Şizofrenide İlaç Tedavileri

1-ANTİPSİKOTİK (NÖROLEPTİK) İLAÇLAR:Antipsikotik ilaçlar beyinde dopamin ve seratonin adı verilen maddelerin etkilerini değiştirerek görev yaparlar.Bu ilaçlar kullanım şekillerine,etki ve yan etki şekillerine göre sınıflandırılabilirler.Kullanım şekillerine göre baktığımızda kabaca üç şekilde ayırabiliriz.A-Sadece ağızdan alınabilen antipsikotik ilaçlar bunlar:Mellerettes,Melleril,Stilizan,Burunon,Leponex,Dogmatil,Nörofren,Risperdal,Zyprexa,Sülpir.B-İğne formunda olanlar:Nörodol,Largactil,Clopixol,Fluanxol,Prolixine.C-Depo formu olanlar:Clopixol,Prolixine,Fluanxol gibi ilaçların 15 gün boyunca vücutta etkili olan depo şekilleride vardır.Bu antipsikotik ilaçların etkileri gibi yan etkiler de uzun süre devam eder.Bu ilaçlar özellikle düzenli ilaç kullanımında sorunları olan hastalarda kullanılır.Etki şekillerine göre sınıflanırken bu tablo göz önüne alınarak hareket edilir.Bu ilaçların eş değer dozunun bir taraftan sakinleştirici etkisi artarken diğer taraftan antipsikotik etki denilen psikotik bozukluk veya şizofreniye etkili gücü azalmaktadır.Bu nedenle zaman zaman farklı gruplar içinden ilaçlar birlikte kullanılabilmektedir.Bu ilaçlarda yan etkilerine göre iki temel gruba ayrılırlar.1-Uyku verici,sersemlik,tansiyondüşmesi,idrar tutukluğu,cinsel problemler daha fazla yapanlar:Largactil,Melleril,Leponex,Zyprexa,Risperdal 2-Hareket bozuklukları:Yerinde duramama,katılık,maske yüz daha fazla yapanlar:Nörodol,Prolixine,Clopixol,Fluanxol,Nörofrendir.Şizofreni hastalarında temel olarak üç nedenden dolayı antipsikotik ilaçlar kullanılır.Bu etkileri kısaca şöyle sıralayabiliriz.1-Antipsikotik etkisikotik yaşantılar denilen;Hayal görme,ses işitme,yanlış düşünceler,dikkatini toplamada güçlük,düşünce ve konuşmada bozukluklar,garip ve nedensiz davranışlar gibi çoğu zaman hastayı ve çevresini de rahatsız eden durumu düzeltmek amacıyla ilaç kullanılır.2-Sakinleştirci etki:Uykusuzluk,gerginlik,taşkınlık,kaygı durumu,huzursuzluk,aşırı hareket ve kontrolsüz davranış durumunda bu etkisinden yararlanılır.3-Hastalığı önleyici etki:Hastalığın alevli dönemlerinin tekrarlanmasını,yatışların önlenmesini,nükslerin şiddetinin azaltılmasını,hastalığın oluşturduğu dikkat azalması,düşüncede yavaşlama,öğrenmedezorlukla belirgin olan bilişsel bozuklukları azaltmayı hedefler.Antipsikotik ilaçların yan etkileri de 3 grupta toplanabilir.1-Hareket bozuklukları 2-Metabolik dolaşım ve sorunları 3-Diğerleri;Hareket bozuklukları ilaç kullanımı ardından kısa zaman saatler ve günler içinde sonar ortaya çıkanlar ve geç dönemde ortaya çıkanlar diye ayrılabilir.Nöroleptik ilaç alımını takiben ilk günler içindeki yan etkiler;Kasılma,Katılık,Huzursuzluk,Hareketlerde yavaşlama,Yerinde duramama,Küçük adımlarla yürüme,Titreme,Maske yani donuk yüzdür.Geç dönemde ortaya çıkan yan etkiler ise:İstemsiz kas hareketleri,dilde ağızda oynamalar,yerinde duramama,yatamama,yılansı vücut hareketleri.Metabolik yan etkiler ise:Ağız kuruluğu,salyada artma(leponex),kabızlık,ishal,iştah