TV de Siddet ve Çocuklariniz

TV de Siddet ve Çocuklariniz: Etkilenmemeleri Için Neler Yapabilirsiniz? Çev: Prof.Dr. Nesrin H. Sahin Arastirmalar siddete ve saldirganliga yönelik davranislarin yasamin erken dönemlerinde ögrenildigini göstermektedir. Ancak, yine arastirmalar, çocuklarin duygularini siddet kullanmadan ifade edebilmeleri için ailelerinin büyük yardimi olabilecegini de göstermektedir. Bu yazi, anne-babalarin gençlerde gözlenen siddeti azaltmak için aile içinde, okullarda ve toplumda neler yapabileceklerini görmelerinde yardimci olmak üzere hazirlanmistir. Çocuklariniz için yapabilecekleriniz: Anne-babalar çocuklarinin güven ve sevgi dolu bir evde yasamalarini saglayarak siddeti azaltmada önemli bir rol üstlenebilirler. Asagida bu konuyla ilgili bazi öneriler verilmektedir. Bunlarin hepsini harfiyen yerine getiremeyebilirsiniz. Ama elinizden geleni yaparsaniz, çocuklarinizin içinde yasayacaklari dünyayi onlara daha az zarar verici hale getirebilirsiniz. Çocuklariniza yönelik sevgi ve ilginiz sürekli ve tutarli olsun: Kendisini güvencede hissedebilmesi ve digerlerine güvenebilmesi için, her çocugun anne-babasiyla ya da bir yetiskinle güçlü , sevecen bir iliski, bir "bag" kurabilmesi gerekir. Kendisine sevgi ve ilgi gösteren bir yetiskinle böyle bir bag kuramayan bir çocugun, düsmanlik duygulari içinde gelismesi ve "zor" bir genç olmasi ihtimali vardir. Kendileriyle çok küçük yaslardayken ilgilenilmis çocuklar arasinda , "sorunlu davranislari" olan gençlere daha az sayida rastlanmaktadir. Bir çocuga her zaman sevgi gösterebilmek hiç de kolay bir sey degildir. Hatta eger genç, deneyimsiz ya da çocugunu tek basina yetistirmek durumunda kalan bir anne ya da babaysaniz, çocugunuz hasta ya da özel ihtiyaçlari olan özürlü bir çocuksa, bu is daha da zordur. Eger çocugunuzu idare etme konusunda herkesinkinden daha farkli güçlükler yasiyor ve çok zorlaniyorsaniz, bunu çocugunuzun doktoru ile ya da bir baska hekimle tartisiniz. Eger çocugunuzun görünen tibbi bir problemi yoksa, bu durumda bir psikologa basvurabilirsiniz. Böylelikle, çocuk yetistirme konusunda bilimsel kanitlara dayali bazi yöntemler hakkinda bilgiler edinebilirsiniz. Çocuklarin kendi akillarinin oldugunu unutmamak çok önemlidir. Çocuklarinizin giderek artan bagimsizlik ihtiyaçlari ve bu ihtiyaci doyurmaya yönelik davranislari bazan sizleri kizdirabilir, engelleyebilir ya da hayal kirikligina ugratabilir. Onlara herhangi bir tepki göstermeden önce, durumu çocugunuzun bakis açisindan degerlendirme konusunda göstereceginiz istek, sizin de kendi duygularinizla basetmenize ve daha sabirli davranmaniza yardimci olur. Çocuklariniza öfke ve düsmanlik dolu sözler ve davranislarla tepki vermekten kaçinmak için elinizden geleni yapin. Çocuklarinizi gözetim altinda yönlendirin Çocuklar kendi ayaklari üzerinde duruncaya kadar, cesaretlendirilmek, korunmak ve destek almak için ebeveynlerine ve aile üyelerine muhtaçtirlar. Uygun yönlendirme ve gözetim olmadigi zaman, ihtiyaç duyduklari bu rehberlikten yoksun kalacaklardir. Arastirmalar, zamaninda ve yapici bir yönlendirme almayan çocuklarin davranis problemleri oldugunu göstermektedir. Çocuklarinizin her zaman nerede oldugunu, arkadaslarinin kimler oldugunu bilmekte israrli olun. Çocuklarinizi kendiniz gözetemeyecekseniz, bir baska yetiskinin gözetiminin altinda olduklarindan emin olun. Çok kisa bir süre için bile olsa çocuklarinizi evde yalniz birakmayin. Ilk-okul yasindaki ve daha ileri yasta olan çocuklarinizin, bir yetiskinin gözetiminde yapilan, okul-disi spor