- 12 Temmuz 2006
- 35.027
- 30.363
- 60
Psk. Serap DUYGULU
Çocuklar hayatla tanıştıkları andan itibaren gelişimlerini etkileyen en önemli faktörü oyunlar ve oyuncaklardır. Oyun oynamak çocuğun hayatı tanıması yolunda hiç kimseden öğrenemeyeceği konuları kendi deneyimlerini oluşturarak öğrenmesidir. Oyun oynamak öğrenilen bir eylemdir ve bu eylemin araçları da bilindiği gibi oyuncaklardır. Oyun aynı zamanda sosyal ve toplumsal olarak bir uyum gösterme işlevine sahiptir. Bir anlamda çocukların kendileri dışındaki her şeyle iletişim kurmalarının yoludur. Çevresiyle iletişim kurmakta kullandığı bir dil ve anlatım biçimidir.
Bir çocuğun hayatında oyunun tartışılmaz bir önemi vardır. Çocuk oyun oynarken aslında duygularını ve ihtiyaçlarını ifade edebilmekte ve bir çok sorununu da kendi başına çözebilme yeterliliği kazanmaktadır. Aynı zamanda toplum ve ahlak kurallarına uyum göstermeyi de oyun yoluyla öğrenir.
Her şeyin ötesinde bir sorun yaşadığı düşünülen çocukları sadece oyun oynarken izlemek bile sorunun kaynağı hakkında önemli bilgiler edinmemizi sağlar. Çocuklar oyun oynarken son derece doğal, içten ve maskesizdirler. O nedenle gerekli bütün bilgilere oyun oynarken izlemekle ulaşılabilir. Çocuk oyun oynarken hem yaşadığı sıkıntıları dışa vurur, hem çevresiyle ilişki kurmayı öğrenir, hem de sosyal ve toplumsal bir birey olmanın ilk adımlarını atmaya başlar.
Oyun oynamanın bu kadar önemli etkileri olduğu göz önünde bulundurularak, çocuğa fırsatlar yaratılmalı ve oyun oynaması teşvik edilmelidir.
Burada önemli olan diğer bir faktör ise oyuncaklardır.
ÇOCUK GELİŞİMİNDE OYUNCAĞIN ROLÜ
Oyuncak nedir/nasıl olmalıdır?
Çocukların gelişim süreçleri içinde zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerini etkileyen, biçimlendiren ve düzenleyen; yaratıcı yönlerini ve hayal güçlerini geliştiren, yeteneklerinin ortaya çıkmasını destekleyen her tür oyun malzemesi oyuncak olarak isimlendirilir. Oyuncak olarak değerlendirilmesi için sadece hazır yapılmış bir ürün olması gerekmez. Çocuğun oyun oynarken kullandığı her türlü materyal oyuncaktır. Kum, kil, hamur, su, boş kutular, ipler, kağıtlar da aynı kapsam içinde yer alır.
Oyuncaklar, çocuğun doğal yeteneklerini ortaya çıkarabilen ve bu yolla onun eğitimini de sağlayan oyun malzemeleridir. O nedenle oyuncaklardaki en önemli özellik bu olmalıdır. Çocuğun oynarken öğrenmesini kolaylaştıracak ve yaratıcı yönlerine hitap edecek türde oyuncaklar olmasına dikkat edilmelidir.
Oyuncakları oluşturan malzemeler de çok önem taşır. Küçük parçalardan meydana gelen oyuncaklar tehlikelidir. Çocuk yutabilir ya da boğulma riski yaratabilir. Aynı şekilde sivri köşeleri ya da keskin uçları bulunan oyuncaklar da yaralanmasına yol açabilir. Bir de oyuncağın yapıldığı malzemeler önemlidir. Sağlığa zarar vermeyen boya ve maddelerden yapılmış olup olmadığına özellikle dikkat etmek gerekir. Son günlerde bazı oyuncakların kurşun ve zehirli maddeler içerdiği iddiasıyla toplatıldığı duyuyoruz.
Oyuncak seçimi ve oyuncağın önemi
Çocuk için oyun ve oyuncağın önemi kadar oyuncak seçimi de önemlidir. Çocuklar hayatı tanıma yolunda bütün deneyimlerini oyun ve oyuncaklarla edinirler. Bu açıdan oyuncaklar için, çocuğun toplum ve çevreyle olan ilişkilerini düzenleyen bir eğitim ve araçlar sistemidir ifadesini kullanabiliriz. Çocukların yeteneklerini ortaya çıkartacak oyuncaklar bir eğitim işlevi olarak görülebilir ve oyuncak seçiminde özellikle buna dikkat edilmelidir. Çocuk doğru oyuncaklarla renk, boyut, şekil kavramlarını öğrenecek ve bazı sayısal ya da sözel değerleri oluşturacaktır. Gelişim evreleri boyunca her çocuk oyun oynamaya ve oyuncağa büyük gereksinim duyar. Üstelik bu gelişiminin sağlıklı tamamlanabilmesi için hayati önem taşır. Her yaş ve cinsiyetteki çocuk açısından doğru oyuncaklarla oyun oynamanın ciddi yararlar sağladığı bilinmektedir.
