Spermde Şekil Bozukluğu Nedir, Nasıl Tedavi Edilir?

Sperm şekli ya da morfolojisi, spermin görünümünü tanımlamak için kullanılmaktadır. Spermin şekli, testislerde sperm gelişiminin nasıl olduğuna dair bilgi vermektedir. Testislerde sperm üretiminde sorunlar olması halinde spermde şekil bozukluğu meydana gelebilir. Genetik özellikler, kimyasallara maruz kalma ve enfeksiyon gibi pek çok faktör spermde şekil bozukluğuna neden olabilir.

Erkeklerde kısırlığın nedeni genelde düşük sperm sayısı olsa da spermin şekli de doğurganlık üzerinde etkili olabilmektedir. Spermin yumurtaya nüfuz edebilmesi için belli bir şekle sahip olması gerektiğinden dolayı şekil bozukluğu olan spermlerin bu becerisinde azalma olabilir.

Sperm şeklinin nasıl olması gerektiğini, spermde şekil bozukluğu tedavisini ve erkek doğurganlığını desteklemek için genel olarak neler yapılabileceğini bu yazıda okuyabilirsiniz.

Sperm Şekli Nasıl Olmalı?

Spermin baş kısmının boyutu ve DNA içeriği, orta kısmı ve kuyruğu, spermin şeklini oluşturmaktadır. Spermin baş şeklinin nasıl olduğu çok önemlidir. Bunun nedeni, spermin baş kısmındaki bozuklukların, yumurtanın dış yüzeyine nüfuz ederek yumurtayı dölleme becerisini etkileyebilmesinden kaynaklanmaktadır.

Sperm şekli ya da morfolojisi, sperm hücrelerinin mikroskop altında incelendiği sperm analizi sırasında değerlendirilmektedir. Sperm analizi aynı zamanda spermin hareketliliğini ve yoğunluğunu da incelemektedir.

Kısırlık sorunu yaşayan ya da yaşamayan her erkekte anormal şekle sahip spermler vardır. Testis sıcaklığındaki artış, toksik kimyasallara maruz kalma, enfeksiyon ve genetik faktörler dahil olmak üzere spermde şekil bozukluğuna neden olabilen pek çok neden bulunmaktadır. Bununla birlikte anormal şekle sahip spermlerin çok fazla olması teratozoospermi olarak isimlendirilmekte ve doğurganlıkla ilgili sorunlara neden olabilmektedir.

Kruger kriterleri adı verilen metoda göre spermde şekil bozukluğu ve doğurganlık arasındaki ilişki şu şekilde belirlenmiştir:

• Yüksek doğurganlık: Spermlerin yüzde 14’ünden fazlası normal şekle sahiptir.
• Hafif azalmış doğurganlık: Spermlerin yüzde 4 ila 14’ü normal şekle sahiptir.
• Çok fazla azalmış doğurganlık: Spermlerin yüzde 0 ila 3’ü normal şekle sahiptir.

Spermde Şekil Bozukluğu Nasıl Olur?​

Spermde şekil bozukluğu çeşitli şekillerde görülebilir. Normal bir spermin oval şekilli başı, bütün halinde bir orta kısmı ve kıvrılmamış bir kuyruğu vardır. Normal şekle sahip spermler düz bir şekilde yüzebilir. Ayrıca bu spermlerde bulunan genetik bilgi sağlıklıdır.

Spermin baş kısmında şekil bozukluğu şu şekillerde görülebilmektedir:

• Makrosefali: Spermin başının çok büyük olmasıdır. Bu tür spermler genelde fazladan kromozom taşırlar ve yumurtayı döllemeyle ilgili sorun yaşarlar. Makrosefali spermler, aurora kinaz C geninin homozigot mutasyonundan kaynaklanabildiği için bu sorun babadan oğula aktarılabilir.
• Mikrosefali: Spermin başının normalden küçük olmasıdır. Mikrosefali spermin başında yumurtaya nüfuz etmek için gereken genetik materyal eksik olabilir.
• İğne baş: Sperm şeklinin nokta halinde olmasıdır. İğne başlı spermlerin sorumlusu diyabet olabilir.
• Yuvarlak baş: Yuvarlak başlı spermlerde akrozom adı verilen parça eksiktir. Bu nedenle yuvarlak başlı spermlerin yumurtayı doğal olarak döllemesi mümkün değildir.
• Konik baş: Konik başlı spermler, erkekte varikosel olduğunu ya da skrotumun sauna gibi sıcaklığı yüksek yerlere fazla maruz kaldığını gösteriyor olabilir. Konik başlı spermlerde anöploidi adı verilen anormal sayıda sperm kromozomu bulunduğu bilinmektedir.
• Başsız sperm: Başsız spermlerde baş kısmı bulunmamaktadır. Bu spermlerde genetik materyal ya da kromozom bulunmamaktadır.

