- 16 Ağustos 2010
- 292.683
- 601.949
- 43
Doğum Gelenekleri
Doğumun kırkıncı gününde doğum yapan kadın, hamama götürülür ve hamamda yemekler yenir, eğlenceler yapılır.Buna lohusa veya nefse (nefsa) hamamı denir.
Sünnet Gelenekleri
Sünnet gününde mevlit okutulur, Çocuk için sünnet yatağı süslenir.
Evlenme Gelenekleri
Geçmiş dönemlerde evlilikler, doğal olarak görücü usulüyle yapılmaktaydı. Askerden dönen delikanlı kabı kacağı birbirine çalıyor, sinirli davranıyorsa, artık onu baş göz etmenin zamanı gelmiştir. Örtüsünü giyen ana, yanına birkaç yakınını da alarak; ya tarif üzerine ya da sorup soruşturarak kız aramaya başlar. Gördüğü kızı öperken; onun yanaklarını okşayıp yüzünde boya olup olmadığını kontrol eder. Görücüye çıkan kız da, üst üste zubunlar (zıbın) giyerek, vücuduna dolgun görüntüsü vermeğe çalışır ve kahve sunarken, yüzünü mangal ateşine tutarak, yanaklarının kızarmasını sağlar.
Kilis ve yöresinde düğün giderleri oldukça ağırdır. Kız kalını (başlık bedeli; para yada altın) yüksektir. Para nedeniyle bekar kalanlara, geç evlenenlere sık rastlanır.
Askerlik - Gurbetlik
Askere gidecek genç için o gün davul zurna eşliğinde eğlenceli törenler yapılır. Ayrılma zamanı geldiğinde asker adayları Yoh ,yohlar söylenerek uğurlanır.
Gurbete gidenler için bir tören düzenlenmez. Kişi / kişiler genellikle iş bulmak için istemeyerek yöresini terk eder ve yakınlarıyla helalleşerek ayrılır.
Bayramlar - Törenler - Seyirlik Oyunlar
Gelin Gok /Çömçegelin Oyunu (Bu oyundan sonra Yağmur Duası yapılır): Ağaç parçası üzerine bir gelin şekli yapılır.Bu ağaç parçası iki adam tarafından Gelin Gok! Gelin Gok!Gelin Gok! diyerek ev ev / mezra mezra / köy köy bağıra bağıra gezdirilir.
Evlerde oğlak, bulgur, un, yağ, şeker gibi yiyecek maddeleri toplanır. Vermeyen evin damının çörtenini çeker kuyuya atarlar.
Toplanan yiyecek maddeleri ile köy meydanında ya da köye yakın bir çayırlık bir yerde yemekler pişirilir, birlikte yenerek dualar edilir.
Yöresel Yemekler
Kilis yemeklerini araştırırken Güneydoğu Anadolu'nun mutfak kültürüne de bakmak gerek. Özellikle de eskiden bağlı olduğu Gaziantep mutfağına. Her iki ilin benzer yemekleri olsa da özgün Kilis yemekleri'nde daha çok Halep etkisi görülüyor.
Genel olarak yöre mutfağına baktığımızda yemeklerde çoğunlukla koyun eti, tahıl ve bakliyat kullanılıyor. Yemeklerde yağ oranı fazla. Sadeyağ (sarıyağ), zeytinyağı ve biraz da kuyruk yağı ekliyorlar. Zeytinciliğin gelişkin olduğu Kilis'te zeytinyağı daha çok kullanılıyor. Kuyruk yağı eritilerek az da olsa köfte ve dolmalara ekleniyor. Yemekler baharatlı, ekşili (nar, sumak ve koruk ekşisi) ve bol salçalı.
Kilisliler kahvaltıda genellikle Zeyt-zahter, Zeytin ekşileme (siyah ya da yeşil zeytine kırmızıbiber, kekik ve nar ekşisi ekleniyor), attun zeytin (Kilis'e özgü bir siyah zeytin çeşidi); kışın da daha çok tahin-pekmez yiyorlar. Ramamzan bayramında Kilis'te Gerebiç ve Bayram kahkesi yapmak adetten.