Oyun ve oyuncaklar konusunda çeşitli sınıflandırmalar yapılmıştır.Genel olarak oyuncaklar,daha doğru bir ifadeyle oyun malzemeleri beş ayrı grupta ele alınmaktadır:
Birinci Grup Malzemeler:Çocuğun kendi dışındaki çevreyi tanımasını ve kendi deneyimlerini oluşturmasını sağlar. Bu malzemeler kum, toprak, kil, çamur, su ve boyalardan oluşur. Çocuk malzemeye kendisi şekil verdiği için hayal gücünü ortaya çıkartır ve tutma, kavrama ve şekil verme yönünü geliştirir.
İkinci Grup Malzemeler:Çocuğun yaratıcı yeteneğini ortaya çıkartması sağlayan boya, tebeşir ve çamur türü malzemelerdir. Kendi kendine bir çok şekil yaratabilir.
Üçüncü Grup Malzemeler:Çocuğun hayal dünyasına hitap eden ve destekleyen bebekler ve hayvan figürlerinden oluşurlar. Bu oyuncaklarla oynayan çocuk kendi oyun dünyasını kurar ve içinde yer alır. Bebeklerini giydirir.Hayvanlara ses verir. Onlar gerçekmiş gibi bir hayal dünyası kurar.
Dördüncü Grup Malzemeler:Çocuğun bir yetişkin gibi davranabilmesini sağlayan ve becerilerini geliştiren küçük ev eşyalarıdır. Yetişkinlerin dünyasında gördüğü her şeyi taklit yoluyla kendi dünyasında uygular.Küçük mutfak aletleri,tamir malzemeleri,
fırçalar bu gruba girer.
Beşinci Grup Malzemeler:Çocuğun hem bedensel hem de zihinsel yeteneklerinin gelişimini destekleyen jimnastik aletleri ve inşa malzemeleridir. Legoları da bu grupta değerlendirebiliriz.
Oyuncak seçimi bütün bu özellikler göz önünde bulundurulduğunda daha fazla önem kazanmaktadır. Maalesef silah ve tabanca da günümüzde oyuncak kavramı içinde yer almaktadır ancak sonuçları bakımından zararları tartışılamaz. Bir çocuğa silah almanın hiçbir masum gerekçesi olamaz. Bir çocuğa silah almak demek şiddet uygulamanın ya da bir başkasına zarar vermenin masum olduğunu düşünmek kadar tehlikelidir. Bir çok ebeveynin savunması ben almasam arkadaşında görüyor, almak zorunda kalıyorum' şeklindedir ve maalesef bunun gerçekçi bir tarafı yoktur. Çocuklar her şeyi isteyebilirler. Biz yetişkinlerin farkı da burada ortaya çıkar. Onlar her şeyi isterken biz onların isteklerini doğru yönlendirmekle görevliyiz.
Çocuğa kendisini ortaya koyabileceği,aktif olarak şekillendireceği,yeteneklerine ve hayal gücüne hitap eden oyuncaklar seçerek,var olan değerlerinin daha da gelişmesine katkıda bulunabiliriz.
YAŞLARA GÖRE OYUNCAK SEÇİMİ
Uzmanlara göre oyunlar ve oyuncaklar yaş ve cinsiyete göre farklılıklar göstermektedir.
Bu yapılan araştırmalarla da ortaya konmuştur.Gerçekten de kız çocukların ağırlıklı olarak bebeklerle ve ev eşyalarıyla ,erkek çocukların ise arabalar,tamir aletleri ve spor malzemeleriyle oynadıkları görülmektedir.Burada çocukların cinsiyetlerine göre ailelerin davranışları ve oyuncak seçimindeki tutumları da çok etki etmektedir.
Çocuklar için yaşlara ve cinsiyetlerine uygun oyuncak seçiminde ilk belirleyici aile olmakla birlikte göz önünde bulundurulması gereken bazı noktalar bulunmaktadır.
Çocuklar doğdukları andan itibaren,şekil,renk ve sese karşı duyarlıdırlar.Bu açıdan ilk aylarda seçilecek oyuncaklar,çocuğun görsel ve işitsel duyularını geliştirecek özelliklerde olmalıdır.18 aya kadar olan çocuklar için kırılmayan,emniyetli,
yıkanabilir,küçük parçalar içermeyen,boyası çıkmayan nitelikte oyuncaklar seçilmelidir.
1.5 yaş çocuğu artık çevresiyle daha ilgili olduğundan keşfetme ve araştırma merakı artmıştır.Bu nedenle 18 aydan itibaren legolar ve büyük parçalardan oluşan yap-boz oyuncaklar çok yararlı olur.Bu yaşta yürüme becerisini de kazandığı için çekerek götürebileceği tekerlekli her tür araba,kamyon ve parçalardan oluşan trenler tavsiye edilebilecek oyuncaklardandır.Bunlar çocuğun toplum hayatında gördüğü araçları sembolize etmesi bakımından da ayrı bir yer tutar.
