- 10 Ağustos 2009
- 26.133
- 18.286
- 823
www.bbc.com/turkce/haberler/2016/04/160407_vert_fut_sinif_atlamak - Sınıf atlamak ne kadar kolay
David Robson
BBC Future
7 Nisan 2016
Paylaş
Image copyright Getty
Diğer ülkelere oranla İngiltere’de
sınıf ayrımlarına daha mı çok önem
veriliyor?
Çayı, keki ve sürekli havadan söz
edilmesinin yanı sıra sınıf sistemi
de çoğu insanın gözünde
İngiltere’nin başlıca özelliklerinden
biridir.
İngiliz sosyolog Richard Hoggart bir
zamanlar şöyle yazmıştı: “Sınıf
farklılıkları ortadan kalkmaz;
sadece yeni biçimler alır. Her on
yılda bir kendimizi aldatırcasına
sınıfları gömdüğümüzü ilan
ediyoruz; ama her defasında tabut
boş aslında.”
Dış basına bakıldığında katı bir sınıf
sisteminden söz edildiğini görürüz,
özellikle ABD gibi yetenek, çaba ve
hırsla her şeyin mümkün
olduğunun öğretildiği yerlere
kıyasla.
Peki bu düşünce ne kadar doğru?
İngiliz sınıf sistemi eskiden olduğu
kadar güçlü mü hala? Eski sınıf
ayrılıkları eskiye mi özgü? Bu
soruları kesin bir biçimde
yanıtlamak oldukça zor; ama son
veriler ilginç açıklamalar içeriyor.
Hoggart’ın da dediği gibi yazarlar
20. yüzyıldan bu yana İngiliz sınıf
sisteminin ölüm çanlarının
çalındığını söylüyor.
Sınıf sisteminin yapısı değişmiş olsa
da bugün toplumda hala sosyal,
kültürel ve ekonomik sermaye
olarak farklı seviyelere denk düşen
belirgin katmanlar var.
'Koruyucu duvarlar'
BBC’nin yaptırdığı ve eğitim, ücret,
meslek ve mülkiyet faktörlerini göz
önünde bulunduran sınıf anketi
toplam yedi farklı sınıf tespit etti:
Elitler, yerleşik orta sınıf, teknik orta
sınıf, yeni varlıklı işçiler, geleneksel
işçi sınıfı, gelişmekte olan hizmet
işçileri, güvencesiz çalışanlar.
Ankete göre elitler nüfusun yüzde
6’sını teşkil ederken işçi sınıfı ve
orta sınıflar geniş bir yelpaze
oluşturuyor.
Belki de sorulması gereken asıl soru
sınıf farklılıklarının olup olmadığı
değil, sınıf atlamanın mümkün olup
olmaması. Başka bir deyişle, nasıl
bir aileden geldiğimiz gelecekte ne
kadar başarılı olacağımızı ne ölçüde
belirliyor?
Bu konudaki genel kanı şu: Eğitim
ve sosyal refah olanaklarının
gelişmesi sınıf atlama ihtimalini
artırmış olsa da her şey bu kadar
kesin çizgilerle ayrılmış mıdır?
İngiliz yönetmen ve prodüktör
Michael Apted 1964’te televizyon
için bir belgesel çekiyordu. Farklı
ailelerden yedi yaşındaki 14
çocuğun yaşamı yedi yılda bir filme
çekiliyordu. ‘Seven Up’ adlı ilk
programda çocuklar tanıtılmış,
Londra’da bir hayvanat bahçesine
götürülmüştü.
Çocuklardan bazısı disiplinli bir
çalışma sonucunda bulundukları
ortamdan daha iyi ortamlara
girmişti. Biri başarılı bir fizikçi olup
Amerika’ya gitmiş, biri üniversitede
kütüphaneci olmuştu. Ama genel
olarak bu belgeselde büyük bir
başarı hikayesi çıkmamıştı.