Kölük aşı (kırmızı mercimekli bulgurlu çorba) Kilis'te yaygın olarak yapılan bir çeşit. Tatlı ve ekşili malhıta çorbası her iki ilde de karşımıza çıkıyor ancak Kilis'te daha fazla pirinçli ve salçasız hazırlanıyor. (Kırmızı mercimek demek olan Malhıta, Arapça'dan girmiş dilimize.) Kızdırılmış zeytinyağında hazırlanan naneli sarımsaklı sos dökülüyor üzerine. Küçük doğranmış kuru patlıcan ve birkaç pancar (pazı) yaprağı da ekleniyor. Her iki ilde de yapılan Yoğurtlu çorba'ya Kilisliler Lebeniye diyor. (Leben Arapça'da yoğurt; lebeni yoğurttan yapılan yemek anlamına geliyor.) Zengin kebap çeşitleri yöre mutfağının bir özelliği zaten. Gaziantep'te yapılan kebaplardan özellikle elma, ayva, yenidünya ve sebzeli kebap dışındakiler Kilis?te de yapılıyor. Her iki ile mal olmuş ve kahvaltılık olarak da yenilen Ciğer (Cağırtlak) kebabı'nı Kilisliler ciğeri mutlaka baharatlı bir sosta terbiye ederek hazırlıyorlar. Kilis'in davet yemeklerinden olan Ekşili kebap'ta bazen patlıcan yerine keme kullanılıyor.
Kilis'e özgü yemeklerden biri de Kilis İçi (İç katması). Simit, soğan, tuz, salça ve biraz da ılık su ile yoğruluyor. Köfte kıvamına gelince 1 bardak sıcak su ve ekşi ilave ediliyor. Üzerine zeytinyağında kavrulmuş soğan dökülüp asma, lahana veya marul yapraklarıyla yeniyor. Arap tavası, Kilis tavası ve bir çeşit davet yemeği olan Kübbülmüşveyye (Kızartılmış köfte de denilebilir. Arapça'da Kübbe, köfte; şeviy fırında kızartmak anlamına geliyor.) Kilis'e özgü yemeklerden. Köfteli bir yemek çeşidi olan Kübbülsaciye'nin (Sac köftesi) köftesi, içli köfte gibi hazırlanıyor. Kıyma harcına ceviz içi yerine badem ekleniyor. Ekşili yahni ve Yoğurtlu köfte kadar yaygın yapılmayan Tarhana aşı ise unutulmaya yüz tutmuş yemeklerden. Biraz önce söz ettiğimiz Yoğurtlu köfte (Kübbüllebeniye) de önemli davet yemeklerinden. Yoğurtlu ufak köfte gibi hazırlanıyor. Sadece etle nohut pişerken pirinç eklenip, köfteler sonradan çorbaya ilave ediliyor. Genel olarak sebzelerin dışında yörede yetişen acur, kırmızı havuç, uzun haylan kabağı, keme, Kösesefer kabağı'nın dolması yapılıyor. Mukaşerli dolma (mukasser Arapça?da ikiye bölünmüş demek; bu yemek de kabukları soyulmuş ve ikiye bölünmüş nohut eklenmiş bulgurlu patlıcan dolmasıdır), Şıhılmahşi (kabak, acur ve patlıcandan yapılır) de sadece Kilis'e özgü dolmalardır. Yine yöre sebzeleriyle kapılan kavurma ve musakkalar oldukça zengin. Çoğunlukla Kilis'te yapılan Mutayana, çok lezzetli bir yemek. (İçi çıkarılan acur küp doğranıyor. Nohutlu parça et iyice pişince acur ekleniyor. Hafif ısıtılmış süzme yoğurda çırpılmış yumurta eklenip yemeğe ilave ediliyor. 3-4 dakika kaynatılıp servis yapılıyor.) Silkme (parça etli patlıcan yemeği) ve Teşrübe; Kilis'in geleneksel davet yemeklerinden. Bilinen zeytinyağlı çeşitlerin dışında Pürçüklü (havuç) kavurması, Kömeç (ebegümeci) kavurması, Loğlaz (Börülceyle yapılan zeytinyağlı çeşidi. Kilis'te taze börülceye löbye, kurusuna loğlaz deniyor.) ve pancar kavurması da sık yapılan yemekler. Hamur işlerinden de pek çok yemek ortak. Bunların dışında Lor böreği (Lor semseği), Pirinçli börek (Tava semseği de deniyor ve ölen kişinin kırkı çıktığında yapılması adetten), Şişbörek daha çok Kilis'e özgü.