Bunun dışında tüylü ve yumuşak bebek ve hayvan figürleri ile toplar çocukların yaşına göre oynamaktan çok zevk aldığı oyuncaklardır.
Her yaş için önerilen en önemli oyun malzemesi ise sudur.Küçük yaşlarda mutlaka kontrol altında olmak koşuluyla suyla oynamasına izin vermek ve ortam hazırlamak çocuğun dokunma duygusunu geliştirdiği gibi,mutluluk verici bir oyun aracıdır.Ayrıca uzun süreli olarak dikkatini toplamasını da sağlar.Hırçınlaşan çocukların sakinleşmesinde en etkili faktördür.
2 yaşından itibaren oyun malzemesi olarak suyla birlikte kum ve hamur da önerilmektedir.Kum ve top havuzları ya da suyla doldurulmuş kaplar çocuğun hem fiziksel hem de zihinsel gelişimini destekler ve özgüven kazanmasına yardımcı olur.
3 yaşından itibaren çocuklar bazı kurallı oyunları oynayabilmektedir.Belli sıralarla belli kurallara uyulması gereken basit oyuncaklar çok ilgisini çeker.Tamir aletleri bu açıdan uygundur.Aynı şekilde parçaları birleştirerek kendi kendine yapabileceği blok oyuncaklar da bu niteliklerde oyuncaklardır.
Oyuncak seçiminde çocuğun zevki ve seçimi mutlaka dikkate alınmalıdır.Özellikle renk ve şekil açısından çocuğun seçimine önem verilmelidir.
0-3 Yaş Döneminde Oyuncakları Ebeveynler Seçiyor:
Genel olarak bu yaş dilimindeki çocuklar için oyuncak seçimi zaten ebeveynler tarafından yapılmaktadır.Doğal olan da budur.Küçük bir çocuğun kendisi için en doğru oyuncağı seçmesi beklenemez.Çocuklar kendi düzeylerinden çok daha ilerde bir oyuncağa sadece rengi çok cazip geldiği için ilgi gösterebilir.Elbette ki çocuğun beğenileri ve tercihleri de dikkate alınmalı ama yaşa göre oyuncak seçimi sadece çocuğun beğenilerine de bırakılmamalı.Ancak acaba aileler her zaman en doğru oyuncağı mı seçiyor? Maalesef durum bundan farklı olabiliyor.Çocuklarına oyuncak alırken ailelerin bir çoğu için çocuğun zeka yaşını,becerilerini ve ilgi alanlarını gözettiklerini söylemek mümkün değil.Ebeveynler öncelikle kendi kişilik özelliklerine,ilgi duydukları konulara ve zeka yapılarına göre tercih yapıyorlar. Öncelik her zaman için çocuğun özellikleri olmayabiliyor.'Ben alayım,ilerde oynar' düşüncesiyle ya da Benim çocukken böyle bir oyuncağım hiç olmadı,bari çocuğum hevesini alsın' zihniyetiyle seçilen oyuncaklar aslında ebeveynlerin kendileri için seçtikleri oyuncaklardır.Çocuğa hiçbir yarar sağlamayacağı gibi,olumsuz etkiler yapabilir.Oyuncak seçiminde temel kuralın ailelerin kendi heveslerini almak değil çocuğun gelişimini desteklemek olduğu unutulmamalıdır.Bu nedenle çocuğun yaşı,zihinsel ve fiziksel düzeyi,ilgi alanları mutlaka iyi gözlemlenmeli ve oyuncak alımında bu bilinçle hareket edilmelidir.
OYUNCAKLAR ÇOCUĞUN MESLEK SEÇİMİNİ BELİRLER Mİ?
Bu konuda bazı araştırmalar yapılmıştır ve çocuğun oynadığı oyuncak ve oyunların gelecekte seçeceği meslek hakkında ipuçları verdiğine dair bazı görüşler ileri sürülmektedir.Bu görüşlere göre çocuk ilgi alanlarına yönelik oyuncaklarla oynamakta ve yetişkinliğe eriştiğinde başarılı olacağı mesleği bu yolla ifade etmektedir.
Örnek olarak bir müzik aletiyle oynayan bir çocuğun duygusal özellikler taşıdığı,bedensel zeka,mantık ve matematiksel zeka ile müzik zekasının daha fazla geliştiği,bu nedenle meslek olarak müzisyenlik,yazarlık ya da matematik bilimleri alanlarında çalışacağı yönünde düşünceler vardır.
Aynı şekilde küp bloklar ve oyun hamuruyla oynamaktan hoşlanan bir çocuğun görsel zeka,mantık matematiksel zeka ve bedensel zeka açısından ileride olacağı ve meslek olarak da ressam veya heykeltıraşlık türü bir sanatsal alanı seçeceği önerilmektedir.
Buna göre topla oynayan bir çocuk için de bedensel zeka,sosyal iletişim zekası,görsel zeka gibi zeka türlerinde üstün olduğu,hareketle ilgili mesleklerde başarılı olabileceği ve sporun değişik dalları,organizasyon ya da mimarlık gibi mesleklere yöneleceğinden söz edilmektedir.