Belgeselin son programı ‘56 Up’
New Yorker adlı Amerikan
dergisinde şöyle
değerlendiriliyordu:
“İngiliz sınıf sisteminin her
seviyesinde koruyucu duvarlar var,
ama aynı zamanda –en azından
Amerikalıların gözünde- içinde bir
uyuşukluk da barındırıyor. Apted’in
belgeselindeki hiç kimse alkol ya da
uyuşturucu bağımlısı olmamıştı,
ama her bireyin sonunda ne olacağı
belliydi: işçi sınıfından gelme
çocuklar biraz gelişme göstermiş,
zenginler zengin kalmaya devam
etmişti.”
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma
Teşkilatı OECD’nin 2010’da
yayımladığı bir raporda, çeşitli sınıf
atlama ölçütleri bakımından
İngiltere en geri ülkeler arasında
yer alıyordu. Ailenin zenginliği
çocuğun yüksek eğitimini ve iyi bir
ücret almasını etkileyen en önemli
faktörler arasında yer alıyordu.
Sınıf düşmesi
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra
ortalama yükselişte hafif bir artış
kaydedilmiş, çocuklar ailelerinden
biraz daha iyi konuma yükselmişti.
Ama ne yazık ki bu eğilim tersine
dönüyor. “Çok sayıda insan geriye
doğru sınıf atlıyor ve yukarı sınıf
atlama eskiye oranla giderek daha
az görülüyor” diyor Oxford
Üniversitesi’nden Erzsebet Bukodi.
Bunu “Sınıf atlamanın altın çağının
karanlık yüzü” olarak adlandırıyor:
Yukarıya daha fazla insan çıktıkça
düşme ihtimali olanların sayısı da
artıyor.
Fakat buradaki sorun, toplumun
dokusunu oluşturan çok sayıda
etken olması nedeniyle hangi
faktörlerin statünüzü etkileme
ihtimali olacağının belirlenmesi.
Daha önceki araştırmalarda sadece
iki kuşak incelenmişti: Ebeveynler
ve çocukları. Oysa soyağacının
birçok dalı mensup olduğunuz sınıf
üzerinde etkide bulunabilir.
Örneğin, Londra’daki UCL
Üniversitesi’nde yapılan bir
araştırmada, dede ve nineleri daha
yüksek sınıfa mensup çocukların
idari ve profesyonel meslek sahibi
olma ihtimali iki buçuk kat daha
fazladır. Bun
David Robson
BBC Future
7 Nisan 2016
Paylaş
Image copyright Getty
Diğer ülkelere oranla İngiltere’de
sınıf ayrımlarına daha mı çok önem
veriliyor?
Çayı, keki ve sürekli havadan söz
edilmesinin yanı sıra sınıf sistemi
de çoğu insanın gözünde
İngiltere’nin başlıca özelliklerinden
biridir.
İngiliz sosyolog Richard Hoggart bir
zamanlar şöyle yazmıştı: “Sınıf
farklılıkları ortadan kalkmaz;
sadece yeni biçimler alır. Her on
yılda bir kendimizi aldatırcasına
sınıfları gömdüğümüzü ilan
ediyoruz; ama her defasında tabut
boş aslında.”
Dış basına bakıldığında katı bir sınıf
sisteminden söz edildiğini görürüz,
özellikle ABD gibi yetenek, çaba ve
hırsla her şeyin mümkün
olduğunun öğretildiği yerlere
kıyasla.
Peki bu düşünce ne kadar doğru?
İngiliz sınıf sistemi eskiden olduğu
kadar güçlü mü hala? Eski sınıf
ayrılıkları eskiye mi özgü? Bu
soruları kesin bir biçimde
yanıtlamak oldukça zor; ama son
veriler ilginç açıklamalar içeriyor.
Hoggart’ın da dediği gibi yazarlar
20. yüzyıldan bu yana İngiliz sınıf
sisteminin ölüm çanlarının
çalındığını söylüyor.
Sınıf sisteminin yapısı değişmiş olsa
da bugün toplumda hala sosyal,
kültürel ve ekonomik sermaye
olarak farklı seviyelere denk düşen
belirgin katmanlar var.
'Koruyucu duvarlar'
BBC’nin yaptırdığı ve eğitim, ücret,
meslek ve mülkiyet faktörlerini göz
önünde bulunduran sınıf anketi
toplam yedi farklı sınıf tespit etti:
Elitler, yerleşik orta sınıf, teknik orta
sınıf, yeni varlıklı işçiler, geleneksel
işçi sınıfı, gelişmekte olan hizmet
işçileri, güvencesiz çalışanlar.