Kahke ve Gerebiç
Kilis'te Ramazan Bayramı'nda bol miktarda Kahke ile Gerebiç hazırlanıyor. İşte tarifleri: 1 kg unla 1 kg irmiği bir kaba alıp ortasını havuz gibi açın. 4 bardak zeytinyağı ve 1 paket kabartma tozu ekleyip yoğurun. Hamurun üzerini kapatıp 4 saat dinlendirin. 2 bardak çekilmiş ceviz içine 3 kaşık şeker, tarçın, karanfil ve zencefil ekleyip iç malzemesini hazırlayın. Hamurdan ceviz büyüklüğünde parçalar koparıp avuç içinde yuvarlayın ve ortasına iç malzemeden ekleyip kapatın. Kapatılan kısım dışa gelecek şekilde kalıba (tahtadan oyulmuş ve iç kısmı şekilli olan özel bir kalıp) yerleştirin. Hamuru hafifçe bastırın. Kalıbı ters çevirip kalıptan çıkarın. Yağlanmış tepsiye dizerek orta hararetli fırında pişirin. Gerebiçlerin üzerine pudraşekeri serpin.
Kahke, iyi undan yapılan simitlere verilen ad. 4 bardak unu kaba alıp ortasını açın. 2 bardak zeytinyağı, 1 bardak şeker, 2 kaşık mayana (rezene) ve 1 paket kabartma tozu ekleyip yoğurun. Hamuru 15 dakika dinlendirin. Cevizden büyük parçalar koparın. Her bir hamuru tezgâh üzerinde yuvarlayıp incelterek simit şeklinde kıvırın. Üzerlerine susam serpip yağlanmış tepsiye yerleştirin. Orta hararetli fırında 30 dakika pişirin.
Halk Oyunları
Kilis ve yöresinde yüzyıllardır oynanan halk oyunları şunlardır:
Kırıkcan (Kırıkhan), Gavurdağı Kabası, Leylim, Serçe, Dokuzlu, Ağırlama, Kürdi, Şirvani, Temirağa, Arap Sallaması, Gavurdağı Sallaması, Darbuzey, Oğuzlu, Şekeroğlan, Mani, Sekme, Fatige, Barak Üç Ayağı, Hurşid, Yedi Deve Ağırlaması ve Sekmesi, Mendilli, Lorke, Meryem, Han Esma, Düz Ayak Halayı, Valde adlı oyunlar bulunuyor. Bunlar arasında en yaygını 'Kırıkhan-Kırıkcan (Musabeyli yöresinde), Dokuzlu ve Serçe-Çibikli'nin Varyantı (Elbeyli yöresinde)' oyunlarıdır.
Neleri İle Ünlüdür?..
Kilis yorganları, Akıncı Konağı, Ravanda Kalesi, Mevlevihane...
ALINTIDIR..
Doğumun kırkıncı gününde doğum yapan kadın, hamama götürülür ve hamamda yemekler yenir, eğlenceler yapılır.Buna lohusa veya nefse (nefsa) hamamı denir.
Sünnet Gelenekleri
Sünnet gününde mevlit okutulur, Çocuk için sünnet yatağı süslenir.
Evlenme Gelenekleri
Geçmiş dönemlerde evlilikler, doğal olarak görücü usulüyle yapılmaktaydı. Askerden dönen delikanlı kabı kacağı birbirine çalıyor, sinirli davranıyorsa, artık onu baş göz etmenin zamanı gelmiştir. Örtüsünü giyen ana, yanına birkaç yakınını da alarak; ya tarif üzerine ya da sorup soruşturarak kız aramaya başlar. Gördüğü kızı öperken; onun yanaklarını okşayıp yüzünde boya olup olmadığını kontrol eder. Görücüye çıkan kız da, üst üste zubunlar (zıbın) giyerek, vücuduna dolgun görüntüsü vermeğe çalışır ve kahve sunarken, yüzünü mangal ateşine tutarak, yanaklarının kızarmasını sağlar.
Kilis ve yöresinde düğün giderleri oldukça ağırdır. Kız kalını (başlık bedeli; para yada altın) yüksektir. Para nedeniyle bekar kalanlara, geç evlenenlere sık rastlanır.
Askerlik - Gurbetlik
Askere gidecek genç için o gün davul zurna eşliğinde eğlenceli törenler yapılır. Ayrılma zamanı geldiğinde asker adayları Yoh ,yohlar söylenerek uğurlanır.
Gurbete gidenler için bir tören düzenlenmez. Kişi / kişiler genellikle iş bulmak için istemeyerek yöresini terk eder ve yakınlarıyla helalleşerek ayrılır.
Bayramlar - Törenler - Seyirlik Oyunlar
Gelin Gok /Çömçegelin Oyunu (Bu oyundan sonra Yağmur Duası yapılır): Ağaç parçası üzerine bir gelin şekli yapılır.Bu ağaç parçası iki adam tarafından Gelin Gok! Gelin Gok!Gelin Gok! diyerek ev ev / mezra mezra / köy köy bağıra bağıra gezdirilir.
