- 25 Nisan 2007
- 6.600
- 11.284
Ceza terimi, olumsuz bir itici uyarıcının, bir davranımın yapılmasından sonra ona bağlı olarak uygulanması olayına verilen teknik bir isimdir.
Ceza, istenmedik davranımları bastırma tekniklerinden biridir. Davranış dağarcığına bir şey katmaz, fakat davranış dağarcığındaki bir davranışın bastırılmasını sağlayabilir.
Bu anlamıyla ceza, yeni bir davranış öğrenmeyi değil, ,istenmedik bir davranışı yapmamayı öğretir.
Ceza iki şekilde uygulanır..
• Davranış itici bir uyarıcı ile sonuçlandırılır..(.mesela bir tokat gibi)
•Davranış ödülün ortamdan kaldırılması ile sonuçlanır..(..sokağa çıkma yasağı gibi..)
Ancak ceza ile davranışları kontrol etmenin önemli sakıncaları vardır..Söyle ki;
Ceza çoğu kez itici uyarıcının (dayak, hakaret, yasaklama gibi) kullanılmasını gerekli kılabilir. İtici uyarıcıların kullanılması da birey de saldırganlık, korku, kin, nefret gibi duyguların oluşumuna zemin hazırlar.Ayrıca cezanın etkili olabilmesi için itici uyarıcının şiddeti gün geçtikçe artırılır.
Örneğin; sıkça yapılan hatalardan biri sudur: çocuğun belirli bir davranışını kontrol etmek isteyen anne veya baba, dövme , bağırma gibi şiddet dolu itici uyarıcılar kullanırsa,bunlar başlangıçta etkili olmuş olsa bile zamanla çocuğun bu uyarıcılara alıştığı görülür..Ve ebeveynler dozu artırmak gibi kısır bir döngü içine girer.
Öğrenilmiş davranışlar
Cezalandırılan davranışlar, bireye belirli sonuçlar sağlayan öğrenilmiş davranışlardır.
Ceza ile bir davranış bastırılmaya çalışılırken, bir başka istenmedik davranış ortaya çıkabilir.
Örneğin.. çok sevdiğimiz vazoyu kiran çocuğumuzu cezalandırıyorsak, bu davranışımızla çocuğumuza yalan söyleme davranışı kazandırabiliriz. Çocuk cezadan kaçmak için yalan söyleyecektir.
Ceza etkili olduğunda, ceza veren kişinin davranışlarını ödüllenici bir nitelik kazanabilir. Bunun doğal sonucunda, ceza veren kişi, dikkatini, istendik davranışların kazandırılmasına yoğunlaştıracağı yerde, zamanla, yalnızca istenmedik davranışların bastırılmasına yoğunlaştırabilir.
Örneğin; bir öğretmen cezanın olumsuz yönüne yakalanabilir ve zamanının büyük bir bölümünü öğrencilere istendik davranışları kazandırmak yerine ceza vermek ve uygulamakla geçirebilir.
Bu nedenle ceza, eldeki tüm olanaklar denendikten sonra öncelikle istenmedik davranışların bastırılmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda kullanılabilecek bir sistem olarak düşünülmelidir.
Ceza, istenmedik davranımları bastırma tekniklerinden biridir. Davranış dağarcığına bir şey katmaz, fakat davranış dağarcığındaki bir davranışın bastırılmasını sağlayabilir.
Bu anlamıyla ceza, yeni bir davranış öğrenmeyi değil, ,istenmedik bir davranışı yapmamayı öğretir.
Ceza iki şekilde uygulanır..
• Davranış itici bir uyarıcı ile sonuçlandırılır..(.mesela bir tokat gibi)
•Davranış ödülün ortamdan kaldırılması ile sonuçlanır..(..sokağa çıkma yasağı gibi..)
Ancak ceza ile davranışları kontrol etmenin önemli sakıncaları vardır..Söyle ki;
Ceza çoğu kez itici uyarıcının (dayak, hakaret, yasaklama gibi) kullanılmasını gerekli kılabilir. İtici uyarıcıların kullanılması da birey de saldırganlık, korku, kin, nefret gibi duyguların oluşumuna zemin hazırlar.Ayrıca cezanın etkili olabilmesi için itici uyarıcının şiddeti gün geçtikçe artırılır.
Örneğin; sıkça yapılan hatalardan biri sudur: çocuğun belirli bir davranışını kontrol etmek isteyen anne veya baba, dövme , bağırma gibi şiddet dolu itici uyarıcılar kullanırsa,bunlar başlangıçta etkili olmuş olsa bile zamanla çocuğun bu uyarıcılara alıştığı görülür..Ve ebeveynler dozu artırmak gibi kısır bir döngü içine girer.
Öğrenilmiş davranışlar
Cezalandırılan davranışlar, bireye belirli sonuçlar sağlayan öğrenilmiş davranışlardır.
Ceza ile bir davranış bastırılmaya çalışılırken, bir başka istenmedik davranış ortaya çıkabilir.
Örneğin.. çok sevdiğimiz vazoyu kiran çocuğumuzu cezalandırıyorsak, bu davranışımızla çocuğumuza yalan söyleme davranışı kazandırabiliriz. Çocuk cezadan kaçmak için yalan söyleyecektir.
Ceza etkili olduğunda, ceza veren kişinin davranışlarını ödüllenici bir nitelik kazanabilir. Bunun doğal sonucunda, ceza veren kişi, dikkatini, istendik davranışların kazandırılmasına yoğunlaştıracağı yerde, zamanla, yalnızca istenmedik davranışların bastırılmasına yoğunlaştırabilir.
Örneğin; bir öğretmen cezanın olumsuz yönüne yakalanabilir ve zamanının büyük bir bölümünü öğrencilere istendik davranışları kazandırmak yerine ceza vermek ve uygulamakla geçirebilir.
Bu nedenle ceza, eldeki tüm olanaklar denendikten sonra öncelikle istenmedik davranışların bastırılmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda kullanılabilecek bir sistem olarak düşünülmelidir.
