gerekir. Çevresel uyaranlar, aşırı miktarda tüketilen hormonlu gıdalar ve psikolojik nedenler erken ergenliğe yol açabilir. Erken yaşta ergenliğe giren kız ve erkek çocuklar, önce yaşıtlarından uzun olurlar. Ancak daha sonra boyları onlardan kısa kalır. Erken ergenlik bazen de normal zamanda başlar ancak 3-5 yıl sürmesi gerekirken, daha kısa süre içinde tamamlanır. Bunu yaşayan çocuklar, boylarının uzaması için yeterli süreleri olmadığı için, kısa kalma tehlikesi yaşayabilirler. Erken cinsel gelişim beyindeki merkezlerin uyarılmasına bağlıysa, çocuğa hormon tedavisi uygulanabilir. Ayda bir kerelik veya üç aylık enjeksiyonlarla uygun yaşa kadar ergenlik önlenir. Ailelerin hormon kullanımı nedeniyle endişelenmeleri son derece anlamsızdır.
BESLENME ŞEKLİ ÖNEMLİ
* Ergenlik gecikebilir mi?
Evet ve ergenlik gecikmesi nedeniyle, bazı çocukların boyları geçici bir süre kısa kalabilir. Erkeklerde 13.5 yaşında herhangi bir cinsel belirtinin başlamaması yani testislerin büyümemesi, kızlarda ise 1n yaşına kadar memelerin büyümemesi halinde; ergenliğin gecikmesinden söz edilebilir. Erkeklerde nadiren bazı genetik hastalıklar da, buna neden olabilir. Bu durum, özellikle kızlarda mutlaka incelenmeli, hormonal inceleme yapılmalıdır. Kız çocuklarda ergenliğin gecikmesine yol açan başlıca hastalık; turner sendromudur. Ergenliğe girebilmek için vücutta belirli oranda yağ olması gerekir. Çocuklar genellikle ortalama 30 kg. olduklarında ergenliğe girerler. Çok zayıf çocuklarda ergenliğe girilmesinden sorumlu olan hormonların salgılanması yetersizdir ve ergenlik gecikir. Son yüzyılda birçok ülkede, adet görme ve ergenliğe girme yaşında, erkene kayma olduğu saptanmıştır. Sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olanlar düşük olanlara göre, kentsel kesimse kırsal kesime göre ergenlik çağına daha erken girer. Ergenlik öncesinde beslenme yetersizliği olan çocuklarda, ergenlik dönemi gecikebilir. Zayıf ve kısa boylu çocuklar, şişman ve uzun boylulara göre ergenlik çağına daha geç girme eğilimindedir. Kör çocuklarda ergenlik daha erken başlar ve bu çocuklar daha erken gelişirler. Yüksek rakımlı bölgelerde yaşayan çocukların, deniz seviyesinde yaşayanlara göre ergenliğe daha geç girdikleri bilinir. Sıcak ülkelerde yaşayanlar, soğuk iklimde yaşayanlardan daha önce ergenlik belirtileri gösterir.
ERKEKLER DAHA ŞANSLI
* Ergenlik döneminde boy ne kadar uzamalıdır?
Kızlarda 20-25, erkeklerde 25-30 santimlik artış olur. Büyüme, ergenlerde kol ve bacağın üst kısımlarında başlar. Önce el ve ayaklar, sonra gövde, göğüs kafesi, omuzlar büyür. Genellikle baş çevresi 10 yaşından sonra büyümez. Genelde 3-4 yıl süren ergenlik dönemi daha kısa zamanda tamamlanırsa, çocuğun boyu kısa kalır. Kızlarda boy uzaması adetten önceki dönemde çoktur. Adet gördükten sonra, boy 5-6 santim daha uzar. Erkeklerde ise en hızlı boy artışı testislerdedir. Bu, 13-14 yaşlarında olur. Yani erkekler kızlara göre daha şanslıdır çünkü boy artışları 19 yaşına kadar sürer. 'Zirve büyüme hızı' denilen dönemde, boy 10 santim kadar uzayabilir. Kızlarda bu dönem ilk adetten hemen öncedir. Erkeklerde ise 13-14 yaşlarında yaşanır.
* Boyun kısa kalmasını engellemenin bir yöntemi var mı?
Eğer boy kısalığı büyüme hormonunun eksikliğinden kaynaklanan bir durumsa, çocuğun ilaç tedavisi görmesi gerekebilir. Bu tedavi sayesinde boyda, ilk yıl 12 santimlik, sonraki yıllarda ise 6-8 santimlik uzamalar sağlanabilir. Eğer tedaviye ergenlik döneminin hemen başında başlanırsa, çocuğun boyunu 30 santim uzatmak bile mümkün olabilir.
(alıntıdır)