Spermin orta kısmında şekil bozukluğu şu şekillerde görülebilmektedir:

• Nükleer vakuoller: Spermin başında iki veya daha fazla sayıda kist benzeri kabarcıklar olan vakuoller vardır. Bu durumun döllemeyi etkileyip etkilemediği tam olarak bilinmemektedir.
• Büyük ve şiş orta kısım: Spermin orta kısmının büyük ya da şiş olması, hücrenin enerji üretim merkezi olan mitokondriyle ilişkili olarak görülebilir.

Spermin kuyruk kısmında şekil bozukluğu şu şekillerde görülebilmektedir:

• Birden fazla başlı ya da kuyruklu sperm: Bazı spermlerde birden fazla baş ya da kuyruk kısmı bulunabilir. Spermin iki başının ya da kuyruğunun olması, toksik kimyasallara maruz kalma gibi nedenlerden dolayı gerçekleşebilir.
• Kuyruksuz sperm: Kuyruksuz spermde kuyruk kısmı bulunmamaktadır. Bu durumda sperm hücrelerinin çoğu ya da bir kısmı ölüdür.
• Sarmal kuyruklu sperm: Sperm kuyruğunun zarar görerek sarmal hale gelmesidir. Bakteriler veya semen ile ilgili sorunlar sarmal kuyruklu sperm görülmesine neden olabilir.
• Kısa kuyruklu sperm: Bu spermler genelde düşük hareketliliğe sahiptir ya da hiç hareket etmez. Bu sorun spermin oluşumu sırasında meydana gelir.

Spermde Şekil Bozukluğu Tedavisi​

Erkek vücudunda her zaman yeni sperm hücresi üretilir. Ancak yaşlandıkça spermler daha az sağlıklı hale gelmeye başlayabilir. Hatta çoğu erkekte 40 yaşından sonra sperm kalitesinde düşüş görülür.

Spermde şekil bozukluğunu tedavi edecek kesin yöntemler bulunmamakla birlikte sperm sağlığını desteklemek için yaşam tarzında şu değişikliklere gitmek gerekebilir:

• Düzenli egzersiz yapma
• Çok fazla sigara içmeme, alkol ve uyuşturucu kullanmama
• Tüketilen kafein miktarını azaltma
• Gerekli olması halinde kilo verme
• Sauna gibi sıcak ortamlardan kaçınma
• Pamuklu iç çamaşırı giyme
• Her gün antioksidan bakımından zengin yiyecekler tüketme

Vücutta yeni spermlerin üretilmesi ve taşınması yaklaşık üç ay sürdüğü için yaşam tarzınızda yaptığınız değişikliklerin spermlerinizde fark edilir iyileşmelere yol açması için biraz zaman geçmesi gerekebilir.

Sperm şeklini desteklemek için yaşam tarzında değişiklikler yapılabilmekle birlikte kısırlık tedavileri ile bebek sahibi olmak mümkün olabilmektedir. Spermde şekil bozukluğu olması halinde başvurulan tedavi yöntemlerinden bazıları şunlardır:

Sperm yıkama
Sperm yıkama, gebelik şansını arttırmak için semenden düşük kaliteli spermleri ve diğer malzemeleri ayırma yöntemidir. Sperm yıkama, pek çok doğurganlık tedavisinin bir parçası olarak kullanılmaktadır.

Aşılama

Döllenmenin yapay olarak teşvik etmek için yapılan aşılama ile erkekten alınan sperm doğrudan kadının rahminin içine yerleştirilir. Bu sayede erkek kaynaklı kısırlıkta gebelik şansı arttırılabilir.

Tüp bebek tedavisi

Tüp bebek tedavisinde erkekten alınan sperm ile kadından alınan yumurta laboratuvar ortamında bir araya getirilir. Bu sayede döllenmenin rahim dışında gerçekleşmesi sağlanır. Tüp bebek tedavisinde tüm süreçler kontrol altında olduğu için gebelik şansı artar.

Mikroenjeksiyon

Mikroenjeksiyon, tüp bebek tedavisine yardımcı olarak kullanılabilir. Mikroenjeksiyonda sağlıklı bir sperm seçilerek yumurtaya doğrudan enjekte edilir ve bu sayede gebelik ihtimalinin artması sağlanır.

Sonuç Olarak​

Sperm şekli ya da morfolojisi, spermin yapısını ifade eden bir kavramdır. Normal şekilli bir spermin oval bir başı ve düz bir kuyruğu vardır. Sperm analizinde spermlerin yüzde 14 ve daha fazlasının normal şekilli olması doğurganlığın yüksek olduğunu göstermektedir. Bu nedenle her erkekte anormal şekle sahip spermler bulunması normaldir. Bununla birlikte şekil bozukluğu olan spermlerin oranının çok yüksek olması halinde gebeliğin doğal yolla gerçekleşmesi mümkün olmayabilir. Bu durumda neler yapabileceğinizi ve hangi kısırlık tedavilerine başvurabileceğiniz hakkında konuşmak üzere doktorunuzu ziyaret edebilirsiniz.