faaliyetlerine, egitim programlarina ya da düzenli ve yapilandirilmis eglencelere, katilmalarini tesvik edin. Degerlerine saygi duydugunuz kurum, kurulus ya da bireylerin yönetiminde olan toplumsal programlara kaydettirin. Gözetim altinda yapilan eglence faaliyetlerine çocuklarinizla birlikte gitmeye çalisin ve diger kisilerle iliskilerini izleyin. Diger çocuklarin asagilayici, tehditkar, küfürlü konusmalarina onun nasil cevaplar verdigine; vurma, çarpma davranislari ile öfke ifadelerine nasil tepki gösterdigine dikkat edin. Kizginlik ve öfkenin ifadesi için bu tür davranislarin uygun yöntemler olmadigini çocugunuza anlatin ve benzer biçimde davranmasini engelleyin. Çocuklariniza uygun davranislari ögretebilmek için kendiniz model olun Çocuklar genellikle taklit ederek ögrenirler. Ailelerinin degerleri, tutumlari ve davranislarinin onlar üzerindeki etkisi büyüktür. Saygi, dürüstlük, ailemizden ve akrabalarimizdan gurur duymak gibi degerler, çocuklarimiz için önemli bir güç ve güven kaynagi olabilirler. Çocugunuzun olumsuz arkadas baskisi altinda oldugu, siddetin yogun rastlandigi bir ortamda yasadigi ya da davranis bozukluklari olan ögrencilerle ayni okullara gittigi durumlarda bu degerler özellikle önemlidir. Çocuklarin çogu, bazan saldirganlasip bir baska insana vurabilirler. Bu tür siddete yatkin davranislarin olasi tehlikeleri hakkinda çocuklarinizla konusurken kesin olun. Sorunlarini siddete basvurmadan daha yapici yöntemlerle çözmüsse, onu bunun için takdir ettiginizi hemen belirtin ve ödüllendirin. Iyi davranislarina daha fazla dikkat gösterilerek ve takdir dedilerek, çocuklarin bu davranislarini tekrar etmeleri ve sürdürmeleri saglanabilir. Çocuklarinizin sorunlarini saldirgan olmayan yöntemlerle çözmelerine yardimci olabilmek için asagidsaki önerilerden yararlanabilrsiniz. Sorunlarini onlarla birlikte tartisin. Sorunlarini siddet kullanarak çözmeye kalkarlarsa neler olabilecegini sorun. Sorunlarini siddet kullanmadan çözmeye kalkarlarsa neler olabilecegini sorun. Bu tür bir, "birlikte sesli düsünme" egzersizi, çocuklarinizin siddete basvurmanin yararli bir yöntem olmadigini görmelerinde yardimci olacaktir. Anne-babalar bazan farkinda olmadan siddet dolu davranislari tesvik edebilirler. Örnegin bazi ebeveynler, erkek çocuklarinin kavga etmeyi ögrenmeleri gerektigini ileri sürerler. Çocuklariniza anlasmazliklarini, tehdit, yumruk ya da silah kullanarak degil, sakin ve yerinde kullanilan sözcüklerle çözmelerini ögretin. Bos zamanlari için yapici, siddet-disi oyunlar, faaliyetler bulmalarinda çocuklariniza yardimci olun. Onlara sizin de bir zamanlar hoslandiginiz oyunlari, spor faaliyetlerini, hobileri ögreterek, kendi beceri ve yeteneklerini gelistirmelerinde destek olun. Küçük çocuklariniza hikayeler okuyun, daha büyüklerini kütüphanelere götürün ya da akrabalariniz arasindan deger verdiginiz, hayran oldugunuz, çevresi ve diger insanlar için birseyler yapmis olanlarin hayat hikayelerini anlatin. Çocuklariniza vurmayin Çocuklariniza ceza vermek için onlari itmek, kakmak, tokatlamak, vurmak ya da dayak atmak gibi davranislar, onlara sorunlarini iterek, kakarak, vurup, çarparak çözmenin uygun olacagi; ceza vermeleri gerektiginde onlarin da benzer sekilde cezalar verebilecekleri mesajini vermektedir. Fiziksel cezalar istenmeyen davranislari ancak belli bir süre için durdurabilmektedirler. Hatta çocuklarin çok sert cezalara bile uyum yapabildigi bu nedenle de cezanin hiç bir etkisi kalmadigi bilinmektedir. Oysa ki fiziksel olamayan disiplin yöntemleri çocuklarin duygulariyla daha