Bu bilgiler ışığında ortaya çıkan durum şudur; çocuğun ilgi gösterdiği oyuncak türü ne olursa olsun çocuk oyun ve oyuncakla kendini ifade yolu bulmaktadır.Bu nedenden dolayı da mutlaka çocuğun hem kişilik yapısı, hem zeka ve fiziksel düzeyi, hem de ilgi alanları doğru saptanmalıdır.
Oyuncaklar Çocuğun Gelişimini Olumsuz Etkiler mi?
Oyuncakların çocuğun gelişimini olumlu yönde etkilediği ve mutlaka oynaması gerektiği düşünülür ve bu doğru bir düşüncedir.Yaşı ve cinsiyeti ne olursa olsun her çocuk oyunla ve oyuncakla büyümelidir.Ancak doğru oyuncak seçimi ciddi bir önem taşır.Bu açıdan gelişimini destekleyecek oyuncaklar seçtiğini zannederek yanlış seçimlerde bulunan aileler olduğu da bir gerçektir.Çocuğu olumsuz etkileyen oyuncaklar da var mıdır? sorusunun cevabı evet' tir ve maalesef bir çok ebeveyn bu yanlışa düşmektedir.
Örneğin elektronik oyuncaklar bu tip oyuncaklardır.Genellikle çocuğun tek başına oynamasına imkan verdiği için hem sosyalleşmesi açısından sıkıntılara yol açar hem de
çocuğu kısıtlı bir mekanda hapseder.Bu tür oyuncaklarda çocuğun yaratıcılığını geliştireceği hiçbir özellik yoktur.
Savaş oyunları ve silahlar da çocuğun çevresine karşı saldırgan bir tutum geliştirmesine yol açabilir.Sosyal hayata uyum konusunda sorunlar yaşamasına neden olabilir.Bir canlıyı yok etmek üzere kurulmuş savaş oyunları bir süre sonra çocukta bunun normal bir şey olduğu duygusunun yerleşmesine kadar varabilen olumsuzluklara sebep olabilir.
AİLELERE ÖNERİLER
Oyuncak bir çocuk için yaşamsal ihtiyaçları kadar önemlidir.Çocuk oyun ve oyuncaklar aracılığıyla gerçek hayata hazırlanmaktadır.Doğru oyuncak seçimi ancak,çocuğun kişilik özelliklerini,zeka ve fiziksel özelliklerini,ilgi alanlarını doğru saptamak yoluyla mümkündür.
Çocuklar için aslında her şey bir oyuncaktır.Bu nedenle illa para verilerek satın alınması gerekmez.Ebeveynlerin biraz yaratıcılıklarını kullanarak üretebilecekleri her şey mükemmel bir oyuncak olabilir.Hatta buna bile gerek kalmaz.Tuvalet kağıdı ruloları,boş kutular,makaralar,plastik mutfak eşyaları,küçük kaşıklar da harika oyuncaklardır.Üstelik bir çok ailenin çok iyi bildiği gibi çocuklar kucak dolusu paralar ödenerek alınmış oyuncaklarla değil,bu tarz eşyalarla oynamaya bayılırlar.Bir araştırmaya göre çocukların hazır bir oyuncağa gösterdikleri ilgi tam 90 saniyedir.Çünkü her şeyiyle hazır bir oyuncakta keşfedeceği,araştırıp karıştıracağı fazla bir şey yoktur.O nedenle oyuncak alırken basit oyuncaklar ya da yapıp bozabileceği ve yeniden inşa edebileceği oyuncakları seçmek daha yararlı olacaktır.
En basit görünen ama çocuğa kattıkları açısından ciddi faydaları olan oyuncak ise kum ve sudur.Bir kap suyla saatlerce oyalanabilir ve çok mutlu olur.Aynı şekilde yaşı kaç olursa olsun yırtılmayan kitaplar okumayı sevdirmesi ve göz aşinalığı bakımından çok etkilidir.
Oyuncak alırken içerdiği malzemelere,üretiminde kullanılmış maddelere,boyasının çıkıp çıkmadığına da mutlaka dikkat etmek gerekir.Çocuk oyuncakla oynarken her zaman sizin gözetiminizde olmayacağını düşünerek zarar verici,kesici ve küçük parçalar içeren oyuncaklardan uzak durmak önemlidir.
El ve parmak kaslarını güçlendiren hamurlar çocuğu oyunun içine aktif olarak katacağı için büyük yarar sağlar.
Oyuncağın üretiminde kullanılan maddelerin yanıcı,parlayıcı özellikler taşımaması gerektiği unutulmamalıdır.
Oyuncak seçiminde en önemli şey oyuncağın çocuğa yönelik bir oyuncak olması gerektiğidir.Ailelerin kendi isteklerine değil.