Ankete göre elitler nüfusun yüzde
6’sını teşkil ederken işçi sınıfı ve
orta sınıflar geniş bir yelpaze
oluşturuyor.
Belki de sorulması gereken asıl soru
sınıf farklılıklarının olup olmadığı
değil, sınıf atlamanın mümkün olup
olmaması. Başka bir deyişle, nasıl
bir aileden geldiğimiz gelecekte ne
kadar başarılı olacağımızı ne ölçüde
belirliyor?
Bu konudaki genel kanı şu: Eğitim
ve sosyal refah olanaklarının
gelişmesi sınıf atlama ihtimalini
artırmış olsa da her şey bu kadar
kesin çizgilerle ayrılmış mıdır?
İngiliz yönetmen ve prodüktör
Michael Apted 1964’te televizyon
için bir belgesel çekiyordu. Farklı
ailelerden yedi yaşındaki 14
çocuğun yaşamı yedi yılda bir filme
çekiliyordu. ‘Seven Up’ adlı ilk
programda çocuklar tanıtılmış,
Londra’da bir hayvanat bahçesine
götürülmüştü.
Çocuklardan bazısı disiplinli bir
çalışma sonucunda bulundukları
ortamdan daha iyi ortamlara
girmişti. Biri başarılı bir fizikçi olup
Amerika’ya gitmiş, biri üniversitede
kütüphaneci olmuştu. Ama genel
olarak bu belgeselde büyük bir
başarı hikayesi çıkmamıştı.
Belgeselin son programı ‘56 Up’
New Yorker adlı Amerikan
dergisinde şöyle
değerlendiriliyordu:
“İngiliz sınıf sisteminin her
seviyesinde koruyucu duvarlar var,
ama aynı zamanda –en azından
Amerikalıların gözünde- içinde bir
uyuşukluk da barındırıyor. Apted’in
belgeselindeki hiç kimse alkol ya da
uyuşturucu bağımlısı olmamıştı,
ama her bireyin sonunda ne olacağı
belliydi: işçi sınıfından gelme
çocuklar biraz gelişme göstermiş,
zenginler zengin kalmaya devam
etmişti.”
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma
Teşkilatı OECD’nin 2010’da
yayımladığı bir raporda, çeşitli sınıf
atlama ölçütleri bakımından
İngiltere en geri ülkeler arasında
yer alıyordu. Ailenin zenginliği
çocuğun yüksek eğitimini ve iyi bir
ücret almasını etkileyen en önemli
faktörler arasında yer alıyordu.
Sınıf düşmesi
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra
ortalama yükselişte hafif bir artış
kaydedilmiş, çocuklar ailelerinden
biraz daha iyi konuma yükselmişti.
Ama ne yazık ki bu eğilim tersine
dönüyor. “Çok sayıda insan geriye
doğru sınıf atlıyor ve yukarı sınıf
atlama eskiye oranla giderek daha
az görülüyor” diyor Oxford
Üniversitesi’nden Erzsebet Bukodi.
Bunu “Sınıf atlamanın altın çağının
karanlık yüzü” olarak adlandırıyor:
Yukarıya daha fazla insan çıktıkça
düşme ihtimali olanların sayısı da
artıyor.
Fakat buradaki sorun, toplumun
dokusunu oluşturan çok sayıda
etken olması nedeniyle hangi
faktörlerin statünüzü etkileme
ihtimali olacağının belirlenmesi.
Daha önceki araştırmalarda sadece
iki kuşak incelenmişti: Ebeveynler
ve çocukları. Oysa soyağacının
birçok dalı mensup olduğunuz sınıf
üzerinde etkide bulunabilir.
Örneğin, Londra’daki UCL
Üniversitesi’nde yapılan bir
araştırmada, dede ve nineleri daha
yüksek sınıfa mensup çocukların
idari ve profesyonel meslek sahibi
olma ihtimali iki buçuk kat daha
fazladır. Bun