Merhaba, ödev konum ABD başkanlık sistemi Türkiye de uygulanabilir mi? Evet/Hayır cevabınızı sebepleriyle detaylı olarak anlatabilir misiniz ?
ABD başkanlık sistemi Türkiye'de uygulanabilir. Fakat Türkiye'de şartları vardır. Başkanlık sistemi, ABD ve birkaç örnek dışında, demokratik bir siyasal sistemi
sürdürememektedir. Başkanlık sistemi denemeleri özellikle Latin Amerika ülkelerinde
diktatörlüklere ve askeri rejimlere dönüşmüştür. Bu nedenle, dünyada demokratik başkanlık
sistemlerinden çok, demokratik olmayan başkanlık rejimlerinin bulunduğunu görmek gerekir.
Başkanlık sistemlerinde seçimleri yalnızca bir aday kazanmakta, bu aday da kabine üyesi olan
Bakanlarını atayarak yürütme organının tek gücü durumuna gelmektedir. Yürütme organının tek
ve güçlü bir başkanca ele geçirildiği durumlarda Türkiye gibi demokrasi geleneği ve demokratik
kurumsal yapılar oturmamış olan ülkelerde sistemin demokratik yapıdan uzaklaşması çok kolay
olabilmektedir.
Bir kişinin yürütme organını kontrol ettiği ve yasama organına karşı değil de (4 ya da 5 yılda bir
yapılan seçimlerde) seçmene karşı sorumlu olması, sistemin demokratiklik niteliğine zarar
vermektedir. Oysa, Parlamenter sistemlerde Hükümet, her an Parlamento tarafından güvenoyu
ve güvensizlik oyu mekanizmalarıyla denetlenmektedir. Ayrıca, Parlamenter sistemlerde Meclis
içinde Hükümet üyelerine karşı verilen yazılı ve sözlü soru önergeleri, Bütçe ve Araştırma
Komisyonları yoluyla da Hükümet icraatları denetlenmektedir. Bu durumda, demokratik sitemin
ruhuna parlamenter sistemin daha çok uyduğu kolayca iddia edilebilir.
Halk tarafından seçilen güçlü bir Başkan, seçim dönemi boyunca Meclis denetiminden uzak
biçimde iktidarda kaldığında sitemin demokratik yapıdan uzaklaşma riski, ciddi bir tehlike olarak
mevcut olacaktır. Bugün bile "ganimet sistemi" yapılanması ile Hükümetlerin yönetimi ve sistemi
kontrol etmesinden yakındığımız düşünülürse, Başkanlık sisteminde gerçek denetimlerden uzak
güçlü Başkan, sistemi tamamıyla ganimet sistemine dönüştürebilecektir.
Başkanlık sitemlerinde sağ ve solda merkez partileri biçiminde iki siyasi partili sistem ortaya
çıkmaktadır. Bu durumda, Parlamentoda çeşitlilik ve farklı görüşleri temsil olanağı da ortadan
kalkmaktadır. Bu durumun liberal demokrasinin ve çoğulculuğun ruhu ile çeliştiği söylenebilir.
Sonuç olarak, Türkiye’de demokratik rejimin sürmesi ve kökleşmesine uygun olan sitem,
Parlamenter sistemdir. Başkanlık sistemi, Türkiye’yi demokratik sistemden koparma tehlikesini de beraberinde getirecektir. İyi dersler.