Bir çocuk için oyuncağa kaç para verildiği ya da nereden alındığı ve markası hiçbir şey ifade etmez.Çocuk oyuncakla severek oynamalıdır.Eğer istenirse her şey oyuncak olabilir,hatta satın alınan diğerlerine göre daha yararlı bile olabilir.Bütün gereken biraz yaratıcılık ve dikkattir.
doktorsitesi.com
Çocuklar hayatla tanıştıkları andan itibaren gelişimlerini etkileyen en önemli faktörü oyunlar ve oyuncaklardır. Oyun oynamak çocuğun hayatı tanıması yolunda hiç kimseden öğrenemeyeceği konuları kendi deneyimlerini oluşturarak öğrenmesidir. Oyun oynamak öğrenilen bir eylemdir ve bu eylemin araçları da bilindiği gibi oyuncaklardır. Oyun aynı zamanda sosyal ve toplumsal olarak bir uyum gösterme işlevine sahiptir. Bir anlamda çocukların kendileri dışındaki her şeyle iletişim kurmalarının yoludur. Çevresiyle iletişim kurmakta kullandığı bir dil ve anlatım biçimidir.
Bir çocuğun hayatında oyunun tartışılmaz bir önemi vardır. Çocuk oyun oynarken aslında duygularını ve ihtiyaçlarını ifade edebilmekte ve bir çok sorununu da kendi başına çözebilme yeterliliği kazanmaktadır. Aynı zamanda toplum ve ahlak kurallarına uyum göstermeyi de oyun yoluyla öğrenir.
Her şeyin ötesinde bir sorun yaşadığı düşünülen çocukları sadece oyun oynarken izlemek bile sorunun kaynağı hakkında önemli bilgiler edinmemizi sağlar. Çocuklar oyun oynarken son derece doğal, içten ve maskesizdirler. O nedenle gerekli bütün bilgilere oyun oynarken izlemekle ulaşılabilir. Çocuk oyun oynarken hem yaşadığı sıkıntıları dışa vurur, hem çevresiyle ilişki kurmayı öğrenir, hem de sosyal ve toplumsal bir birey olmanın ilk adımlarını atmaya başlar.
Oyun oynamanın bu kadar önemli etkileri olduğu göz önünde bulundurularak, çocuğa fırsatlar yaratılmalı ve oyun oynaması teşvik edilmelidir.
Burada önemli olan diğer bir faktör ise oyuncaklardır.
ÇOCUK GELİŞİMİNDE OYUNCAĞIN ROLÜ
Oyuncak nedir/nasıl olmalıdır?
Çocukların gelişim süreçleri içinde zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerini etkileyen, biçimlendiren ve düzenleyen; yaratıcı yönlerini ve hayal güçlerini geliştiren, yeteneklerinin ortaya çıkmasını destekleyen her tür oyun malzemesi oyuncak olarak isimlendirilir. Oyuncak olarak değerlendirilmesi için sadece hazır yapılmış bir ürün olması gerekmez. Çocuğun oyun oynarken kullandığı her türlü materyal oyuncaktır. Kum, kil, hamur, su, boş kutular, ipler, kağıtlar da aynı kapsam içinde yer alır.
Oyuncaklar, çocuğun doğal yeteneklerini ortaya çıkarabilen ve bu yolla onun eğitimini de sağlayan oyun malzemeleridir. O nedenle oyuncaklardaki en önemli özellik bu olmalıdır. Çocuğun oynarken öğrenmesini kolaylaştıracak ve yaratıcı yönlerine hitap edecek türde oyuncaklar olmasına dikkat edilmelidir.
Oyuncakları oluşturan malzemeler de çok önem taşır. Küçük parçalardan meydana gelen oyuncaklar tehlikelidir. Çocuk yutabilir ya da boğulma riski yaratabilir. Aynı şekilde sivri köşeleri ya da keskin uçları bulunan oyuncaklar da yaralanmasına yol açabilir. Bir de oyuncağın yapıldığı malzemeler önemlidir. Sağlığa zarar vermeyen boya ve maddelerden yapılmış olup olmadığına özellikle dikkat etmek gerekir. Son günlerde bazı oyuncakların kurşun ve zehirli maddeler içerdiği iddiasıyla toplatıldığı duyuyoruz.
Oyuncak seçimi ve oyuncağın önemi
Çocuk için oyun ve oyuncağın önemi kadar oyuncak seçimi de önemlidir. Çocuklar hayatı tanıma yolunda bütün deneyimlerini oyun ve oyuncaklarla edinirler. Bu açıdan oyuncaklar için, çocuğun toplum ve çevreyle olan ilişkilerini düzenleyen bir eğitim ve araçlar sistemidir ifadesini kullanabiliriz. Çocukların yeteneklerini ortaya çıkartacak oyuncaklar bir eğitim işlevi olarak görülebilir ve oyuncak seçiminde özellikle buna dikkat edilmelidir. Çocuk doğru oyuncaklarla renk, boyut, şekil kavramlarını öğrenecek ve bazı sayısal ya da sözel değerleri oluşturacaktır. Gelişim evreleri boyunca her çocuk oyun oynamaya ve oyuncağa büyük gereksinim duyar. Üstelik bu gelişiminin sağlıklı tamamlanabilmesi için hayati önem taşır. Her yaş ve cinsiyetteki çocuk açısından doğru oyuncaklarla oyun oynamanın ciddi yararlar sağladığı bilinmektedir.