artışı,kilo alma,baş dönmesi,terlemede artma,beyaz kan hücrelerinde azalma(leponex),memelerden süt gelmesi(galaktore) diğer başlık altında toplanan yan etkiler ise:Çabuk yorulma,Cinsel bozukluklar,Kilo alımı,Görme bozuklukları,Adet düzensizliği,Nöbet geçirme,Nöroleptik maliyn sendrom,Çarpıntı,Deri döküntüleridir.Bunların içinde özellikle önem taşıyan durum sebepsiz (herhangi bir infeksiyon veya ateş yükselmesine neden olabilecek diğer tıbbi sorunlar) ateş yükselmesi ile giden nöroleptik maliyn sendromudur.Kısa süre içinde en yakın sağlık kuruluşuna başvuru yapılması lazımdır.Yan etkilerle karşı karşıya kalındığında yapılması gerekenler 1-Telaşa kapılmayın 2-Bu durumun geçici bir yan etki olduğunu düşünün ve hastanıza bilgi verin.3-Mümkünse kendi doktorunuza veya tedavi gördüğünüz birimin nöbetçi doktoruna ulaşın.4-Eğer uzakta iseniz kullandığınız ilaçların listesi ile birlikte en yakın sağlık kuruluşuna baş vurun.5-Uygun önlemlere rağmen ilaçların vücutta kalma sürelerine bağlı olarak bu etkilerin bir süre daha devam edeceğini bilin. 2-ANTİDEPRESAN İLAÇLAR:Seçici olmayan monoamin geri alım inhibitörleri:Bunlar Tofranil,Anafril,Laroxyl,Tolvon,Desyrel,Ludiomil,Serzone,İnsidon,İnsomindir.Bu grup ilaçların büyük kısmı Trisiklik anti depresanlardan oluşur ve bazı yan etkileri vardır.100 hastadan ortalama 7'sinde bu yan etki görünür.1-2 hafta içinde bunların bir çoğu ortadan kalkar.Bunların bazıları:Bulantı,kusma,ağız kuruluğu,görme bozukluğu,kabızlık,sık idrar yapma veya idrar yapma zorluğu,çarpıntıdır.Seçici serotonin geri alım inhibitörleri iserozac,Depreks,Zedprex,Lustral,Seralin,Serdep,Faverin,Seroxat,Cipram,Efexor,Stablon,Remerondur.Bu grup antidepresanların yan etkileri diğer gruba göre daha azdır ve çoğu ilk 2 hafta içinde görülür.İlaç kesildikten sonra ortadan kalkar.Bunların bazıları:Bulantı,kusma,sıkıntı hali,ishal,uyku hali,baş ağrısı,uykusuzluk,cinsel işlev bozukluğudur.3-ANTİSİYOLİTİK (SIKINTI GİDERİCİ) İLAÇLAR:Xanax,çoğu yeşil reçete ile verilir.Diazem,Rivotril,Tranxilene,Lidanil,Buspon,Ativan,Nervium,Librium,Luminaldir.Deri döküntüleri,sersemlik hali,uyku artışı,kilo alma,sinirlilik gibi yan etkileri olabilir.En önemli yan etkisi uygunsuz ve doktor kontrolü olmadan alındığında oluşan bağımlılık ve kötüye kullanımdır.Bu nedenle diğer tüm ilaçlar gibi doktor kontrolünde alınmalıdır.4-ANTİKOLİNERJİK VE YAN ETKİ AZALTICI İLAÇLAR:aKİNETON,Benadryl,Dideraldir.Özellikle nöroleptiklerin oluşturduğu hareket ve bozukluklarının azaltılmasında ve giderilmesinde kullanılan ilaçlardır.5-DUYGU DURUM DÜZENLEYİCİLER:Lithuril,Tegretol,Karbalex,Karazepin,Depakin,Lamictaldir.