kolay basaçikmalarina yardimci olmakta; sorunlarini siddet-disi yöntemlerle çözebilecekleri yollari ögretmektedir. Asagida bazi öneriler bulacaksiniz: Çocugunuzun her yasi için bir dakika sürecek sekilde, sesini çikarmadan bir kösede oturmasini isteyebilirsiniz. (Bu yöntem çok küçük çocuklarla kullanilamaz) Bazi izinlerini ya da harçligini geri alabilirsiniz Arkadaslari ile çikmasina ya da bazi okul/toplum etkinliklerine katilmasina izin vermeyebilir evden disari çikarmayabilirsiniz (Bu ceza daha çok büyük yastaki çocuklar ve ergenler için uygundur) Harçligin, önceden verilmis izinlerin geri alinmasi ya da evden disari çikarmama gibi cezalarin, tutarlilikla ve kisa süreler için uygulanmasi daha uygundur. Hata yaptiklari zaman çocuklarin bu hatalarini düzeltebileceklerine inanabilmeleri lazimdir. Hatalardan nasil ögrenilebilecegini onlara gösteriniz. Hatalarini bulmalarina, gelecekte benzer hatalari yapmaktan nasil kaçinabileceklerini anlamalarina yardimci olunuz. Bu tür durumlarda çocuklarinizi asagilamamaniz, utandirmamaniz özellikle önemlidir. Çocuklarinizin her zaman için sizin sevginizi ve sayginizi hissetmeye ihtiyaçlari vardir. Davranis degistirme yöntemlerinden biri de hatali davranislari cezalandirmak yerine, olumlu davranislari ödüllendirmektir. Takdir etme, ilgi, sevkat göstermenin en etkili ödüller oldugunu unutmayin. Kurallariniz ve disiplin yöntemleriniz konusunda tutarli olun Bir kural yaptiysaniz onu yerine getirin ve vazgeçmeyin. Çocuklarin kendilerinden hangi davranislarin beklendigi konusunda açikliga ve belirginlige ihtiyaçlari vardir. Olusturdugunuz bir kuralin yerine getirilmesi konusunda gelisigüzel biçimde davranirsaniz, bu sadece çocuklarinizin kafasini karistiracaktir ve "kaçamak yollar" aramalarini destekleyecektir. Kurallarinizi olustururken olanaklar ölçüsünde çocuklarinizin da katilimlarini saglamaya çalisin. Neyi beklediginizi ve kurallara uyulmadigi zaman ne tür sonuçlarla karsilasacaklarini açiklayin. Böyle bir yaklasim, onlarin hem kendileri hem de çevrelerindeki insanlar için en iyi olani elde edebilmeleri amaciyla neler yapmalari gerektigini ögrenmelerini saglayacaktir. Çocuklarinizin atesli silahlara ulasamayacaklarindan emin olun Silahlar ve çocuklar çok öldürücü bir bilesimdir ve biraraya getirilmemelidir. Eger kullaniyor ya da evinizde bulunduruyorsaniz, silahlarin ya da diger öldürücü araçlarin tehlikeleri konusunda çocuklarinizi bilgilendirin. Eger evinizde tabanca ya da tüfek varsa, içini bosaltip, kursunlari ve silahlari ayri ayri kilitli dolaplarda saklayin. Doldurulmamamis bile olsalar bu silahlari asla çocuklarinizin bulabileceklari yerlerde saklamayin. Asla üzerinizde tabanca ya da öldürücü bir silah tasimayin. Silah tasimanin çocuklara verdigi mesaj, sorunlarin silahlarla çözülebilecegidir. Çocuklarinizin çevrenizde ya da evinizde siddet görmelerini önlemeye çalisin Evdeki siddet çocuklar için korkutucu ve zararlidir. Çocuklarin korku duymadan, sevgi içinde yasayabilecekleri güvenli bir eve ihtiyaçlari vardir. Evinde siddete tanik olan çocuklarin, ileridemutlaka siddet gösterecekleri söylenemese de karsilastiklari sorunlari siddete basvurarak çözmeye "yatkin" olacaklari söylenebilir. Evinizi siddetten uzak, güvenli bir yer haline getirmek için elinizden geleni yapin ve kardesler arasindaki siddet içeren davranislari kesinlike engelleyin. Anneler babalar arasindaki düsmanlik ve saldirganlik dolu kavgalarin da çocuklari çok korkutacagini ve onlar için kötü örnekler olusturacagini unutmayin. Eger evinizdeki bireyler birbirlerini sözel