Evlerde oğlak, bulgur, un, yağ, şeker gibi yiyecek maddeleri toplanır. Vermeyen evin damının çörtenini çeker kuyuya atarlar.
Toplanan yiyecek maddeleri ile köy meydanında ya da köye yakın bir çayırlık bir yerde yemekler pişirilir, birlikte yenerek dualar edilir.
Yöresel Yemekler
Kilis yemeklerini araştırırken Güneydoğu Anadolu'nun mutfak kültürüne de bakmak gerek. Özellikle de eskiden bağlı olduğu Gaziantep mutfağına. Her iki ilin benzer yemekleri olsa da özgün Kilis yemekleri'nde daha çok Halep etkisi görülüyor.
Genel olarak yöre mutfağına baktığımızda yemeklerde çoğunlukla koyun eti, tahıl ve bakliyat kullanılıyor. Yemeklerde yağ oranı fazla. Sadeyağ (sarıyağ), zeytinyağı ve biraz da kuyruk yağı ekliyorlar. Zeytinciliğin gelişkin olduğu Kilis'te zeytinyağı daha çok kullanılıyor. Kuyruk yağı eritilerek az da olsa köfte ve dolmalara ekleniyor. Yemekler baharatlı, ekşili (nar, sumak ve koruk ekşisi) ve bol salçalı.
Kilisliler kahvaltıda genellikle Zeyt-zahter, Zeytin ekşileme (siyah ya da yeşil zeytine kırmızıbiber, kekik ve nar ekşisi ekleniyor), attun zeytin (Kilis'e özgü bir siyah zeytin çeşidi); kışın da daha çok tahin-pekmez yiyorlar. Ramamzan bayramında Kilis'te Gerebiç ve Bayram kahkesi yapmak adetten.
Kölük aşı (kırmızı mercimekli bulgurlu çorba) Kilis'te yaygın olarak yapılan bir çeşit. Tatlı ve ekşili malhıta çorbası her iki ilde de karşımıza çıkıyor ancak Kilis'te daha fazla pirinçli ve salçasız hazırlanıyor. (Kırmızı mercimek demek olan Malhıta, Arapça'dan girmiş dilimize.) Kızdırılmış zeytinyağında hazırlanan naneli sarımsaklı sos dökülüyor üzerine. Küçük doğranmış kuru patlıcan ve birkaç pancar (pazı) yaprağı da ekleniyor. Her iki ilde de yapılan Yoğurtlu çorba'ya Kilisliler Lebeniye diyor. (Leben Arapça'da yoğurt; lebeni yoğurttan yapılan yemek anlamına geliyor.) Zengin kebap çeşitleri yöre mutfağının bir özelliği zaten. Gaziantep'te yapılan kebaplardan özellikle elma, ayva, yenidünya ve sebzeli kebap dışındakiler Kilis?te de yapılıyor. Her iki ile mal olmuş ve kahvaltılık olarak da yenilen Ciğer (Cağırtlak) kebabı'nı Kilisliler ciğeri mutlaka baharatlı bir sosta terbiye ederek hazırlıyorlar. Kilis'in davet yemeklerinden olan Ekşili kebap'ta bazen patlıcan yerine keme kullanılıyor.
