Aile meseleleri...
Çocukluğumun Ankara'sında neredeyse hava kirliliği ve enflasyon kadar "tabi" addedilirdi aile içi dayak. Neredeyse o kadar kanıksanmış. Görürdük dayak kültürünün izlerini her yerde her an. Görürdük görmesine de, nedense kimse tarafından sorgulanmazdı bu durum.
Herkesin bilip de bilmezden geldiği bir esrar-ı illet gibiydi aile içi şiddet, sözlü ve fiziksel şiddet. Adeta bir bulaşıcı hastalık, öylesine yaygın, öylesine sinsice her yerde. "İyi" ile "kötü", "normal" ile "normal dışı" o kadar iç içe geçmişti ki ayırt etmek ne mümkün. Komşularımız vardı mesela, çocuklarını karılarını döven, dövdükleri herkesçe bilinen. Bunların arasında bilhassa bir aile var ki izleri kaldı belleğimde ve edebiyatımda. Sevgili M. Teyze.
Gençten, yumuşak yüzlü bir adamdı kocası. Hani sokakta görsen, dışarıda tanısan dersin ki: "Ne efendi adam, ne kadar mülayim, sakin". Asla tahmin edemezdi kimse bu adamın karısını, çocuklarını dövdüğünü, hem de düzenli olarak, en ufak bir meselede bile hır çıkararak dayak attığını en yakınlarına, kendi kanından, canından olanlara karşı nasıl zalim kesildiğini kimse tahmin edemezdi. Dışarıda hem komşularına hem de sokaktaki çocuklara karşı öylesine sevecen o kadar saygılıydı ki, adeta ikiye bölünmüş bir kişilikti taşıdığı, evde başka sokakta başka. Bazen "sesler" duyardık evlerinden. Dayak sesleri. Televizyonun sesi de hep sonuna kadar açılmış olurdu o anlarda, bastırmak için ağlayan çocukların seslerini. M. Teyze "ele güne karşı rezil olmamak için", sonuna kadar açık tutardı televizyonunun sesini. Tokat seslerine karışan Şeker Kız Candy müziği. Gene de sesler dindiğinde, bağırtılardan geriye sadece bir iç çekiş kaldığında, gündelik hayatın ritmi alır yutardı her şeyi.
Ben bir bayram sabahı komşular arası bayram ziyaretinde gördüm M. Teyze'nin kocasının "öteki" yüzünü. Çay servisi yapıyordu M. Teyze, ince belli bardaklarda. İçerisi kalabalık, bir sürü konu komşu akraba. Rahat; ama saygılı bir sohbet havası hakim odaya. Ara ara hal hatır soruyor birileri birilerine. Derken adam bir yudum aldı çayından, ekşiyiverdi yüzü. Karısına seslendi hiddetle: "Olmamış bu çay, misafirlerimize bulaşık suyu mu içirirsin rezil!" Odada iğreti bir sessizlik oldu. "Biz memnunuz çayımızdan" diyecek oldu birkaç misafir; ama adam, "Bırakın Allahaşkına gitsin tekrar yapsın." diye susturdu herkesi. Israrlar kâr etmedi. M. Teyze tek tek yeniden topladı misafirlerin bardaklarını, gitti çayı yeniden demlemeye. Kocası da kalktı arkasından mutfağa geçti, bir tokat sesi, tek bir tokat. Sonra salona döndü yeniden, hiçbir şey olmamış gibi.
On yaşında olmalıyım bu sahneye tanık olduğumda. O andan bende kalan iki nokta var. Birincisi, nasıl oluyor da kamusal alanda saygılı memur, itaatkâr bürokrat, emir eri ya da vatansever esnaf olan aile babaları kendi evlerine girer girmez karılarına ve çocuklarına karşı zalimleşebiliyor, tamamen bambaşka bir kişilik sergileyebiliyor. İkincisi, nasıl oluyor da toplum bu çift kişilikliliği, bu vahim bölünmüşlüğü, görmezden duymazdan, anlamazdan geliyor.
Ertesi sabah, bayramın üçüncü günü bu sefer onlar geliyor oturmaya. Kızları var benim yaşımda, beraber oynamamızı istiyorlar. Ama ben kıpırdayamıyorum bile. Gözlerimi alamıyorum M. Teyze'den. Yüzünde bir morluk var, ağzının etrafında. Orada karşımda duruyor morluk. Durmuyor, büyüyor morluk kocaman bir girdap, hüzünlü bir ağıt, kayıp bir mağara olmuş, beni içine çekiyor. Dokunmak istiyorum M. Teyze'nin yüzüne, yarasına. Rol yapmayalım istiyorum. Ağlayalım, anlayalım beraber. Sormak istiyorum canının yanıp yanmadığını. Etrafımdaki büyüklere bakıyorum hayretle. Herkes hiçbir şey olmamış gibi kahvesini, yudumlayıp badem ezmesi kemiriyor. Görmüyorlar mı acaba, fark etmediler mi M. Teyze'nin suratının ortasındaki morluğu? Dayanamayıp anneanneme soruyorum. "Şşşşş!" diyor susturuyor beni. "Aile meselesi, biz karışamayız".
Aile meselesi, biz karışamayız diye diye kaç kadının, kaç çocuğun dayak yemesine seyirci kaldı bu toplum. Seyirciler de en az dayakçı kocalar-babalar kadar sorumlusu ve failidir dönüp duran bu çarkın.
Elif Şafak'tan alıntıdır.
