Çocuklarda büyüme sorununun en önemli göstergesi boyun uzamamasıdır. Yaşıtlarına göre kısa olan, son bir yılda elbise ölçülerinde değişiklik olmayan çocuklarda büyüme problemleri söz konusu olduğundan endokrinolojik kontroller önemlidir.
Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, çocuklarda büyüme problemleri hakkında bilgiler verdi.
Normal büyüme nedir?
- Büyüme, çocuğun sağlıklı olduğunun en önemli göstergesidir.
- Büyümenin normal olması için normal bir hormon dengesine sahip olmak ve sağlıklı beslenmek gerekir.
- Büyümede en hızlı dönem doğumu takip eden ilk 1 yıldır.
- İlk yılında bebek 24 cm kadar uzar.
- Bebek 1-2 yaşları arasında ortalama olarak 12 cm uzar.
- Bu hız ilerleyen yıllarda yaklaşık 5-6 cm'e kadar düşer.
- Ergenlik döneminde erkekler 20-25 cm, kızlar ise 15-20 cm uzar.
- Boy uzunluğu değerlendirmesi, boyun hangi büyüme eğrisi diliminde olduğu ve büyüme hızı ile ilgilidir.
Büyümenin yetersiz olduğu nasıl anlaşılabilir?
- Çocuğun boyu çıplak ayakla ölçülür.
- Bu boy yaşıtları ile karşılaştırılır.
- Büyümenin son aylarda yavaşlaması ve çocuğun akranlarından geride kalması durumunda ve çocuk sınıfındaki en küçük çocuk ise yani çocuk büyüme eğrilerinin alt dilimlerinde ise büyüme sorunu yönünden dikkatli olmak gerekir.
- Yıllık boy artışı olması gerekenden az ise büyüme hızı yetersizdir.
- Boy artışı yılda ortalama 5 cm'in altında olmamalıdır.
- Çocuğun ayakkabı numarasının son 1 yıl içerisinde değişmemesi durumunda da büyümenin yetersizliğinden şüphelenilmelidir.
- Kıyafetleri küçülmeyen çocuklarda büyüme sorunu varlığı araştırılmalıdır.
- Anne babanın boyunu baz almak doğru olmayabilir.
- Boy uzunluğu önemli oranda kalıtsalsa da her kısa boylu ebeveynin çocuğunda kısa boy olması zorunlu değildir.
- Çocuğun kendinden küçük oyun arkadaşları seçmesi, yaşıtlarından küçük olduğu için içine kapanması, özgüvenini kaybetmesi ve ders başarısının azalması söz konusu olabilir.
Büyüme geriliği
- Büyümeyi kalıtım, hormonlar ve çevresel faktörler etkiler.
Hamilelikte bebeğin büyüme geriliği
- Anne karnında bebek için şartlar ideal olarak sağlanmışsa çocuğun kilosu ve boyu normal olacaktır.
- Ancak hamilelik sırasında sigara ve alkol kullanımı veya bazı bulaşıcı hastalıklar bebeğin anne karnındaki gelişimi ve büyümesini olumsuz etkiler.
Düşük doğum ağırlığı ve büyüme geriliği
- Doğum ağırlığı 2500 gram altında olan çocukların dörtte birinde büyüme geriliği gözlenebilir.
- Doğum kilosunun düşmesi bu riski artırır.
- Örneğin bebeğin 1500 gram altında olması riski artırır.
- Düşük doğum ağırlıklı çocuklar akranlarını 4 yaşına kadar yakalayamazlarsa, büyüme geriliği tedavisine ihtiyaç duyulur.
Beslenme ve büyüme geriliği
- Beslenme; özellikle hayatın ilk 3 yılında büyümeyi desteklemesi bakımından çok önemlidir.
Kronik hastalıklar ve büyüme geriliği
- Çocukluk döneminde kronik kansızlık, romatizmal hastalıklar, astım ve kalp hastalıkları gibi kronik hastalıklar ve bu hastalıklar nedeniyle kullanılan kortizol gibi bazı ilaçlar büyümeyi olumsuz etkiler.
Büyüme hormonu eksikliği ve büyüme geriliği
- Büyüme hormonu boy artışını doğrudan etkileyen bir hormondur.
- Dolayısı ile boy kısalığında sebeplerden biri büyüme hormonu eksikliğidir.
- Büyüme hormonu beyindeki hipofiz bezinden salgılanır.
Hipofiz bezi hangi durumlarda büyüme hormonu salgılayamaz ya da az salgılar?
- Doğumsal problemler,
- İkiz gebelik,
- Bebeğin doğumda makat gelişi,
- Şiddetli kafa yaralanması,
- Menenjit gibi bir hastalık nedeniyle beynin hasar görmesi,
- Işın tedavisi veya tümörler nedeniyle büyüme hormonu eksikliği olabilir.
- Bazı durumlarda da sebep belli değildir.
- Büyüme hormonu eksikliği gelişirse belli bir yaşa kadar büyümesi normal olan bir çocuğun boy artışında azalma görülür.
- Büyüme hormonu eksikliğinde; kısa boy, hafif kilolu olma ve yüzün yaşa göre küçük gözükmesi söz konusudur.
- Bu durumda çocuk ergenliğe geç girer, yaşıtlarına göre her yıl daha az büyür ve bu fark her yıl daha da çok açılır.
Büyüme hormonu eksikliği tanısı nasıl konur?
- Büyüme hormonu eksikliği düşünülen çocuğa, büyüme hormonu uyarı testleri ve kemik yaşı ölçümü uygulanır ve tanı böylelikle konur.
- Bazen yapılan testler de tek başına testler de istenilen sonucu vermeyebilir.
- Az sayıda da olsa bazen testlerdeki bazı değerlere rağmen büyümede problem görülebilir.
- Çocuğun o anki boyu, yıllık büyüme hızı ve büyümesine engel teşkil edebilecek başka bir hastalığın olmaması, büyüme hormonu eksikliği tanısında önem kazanır.
Çocukta büyüme hormonu eksikliği varsa ne yapılabilir?
- Çocukta büyüme hormonu eksikliği varsa çocuğa büyüme hormonu verilerek başarılı bir tedavi yapılabilir.
- Tedavi boyunca her akşam çocuğa, çocuğun kendi kendine bile uygulayabileceği, ince iğne ve özel bir kalem yardımı ile enjeksiyon yapılır.
- Tedavi çocuğun ortalama boy uzunluğuna yaklaşmasına kadar devam edebilir.
- Tedaviye ne kadar erken başlanırsa, erken yaşlarda kıkırdaklar henüz kapanmadığından, alınacak cevap o kadar fazla olur.
- Tedavide en ideal yaş ergenlik öncesidir.
- Erkeklerde ortalama 13 yaşından sonra kızlarda ise meme gelişimi başladıktan sonra büyüme hormonu tedavisine yanıt azalır.
- Büyüme hormonu tedavisi ile ilk yıl ortalama 8-12 cm daha sonraki yıllarda 6-8 cm uzama sağlanır.
Kaynak:anneysen