ya da fiziksel yöntemlerle incitiyorlarsa ya da kötüye kullaniyorlarsa, çevrenizdeki bir psikologdan yardim almanizi öneririz. Bu profesyonel kisi, sizin ve ailenizin,siddetin hangi nedenlerle olustugunu ve durdurulabilmesi için neler yapilabilecegini anlamanizda yardimci olacaktir. Bazan çocuklarinizin sokaklarda, okulda ya da evde siddete maruz kalmasini engelleyemeyebilirsiniz. Bu durumlar oldugunda, yasadiklari korku duygulariyla basedebilmeleri için kendilerine yardim etmeniz gerekebilir. Onlara bu konularda yardimci olabilecek kisiler arasinda okulundaki rehber ögretmeni ya da bir psikologu sayabilirz. Çocuklarinizin medyadaki siddete çok fazla maruz kalmalarini önlemeye çalisin Televizyonda, sinemada ya da bilgisayar oyunlarinda çok fazla siddet izlemenin de çocuklarda saldirgan davranislara yol açtigi bilinmektedir. Bir ebeveyn olarak çocugunuzun izledigi siddet miktarini kontrol altinda tutabilirsiniz. Asagida bazi öneriler bulacaksiniz: Televizyon izlemeyi günde bir ya da iki saat ile sinirlandirin. Çocuklarinizin hangi televizyon programlarini izlediklerini, hangi filimlere gittiklerini ve hangi tür bilgisayar oyunlarini oynadiklarini bilin. Televizyon programlarinda, sinemalarda ve bilgisayar filimlerinde izledikleri siddet hakkinda onlarla konusun. Bu tür davranislarin gerçek hayatta ne kadar aci verici olduklarini ve ne tür ciddi sorunlara yol açabileceklerini anlamalarini saglayin. Sorunlarin siddet kullanmadan nasil çözülebilecegini onlarla tartisin Çocuklariniza siddet kurbani olmayacaklari yollari ögretmeye çalisin. Çocuklarinizin siddet kurbani olmamalari için ne tür önlemler almalari gerektigini ögrenmeleri çok önemlidir. Asagida kendinizi ve çocuklarinizi siddetten korumanizda yardimci olabilecek bazi yollar önerilmektedir: Çocuklariniza çevrenizdeki güvenli sokak ve caddelerin hangileri oldugunu ögretin Her zaman için aydinlik, kalabalik yerlerde ve bir arkadasla yürümelerini ögüt verin Gördükleri kuskulu davranislari ya da tanik olduklari suçlari size, ögretmenlerine, güvenilir bir baska yetiskine ya da polise bildirmelerinin ne kadar önemli oldugunu anlamalarini saglayin. Polis Acil 155 nolu telefondan nasil arayacaklarini ögretin. Kendilerine zarar vermeye kalkan biri oldugunda , "Hayir" deyip kaçmalarini ve güvenilir bir yetiskine bu konuyu mutlaka söylemeleri gerektigini anlatin. Yabancilarla konusmanin tehlikelerini vurgulayin. Bilmedikleri ve güvenmedikleri kimseye kapiyi açmamalarini ve bir yere gitmemelerini ögütleyin. Çocuklariniza siddete karsi olmalarini ögretin Siddete karsi davranislar sergiledikleri her ortamda çocuklarinizi destekleyin ve ödüllendirin. Arkadaslarindan birinin digerine vurdugu, küfrettigi, tehdit ettigi durumlarda çocugunuza sakin ama kesin sözcüklerle nasil tepki gösterebileceklerini ögretin. Siddete karsi durmanin ve direnç göstermenin, daha fazla cesaret gerektirdigini anlatin. Çocuklarinizin farkli yörelerden, farkli aile yapilarindan gelen kisilerle geçinmelerine, onlari kabullenmelerine yardimci olun. Insanlari sadece farkli olduklari için elestirmenin ve etiketlemenin aci verici, incitici oldugunu ögretin ve kesinlikle bu tür davranislara izin verilmeyecegini anlamalarini saglayin. Siddeti baslatan ya da cesaretlendiren sözcükleri kullanmanin ya da siddet dolu davranislari sessizce seyretmenin, yanlis ve zararli oldugunu anlatin. Tehditlerin ve itip-kakmanin siddeti körükleyen davranislar olduklari konusunda kendilerini uyarin. Yetiskinler için ekstra öneriler Ailenizle, arkadaslarinizla, çevrenizdekilerle yakin