Çocukluğumun Ankara'sında neredeyse hava kirliliği ve enflasyon kadar "tabi" addedilirdi aile içi dayak. Neredeyse o kadar kanıksanmış. Görürdük dayak kültürünün izlerini her yerde her an. Görürdük görmesine de, nedense kimse tarafından sorgulanmazdı bu durum.
Herkesin bilip de bilmezden geldiği bir esrar-ı illet gibiydi aile içi şiddet, sözlü ve fiziksel şiddet. Adeta bir bulaşıcı hastalık, öylesine yaygın, öylesine sinsice her yerde. "İyi" ile "kötü", "normal" ile "normal dışı" o kadar iç içe geçmişti ki ayırt etmek ne mümkün. Komşularımız vardı mesela, çocuklarını karılarını döven, dövdükleri herkesçe bilinen. Bunların arasında bilhassa bir aile var ki izleri kaldı belleğimde ve edebiyatımda. Sevgili M. Teyze.
Gençten, yumuşak yüzlü bir adamdı kocası. Hani sokakta görsen, dışarıda tanısan dersin ki: "Ne efendi adam, ne kadar mülayim, sakin". Asla tahmin edemezdi kimse bu adamın karısını, çocuklarını dövdüğünü, hem de düzenli olarak, en ufak bir meselede bile hır çıkararak dayak attığını en yakınlarına, kendi kanından, canından olanlara karşı nasıl zalim kesildiğini kimse tahmin edemezdi. Dışarıda hem komşularına hem de sokaktaki çocuklara karşı öylesine sevecen o kadar saygılıydı ki, adeta ikiye bölünmüş bir kişilikti taşıdığı, evde başka sokakta başka. Bazen "sesler" duyardık evlerinden. Dayak sesleri. Televizyonun sesi de hep sonuna kadar açılmış olurdu o anlarda, bastırmak için ağlayan çocukların seslerini. M. Teyze "ele güne karşı rezil olmamak için", sonuna kadar açık tutardı televizyonunun sesini. Tokat seslerine karışan Şeker Kız Candy müziği. Gene de sesler dindiğinde, bağırtılardan geriye sadece bir iç çekiş kaldığında, gündelik hayatın ritmi alır yutardı her şeyi.
Ben bir bayram sabahı komşular arası bayram ziyaretinde gördüm M. Teyze'nin kocasının "öteki" yüzünü. Çay servisi yapıyordu M. Teyze, ince belli bardaklarda. İçerisi kalabalık, bir sürü konu komşu akraba. Rahat; ama saygılı bir sohbet havası hakim odaya. Ara ara hal hatır soruyor birileri birilerine. Derken adam bir yudum aldı çayından, ekşiyiverdi yüzü. Karısına seslendi hiddetle: "Olmamış bu çay, misafirlerimize bulaşık suyu mu içirirsin rezil!" Odada iğreti bir sessizlik oldu. "Biz memnunuz çayımızdan" diyecek oldu birkaç misafir; ama adam, "Bırakın Allahaşkına gitsin tekrar yapsın." diye susturdu herkesi. Israrlar kâr etmedi. M. Teyze tek tek yeniden topladı misafirlerin bardaklarını, gitti çayı yeniden demlemeye. Kocası da kalktı arkasından mutfağa geçti, bir tokat sesi, tek bir tokat. Sonra salona döndü yeniden, hiçbir şey olmamış gibi.
On yaşında olmalıyım bu sahneye tanık olduğumda. O andan bende kalan iki nokta var. Birincisi, nasıl oluyor da kamusal alanda saygılı memur, itaatkâr bürokrat, emir eri ya da vatansever esnaf olan aile babaları kendi evlerine girer girmez karılarına ve çocuklarına karşı zalimleşebiliyor, tamamen bambaşka bir kişilik sergileyebiliyor. İkincisi, nasıl oluyor da toplum bu çift kişilikliliği, bu vahim bölünmüşlüğü, görmezden duymazdan, anlamazdan geliyor.
Ertesi sabah, bayramın üçüncü günü bu sefer onlar geliyor oturmaya. Kızları var benim yaşımda, beraber oynamamızı istiyorlar. Ama ben kıpırdayamıyorum bile. Gözlerimi alamıyorum M. Teyze'den. Yüzünde bir morluk var, ağzının etrafında. Orada karşımda duruyor morluk. Durmuyor, büyüyor morluk kocaman bir girdap, hüzünlü bir ağıt, kayıp bir mağara olmuş, beni içine çekiyor. Dokunmak istiyorum M. Teyze'nin yüzüne, yarasına. Rol yapmayalım istiyorum. Ağlayalım, anlayalım beraber. Sormak istiyorum canının yanıp yanmadığını. Etrafımdaki büyüklere bakıyorum hayretle. Herkes hiçbir şey olmamış gibi kahvesini, yudumlayıp badem ezmesi kemiriyor. Görmüyorlar mı acaba, fark etmediler mi M. Teyze'nin suratının ortasındaki morluğu? Dayanamayıp anneanneme soruyorum. "Şşşşş!" diyor susturuyor beni. "Aile meselesi, biz karışamayız".
Aile meselesi, biz karışamayız diye diye kaç kadının, kaç çocuğun dayak yemesine seyirci kaldı bu toplum. Seyirciler de en az dayakçı kocalar-babalar kadar sorumlusu ve failidir dönüp duran bu çarkın.
Elif Şafak'tan alıntıdır.