Kilis'e özgü yemeklerden biri de Kilis İçi (İç katması). Simit, soğan, tuz, salça ve biraz da ılık su ile yoğruluyor. Köfte kıvamına gelince 1 bardak sıcak su ve ekşi ilave ediliyor. Üzerine zeytinyağında kavrulmuş soğan dökülüp asma, lahana veya marul yapraklarıyla yeniyor. Arap tavası, Kilis tavası ve bir çeşit davet yemeği olan Kübbülmüşveyye (Kızartılmış köfte de denilebilir. Arapça'da Kübbe, köfte; şeviy fırında kızartmak anlamına geliyor.) Kilis'e özgü yemeklerden. Köfteli bir yemek çeşidi olan Kübbülsaciye'nin (Sac köftesi) köftesi, içli köfte gibi hazırlanıyor. Kıyma harcına ceviz içi yerine badem ekleniyor. Ekşili yahni ve Yoğurtlu köfte kadar yaygın yapılmayan Tarhana aşı ise unutulmaya yüz tutmuş yemeklerden. Biraz önce söz ettiğimiz Yoğurtlu köfte (Kübbüllebeniye) de önemli davet yemeklerinden. Yoğurtlu ufak köfte gibi hazırlanıyor. Sadece etle nohut pişerken pirinç eklenip, köfteler sonradan çorbaya ilave ediliyor. Genel olarak sebzelerin dışında yörede yetişen acur, kırmızı havuç, uzun haylan kabağı, keme, Kösesefer kabağı'nın dolması yapılıyor. Mukaşerli dolma (mukasser Arapça?da ikiye bölünmüş demek; bu yemek de kabukları soyulmuş ve ikiye bölünmüş nohut eklenmiş bulgurlu patlıcan dolmasıdır), Şıhılmahşi (kabak, acur ve patlıcandan yapılır) de sadece Kilis'e özgü dolmalardır. Yine yöre sebzeleriyle kapılan kavurma ve musakkalar oldukça zengin. Çoğunlukla Kilis'te yapılan Mutayana, çok lezzetli bir yemek. (İçi çıkarılan acur küp doğranıyor. Nohutlu parça et iyice pişince acur ekleniyor. Hafif ısıtılmış süzme yoğurda çırpılmış yumurta eklenip yemeğe ilave ediliyor. 3-4 dakika kaynatılıp servis yapılıyor.) Silkme (parça etli patlıcan yemeği) ve Teşrübe; Kilis'in geleneksel davet yemeklerinden. Bilinen zeytinyağlı çeşitlerin dışında Pürçüklü (havuç) kavurması, Kömeç (ebegümeci) kavurması, Loğlaz (Börülceyle yapılan zeytinyağlı çeşidi. Kilis'te taze börülceye löbye, kurusuna loğlaz deniyor.) ve pancar kavurması da sık yapılan yemekler. Hamur işlerinden de pek çok yemek ortak. Bunların dışında Lor böreği (Lor semseği), Pirinçli börek (Tava semseği de deniyor ve ölen kişinin kırkı çıktığında yapılması adetten), Şişbörek daha çok Kilis'e özgü.
Kahke ve Gerebiç
Kilis'te Ramazan Bayramı'nda bol miktarda Kahke ile Gerebiç hazırlanıyor. İşte tarifleri: 1 kg unla 1 kg irmiği bir kaba alıp ortasını havuz gibi açın. 4 bardak zeytinyağı ve 1 paket kabartma tozu ekleyip yoğurun. Hamurun üzerini kapatıp 4 saat dinlendirin. 2 bardak çekilmiş ceviz içine 3 kaşık şeker, tarçın, karanfil ve zencefil ekleyip iç malzemesini hazırlayın. Hamurdan ceviz büyüklüğünde parçalar koparıp avuç içinde yuvarlayın ve ortasına iç malzemeden ekleyip kapatın. Kapatılan kısım dışa gelecek şekilde kalıba (tahtadan oyulmuş ve iç kısmı şekilli olan özel bir kalıp) yerleştirin. Hamuru hafifçe bastırın. Kalıbı ters çevirip kalıptan çıkarın. Yağlanmış tepsiye dizerek orta hararetli fırında pişirin. Gerebiçlerin üzerine pudraşekeri serpin.
Kahke, iyi undan yapılan simitlere verilen ad. 4 bardak unu kaba alıp ortasını açın. 2 bardak zeytinyağı, 1 bardak şeker, 2 kaşık mayana (rezene) ve 1 paket kabartma tozu ekleyip yoğurun. Hamuru 15 dakika dinlendirin. Cevizden büyük parçalar koparın. Her bir hamuru tezgâh üzerinde yuvarlayıp incelterek simit şeklinde kıvırın. Üzerlerine susam serpip yağlanmış tepsiye yerleştirin. Orta hararetli fırında 30 dakika pişirin.
Halk Oyunları
Kilis ve yöresinde yüzyıllardır oynanan halk oyunları şunlardır:
Kırıkcan (Kırıkhan), Gavurdağı Kabası, Leylim, Serçe, Dokuzlu, Ağırlama, Kürdi, Şirvani, Temirağa, Arap Sallaması, Gavurdağı Sallaması, Darbuzey, Oğuzlu, Şekeroğlan, Mani, Sekme, Fatige, Barak Üç Ayağı, Hurşid, Yedi Deve Ağırlaması ve Sekmesi, Mendilli, Lorke, Meryem, Han Esma, Düz Ayak Halayı, Valde adlı oyunlar bulunuyor. Bunlar arasında en yaygını 'Kırıkhan-Kırıkcan (Musabeyli yöresinde), Dokuzlu ve Serçe-Çibikli'nin Varyantı (Elbeyli yöresinde)' oyunlarıdır.
Neleri İle Ünlüdür?..
Kilis yorganları, Akıncı Konağı, Ravanda Kalesi, Mevlevihane...
ALINTIDIR..