olun ve onlarla ilgilenin. Arkadaslardan olusan bir grup, size hos zaman geçirmenizde katkida bulunabilecegi gibi, zor zamanlarinizda destek vererek, yardim iletebilir. Çocuklarinizi büyütürken stresi ve yalnizligi azaltmak çok yararli olacaktir. Çevrenizle iliskiye geçin, komsularinizi taniyin. Öldürücü silahlarin komsu evlerde de bulundurulmamasini saglayin. Suçlulugu ve siddeti azaltmaya yönelik sivil toplum girisimlerine gönüllü olun. Çevrenizde bu tip programlar yoksa, siz baslatin. Seçtiginiz milletvekillerinin ve belediye görevlilerinin siddet konusundaki hassasiyetinizi bilmelerini ve konuyla iliskili önlemleri almalarini saglayin, baski gruplari olusturun. Siddet içeren programlar sunan televizyon kanallarina, onlara reklam veren ya da sponsor olan sirketlere sikayetlerde bulunun. Çocuklarinizin çevrenizdeki "çevre temizligi", "agaç dikme", vb. etkinliklere katilmalarini ve içinde yasadiklari toplumla bütünlesip, onunla gurur duymalarini saglayin. Bu tür gruplar, bir yandan çevrenizi daha "yasanir" ve güvenli bir hale getirmeye çalisirken, diger bir yandan da çocuklarinizin güvenli, yararli ve ödüllendirici etkinlikler içinde hos zaman geçirmelerine yardimcidirlar. Potansiyel tehlike isaretleri Çocuklari asagidaki belirtileri gösteren ebeveynler, bu konulari profesyonel bir kisiyle görüsmeli ve çocuklarini anlamaya çalismalidirlar. Bebekler ve okul-öncesi çocuklarda gözlenen tehlike isaretleri Bir gün içinde çok sik olarak ortaya çikan, 15 dakikadan daha uzun süren ve ebeveynler, bakicilar ya da diger aile üyeleri tarafindan sakinlestirilemeyen öfke nöbetleri Nedeni olmadan çok sik ortaya çikan saldirganlik patlamalari Çocugunuzun asiri aktif, kontrolsüz ve korkusuz olmasi Yetiskinleri ve kurallari hiçe saymasi Ebeveynlerine yönelik baglilik davranislarini göstermemesi, yabanci yerlerde onlari aradigini, onlarin yakininda olmak istedigini gösteren davranislari sergilememesi Televizyonda siklikla siddet içeren programlar aramasi, siddet temasi olan oyunlara girmesi, diger çocuklara yönelik hain davranislarda bulunmasi Okula giden çocuklarla iliskili tehlike isaretleri Dikkat ve konsantrasyon sorunlarinin olmasi Sinif aktivitelerinde "oyun-bozan davranislar" göstermesi Okulda basarisiz olmasi Okulda diger çocuklarla sik sik kavga etmesi Hayal kirikliklari, elestiriler ve alaylara, yogun öfke patlamalari, suçlamalar ya da intikam temali davranislarla tepki göstermesi Televizyonda çok sayida siddet içerikli program seyretmesi, bu tür filimlere gitmesi ve bu tür bilgisayar oyunlari oynamasi Çok az sayida arkadas sahibi olmasi, davranislari yüzünden arkadaslari tarafindan dislanmasi Saldirgan, kural dinlemez oldugu bilinen çocuklarla arkadaslik kurmasi Digerlerinin duygu ve düsüncelerine duyarsiz olmasi Ev hayvanlarina ya da sokaktaki hayvanlara yönelik hainlikler yapmasi Kendini çok çabuk engellenmis hissetmesi Ergenlik-öncesi ve ergenlik dönemi çocuklariniz için tehlike ,isaretleri Otoriteye sürekli karsi durmasi Digerlerinin duygu ve davranislarini hiçe saymasi Insanlara kötü davranmasi ve problemlerinin çözümü için fiziksel siddete ya da siddet tehditlerine basvurmasi Sik sik hayatin kendisine haksizlik ettigini vurgulamasi Okulda basarisiz olmasi ve "ders asma" davranislarinin sikligi Herhangi bir nedeni olmadigi halde okula gitmemesi Okuldan uzaklastirilmasi ya da atilmasi Çetelere, kavgalara katilmasi, hirsizlik ya da vandalizm gibi davranislarda bulunmasi Alkol, ilaç ya da uçucu madde kullanmasi
Copyright © Türk Psikologlar Dernegi, 1999

Bilgiler için teşekkürler..