Şizofrenide diğer tedavi yöntemlerine gelince: 1-ELEKTRO KONVULZİF TEDAVİ (EKT,ŞOK):Bu konuya uzmanlar tartışmalı bir konu demektedir.Daha önce EKT alanların %90'ı tekrar EKT tedavisi alabileceğini söylemektedir.Az eğitimli ileri yaştaki,hiç EKT yapılmayan hastalar EKT ye karşı yeni ilaçlar EKT kullanımını azaltmıştır.Peki nasıl bir yöntem? Başa iki yanlı yerleştirilen elektrotlar ile (200-1000 miliamperlik 2-3 sn süren,ancak %1'i beyne ulaşan devamlı akımla) 20-30 sn Jeneralize tonik klonik konvülsiyon oluşuyor.Hastalar önce,EKG,EEG,AC grafisi ve kan tetiklerinin de yapıldığı dahili muayneden geçiyorlar. Bu arada ilaçları kesiliyor ya da azaltılıyor.6-8 arası bir açlık döneminden sonra,kısa süreli anestezik maddeler ve kas gevşeticiler veriliyor.Tedavi ekibi,psikiyatrist,anestezi uzmanı,hemşire ve hasta bakıcıdan oluşuyor.Peki kimlere EKT yapılır.Depresyon,Şizofreni,Manik epizod,Tıbbi hastalık,İlaç kullanamama,Gebelik,Sürdürüm tedavisi olarak (haftada bir) Etki mekanizması ise:Beyinde oluşan elektriksel nöbet ile hemisfeler arası dengenin yeniden düzenleniyor olması ve anormal aktivite tekrar baskılanıyor şeklinde görüşler vardır.Reseptör ve ikincil haberci sistemlere etkileri var.Bir başka görüşe görede antidepresanlara benzer etki gösteriyor.Yan etkileri:Mortalite her tedavi için binde 2,her hasta için yüzde 1 ve geçici bellek bozukluğu,en sık görülen yan etkidir.Baş ağrısı,kas ağrıları tedavi sonucu görülebilir.Uygulama şemasına gelince:Haftada 3 kez,gün aşırı,toplam ortalama 7 kez yapılır.Kontrendikasyonlar,kafa içi yer kaplayan lezyonlar,mi,anevrizmadır. 2-BİREYSEL PSİKOTERAPİLER,GRUP TEDAVİLERİ:A-Bireysel pikoterapiler:Tek başına kullanılamaz,ilaç tedavisi ile birlikte olmalı ve güven ilişkisi ilaç kullanımında uyarımı arttırır.Her hasta için kendine özgü yaklaşımlar olmalı.Güvenli terapotik,iletişim,yedek ego,gerçeğe yönelimli,destekleyici terapi,terapi sıklığı ve süresi değişkendir.B-Grup tedavileri:Yatan ayakta hastalara uygulanır.En az bireysel psikoterapiler kadar etkilidir.7-12 üyeli gruplar,haftada 1 kez toplanır.1 saat sürer.Hastalara semptomları ile başa çıkmada yardımcı olur.Kişiler arası etkileşimin artması hedeflenir.Destekleyici yaklaşımla grup dışı iletişimde teşvik edilir.Sosyal beceri eğitiminde;Etkili konuşmada temel ilkeler,bir sohbeti başlatmak,sürdürmek,sonlandırmak,sorun çözme teknikleri,şizofreni nedeni ile yekın çevre ile yaşanan sorunlar(hastalığı saklama,ailenin eleştirel tutumu),Hastalık belirtilerinin çevreyle ilişkilerde yarattığı sorunlar(paranoid düşünceler gibi)Okulu bırakma ya da kayıt dondurma ve ya işe başlama,bırakma gibi önemli olaylar öncesinde grubun görüşünü alma,İşyeri ya da okulda yaşanan sorunlar gibi konular ele alınır.Sohbet edebileceğimiz yeni insanlarla nerede karşılaşabiliriz?Bu kişilerin sohbet etmeye istekli olup olmadığını nasıl anlarız?Yeni tanıştığımız biriyle sohbete nasıl başlayabiliriz?Gibi soruların cevabı aranır.İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Dalı Psikotik Bozukluklar Araştırma Programı halen 3 Şizofreni hasta grubu bu tarzda çalışmaktadır.Bu yazıyı hazırlarken değerli Prof.Dr.Alp Üçok'un fikir ve yazılarından faydalanarak bu yazıyı yazdım burdanda şahsım adına çok değerli Prof.Dr Sayın Alp Üçok'a şükran ve saygılarımı sunuyorum.Siz sabredip bu yazıyı okuyan değerli okuyucularada huzur dolu,mutluluk dolu,sağlık dolu güzel günler diliyorum.Hoşçakalın