Oyun ve oyuncaklar konusunda çeşitli sınıflandırmalar yapılmıştır.Genel olarak oyuncaklar,daha doğru bir ifadeyle oyun malzemeleri beş ayrı grupta ele alınmaktadır:
Birinci Grup Malzemeler:Çocuğun kendi dışındaki çevreyi tanımasını ve kendi deneyimlerini oluşturmasını sağlar. Bu malzemeler kum, toprak, kil, çamur, su ve boyalardan oluşur. Çocuk malzemeye kendisi şekil verdiği için hayal gücünü ortaya çıkartır ve tutma, kavrama ve şekil verme yönünü geliştirir.
İkinci Grup Malzemeler:Çocuğun yaratıcı yeteneğini ortaya çıkartması sağlayan boya, tebeşir ve çamur türü malzemelerdir. Kendi kendine bir çok şekil yaratabilir.
Üçüncü Grup Malzemeler:Çocuğun hayal dünyasına hitap eden ve destekleyen bebekler ve hayvan figürlerinden oluşurlar. Bu oyuncaklarla oynayan çocuk kendi oyun dünyasını kurar ve içinde yer alır. Bebeklerini giydirir.Hayvanlara ses verir. Onlar gerçekmiş gibi bir hayal dünyası kurar.
Dördüncü Grup Malzemeler:Çocuğun bir yetişkin gibi davranabilmesini sağlayan ve becerilerini geliştiren küçük ev eşyalarıdır. Yetişkinlerin dünyasında gördüğü her şeyi taklit yoluyla kendi dünyasında uygular.Küçük mutfak aletleri,tamir malzemeleri,
fırçalar bu gruba girer.
Beşinci Grup Malzemeler:Çocuğun hem bedensel hem de zihinsel yeteneklerinin gelişimini destekleyen jimnastik aletleri ve inşa malzemeleridir. Legoları da bu grupta değerlendirebiliriz.
Oyuncak seçimi bütün bu özellikler göz önünde bulundurulduğunda daha fazla önem kazanmaktadır. Maalesef silah ve tabanca da günümüzde oyuncak kavramı içinde yer almaktadır ancak sonuçları bakımından zararları tartışılamaz. Bir çocuğa silah almanın hiçbir masum gerekçesi olamaz. Bir çocuğa silah almak demek şiddet uygulamanın ya da bir başkasına zarar vermenin masum olduğunu düşünmek kadar tehlikelidir. Bir çok ebeveynin savunması ben almasam arkadaşında görüyor, almak zorunda kalıyorum' şeklindedir ve maalesef bunun gerçekçi bir tarafı yoktur. Çocuklar her şeyi isteyebilirler. Biz yetişkinlerin farkı da burada ortaya çıkar. Onlar her şeyi isterken biz onların isteklerini doğru yönlendirmekle görevliyiz.
Çocuğa kendisini ortaya koyabileceği,aktif olarak şekillendireceği,yeteneklerine ve hayal gücüne hitap eden oyuncaklar seçerek,var olan değerlerinin daha da gelişmesine katkıda bulunabiliriz.
YAŞLARA GÖRE OYUNCAK SEÇİMİ
Uzmanlara göre oyunlar ve oyuncaklar yaş ve cinsiyete göre farklılıklar göstermektedir.
Bu yapılan araştırmalarla da ortaya konmuştur.Gerçekten de kız çocukların ağırlıklı olarak bebeklerle ve ev eşyalarıyla ,erkek çocukların ise arabalar,tamir aletleri ve spor malzemeleriyle oynadıkları görülmektedir.Burada çocukların cinsiyetlerine göre ailelerin davranışları ve oyuncak seçimindeki tutumları da çok etki etmektedir.
Çocuklar için yaşlara ve cinsiyetlerine uygun oyuncak seçiminde ilk belirleyici aile olmakla birlikte göz önünde bulundurulması gereken bazı noktalar bulunmaktadır.
Çocuklar doğdukları andan itibaren,şekil,renk ve sese karşı duyarlıdırlar.Bu açıdan ilk aylarda seçilecek oyuncaklar,çocuğun görsel ve işitsel duyularını geliştirecek özelliklerde olmalıdır.18 aya kadar olan çocuklar için kırılmayan,emniyetli,
yıkanabilir,küçük parçalar içermeyen,boyası çıkmayan nitelikte oyuncaklar seçilmelidir.
1.5 yaş çocuğu artık çevresiyle daha ilgili olduğundan keşfetme ve araştırma merakı artmıştır.Bu nedenle 18 aydan itibaren legolar ve büyük parçalardan oluşan yap-boz oyuncaklar çok yararlı olur.Bu yaşta yürüme becerisini de kazandığı için çekerek götürebileceği tekerlekli her tür araba,kamyon ve parçalardan oluşan trenler tavsiye edilebilecek oyuncaklardandır.Bunlar çocuğun toplum hayatında gördüğü araçları sembolize etmesi bakımından da ayrı bir yer tutar.
Bunun dışında tüylü ve yumuşak bebek ve hayvan figürleri ile toplar çocukların yaşına göre oynamaktan çok zevk aldığı oyuncaklardır.
Her yaş için önerilen en önemli oyun malzemesi ise sudur.Küçük yaşlarda mutlaka kontrol altında olmak koşuluyla suyla oynamasına izin vermek ve ortam hazırlamak çocuğun dokunma duygusunu geliştirdiği gibi,mutluluk verici bir oyun aracıdır.Ayrıca uzun süreli olarak dikkatini toplamasını da sağlar.Hırçınlaşan çocukların sakinleşmesinde en etkili faktördür.
2 yaşından itibaren oyun malzemesi olarak suyla birlikte kum ve hamur da önerilmektedir.Kum ve top havuzları ya da suyla doldurulmuş kaplar çocuğun hem fiziksel hem de zihinsel gelişimini destekler ve özgüven kazanmasına yardımcı olur.
3 yaşından itibaren çocuklar bazı kurallı oyunları oynayabilmektedir.Belli sıralarla belli kurallara uyulması gereken basit oyuncaklar çok ilgisini çeker.Tamir aletleri bu açıdan uygundur.Aynı şekilde parçaları birleştirerek kendi kendine yapabileceği blok oyuncaklar da bu niteliklerde oyuncaklardır.
Oyuncak seçiminde çocuğun zevki ve seçimi mutlaka dikkate alınmalıdır.Özellikle renk ve şekil açısından çocuğun seçimine önem verilmelidir.
0-3 Yaş Döneminde Oyuncakları Ebeveynler Seçiyor:
Genel olarak bu yaş dilimindeki çocuklar için oyuncak seçimi zaten ebeveynler tarafından yapılmaktadır.Doğal olan da budur.Küçük bir çocuğun kendisi için en doğru oyuncağı seçmesi beklenemez.Çocuklar kendi düzeylerinden çok daha ilerde bir oyuncağa sadece rengi çok cazip geldiği için ilgi gösterebilir.Elbette ki çocuğun beğenileri ve tercihleri de dikkate alınmalı ama yaşa göre oyuncak seçimi sadece çocuğun beğenilerine de bırakılmamalı.Ancak acaba aileler her zaman en doğru oyuncağı mı seçiyor? Maalesef durum bundan farklı olabiliyor.Çocuklarına oyuncak alırken ailelerin bir çoğu için çocuğun zeka yaşını,becerilerini ve ilgi alanlarını gözettiklerini söylemek mümkün değil.Ebeveynler öncelikle kendi kişilik özelliklerine,ilgi duydukları konulara ve zeka yapılarına göre tercih yapıyorlar. Öncelik her zaman için çocuğun özellikleri olmayabiliyor.'Ben alayım,ilerde oynar' düşüncesiyle ya da Benim çocukken böyle bir oyuncağım hiç olmadı,bari çocuğum hevesini alsın' zihniyetiyle seçilen oyuncaklar aslında ebeveynlerin kendileri için seçtikleri oyuncaklardır.Çocuğa hiçbir yarar sağlamayacağı gibi,olumsuz etkiler yapabilir.Oyuncak seçiminde temel kuralın ailelerin kendi heveslerini almak değil çocuğun gelişimini desteklemek olduğu unutulmamalıdır.Bu nedenle çocuğun yaşı,zihinsel ve fiziksel düzeyi,ilgi alanları mutlaka iyi gözlemlenmeli ve oyuncak alımında bu bilinçle hareket edilmelidir.
OYUNCAKLAR ÇOCUĞUN MESLEK SEÇİMİNİ BELİRLER Mİ?
Bu konuda bazı araştırmalar yapılmıştır ve çocuğun oynadığı oyuncak ve oyunların gelecekte seçeceği meslek hakkında ipuçları verdiğine dair bazı görüşler ileri sürülmektedir.Bu görüşlere göre çocuk ilgi alanlarına yönelik oyuncaklarla oynamakta ve yetişkinliğe eriştiğinde başarılı olacağı mesleği bu yolla ifade etmektedir.
Örnek olarak bir müzik aletiyle oynayan bir çocuğun duygusal özellikler taşıdığı,bedensel zeka,mantık ve matematiksel zeka ile müzik zekasının daha fazla geliştiği,bu nedenle meslek olarak müzisyenlik,yazarlık ya da matematik bilimleri alanlarında çalışacağı yönünde düşünceler vardır.
Aynı şekilde küp bloklar ve oyun hamuruyla oynamaktan hoşlanan bir çocuğun görsel zeka,mantık matematiksel zeka ve bedensel zeka açısından ileride olacağı ve meslek olarak da ressam veya heykeltıraşlık türü bir sanatsal alanı seçeceği önerilmektedir.
Buna göre topla oynayan bir çocuk için de bedensel zeka,sosyal iletişim zekası,görsel zeka gibi zeka türlerinde üstün olduğu,hareketle ilgili mesleklerde başarılı olabileceği ve sporun değişik dalları,organizasyon ya da mimarlık gibi mesleklere yöneleceğinden söz edilmektedir.
Bu bilgiler ışığında ortaya çıkan durum şudur; çocuğun ilgi gösterdiği oyuncak türü ne olursa olsun çocuk oyun ve oyuncakla kendini ifade yolu bulmaktadır.Bu nedenden dolayı da mutlaka çocuğun hem kişilik yapısı, hem zeka ve fiziksel düzeyi, hem de ilgi alanları doğru saptanmalıdır.
Oyuncaklar Çocuğun Gelişimini Olumsuz Etkiler mi?
Oyuncakların çocuğun gelişimini olumlu yönde etkilediği ve mutlaka oynaması gerektiği düşünülür ve bu doğru bir düşüncedir.Yaşı ve cinsiyeti ne olursa olsun her çocuk oyunla ve oyuncakla büyümelidir.Ancak doğru oyuncak seçimi ciddi bir önem taşır.Bu açıdan gelişimini destekleyecek oyuncaklar seçtiğini zannederek yanlış seçimlerde bulunan aileler olduğu da bir gerçektir.Çocuğu olumsuz etkileyen oyuncaklar da var mıdır? sorusunun cevabı evet' tir ve maalesef bir çok ebeveyn bu yanlışa düşmektedir.
Örneğin elektronik oyuncaklar bu tip oyuncaklardır.Genellikle çocuğun tek başına oynamasına imkan verdiği için hem sosyalleşmesi açısından sıkıntılara yol açar hem de
çocuğu kısıtlı bir mekanda hapseder.Bu tür oyuncaklarda çocuğun yaratıcılığını geliştireceği hiçbir özellik yoktur.
Savaş oyunları ve silahlar da çocuğun çevresine karşı saldırgan bir tutum geliştirmesine yol açabilir.Sosyal hayata uyum konusunda sorunlar yaşamasına neden olabilir.Bir canlıyı yok etmek üzere kurulmuş savaş oyunları bir süre sonra çocukta bunun normal bir şey olduğu duygusunun yerleşmesine kadar varabilen olumsuzluklara sebep olabilir.
AİLELERE ÖNERİLER
Oyuncak bir çocuk için yaşamsal ihtiyaçları kadar önemlidir.Çocuk oyun ve oyuncaklar aracılığıyla gerçek hayata hazırlanmaktadır.Doğru oyuncak seçimi ancak,çocuğun kişilik özelliklerini,zeka ve fiziksel özelliklerini,ilgi alanlarını doğru saptamak yoluyla mümkündür.
Çocuklar için aslında her şey bir oyuncaktır.Bu nedenle illa para verilerek satın alınması gerekmez.Ebeveynlerin biraz yaratıcılıklarını kullanarak üretebilecekleri her şey mükemmel bir oyuncak olabilir.Hatta buna bile gerek kalmaz.Tuvalet kağıdı ruloları,boş kutular,makaralar,plastik mutfak eşyaları,küçük kaşıklar da harika oyuncaklardır.Üstelik bir çok ailenin çok iyi bildiği gibi çocuklar kucak dolusu paralar ödenerek alınmış oyuncaklarla değil,bu tarz eşyalarla oynamaya bayılırlar.Bir araştırmaya göre çocukların hazır bir oyuncağa gösterdikleri ilgi tam 90 saniyedir.Çünkü her şeyiyle hazır bir oyuncakta keşfedeceği,araştırıp karıştıracağı fazla bir şey yoktur.O nedenle oyuncak alırken basit oyuncaklar ya da yapıp bozabileceği ve yeniden inşa edebileceği oyuncakları seçmek daha yararlı olacaktır.
En basit görünen ama çocuğa kattıkları açısından ciddi faydaları olan oyuncak ise kum ve sudur.Bir kap suyla saatlerce oyalanabilir ve çok mutlu olur.Aynı şekilde yaşı kaç olursa olsun yırtılmayan kitaplar okumayı sevdirmesi ve göz aşinalığı bakımından çok etkilidir.
Oyuncak alırken içerdiği malzemelere,üretiminde kullanılmış maddelere,boyasının çıkıp çıkmadığına da mutlaka dikkat etmek gerekir.Çocuk oyuncakla oynarken her zaman sizin gözetiminizde olmayacağını düşünerek zarar verici,kesici ve küçük parçalar içeren oyuncaklardan uzak durmak önemlidir.
El ve parmak kaslarını güçlendiren hamurlar çocuğu oyunun içine aktif olarak katacağı için büyük yarar sağlar.
Oyuncağın üretiminde kullanılan maddelerin yanıcı,parlayıcı özellikler taşımaması gerektiği unutulmamalıdır.
Oyuncak seçiminde en önemli şey oyuncağın çocuğa yönelik bir oyuncak olması gerektiğidir.Ailelerin kendi isteklerine değil.
Bir çocuk için oyuncağa kaç para verildiği ya da nereden alındığı ve markası hiçbir şey ifade etmez.Çocuk oyuncakla severek oynamalıdır.Eğer istenirse her şey oyuncak olabilir,hatta satın alınan diğerlerine göre daha yararlı bile olabilir.Bütün gereken biraz yaratıcılık ve dikkattir.
doktorsitesi.com