İlimiz dâhilindeki yerleşim birimleri arasında yemek çeşitleri bakımından büyük farklılık görülmez. Genelde yemek çeşitleri aynı veya birbirine yakındır. Bunlara rağmen ilimiz merkezinde, bağlı ilçe ve köylerde değişik Türk boylarının yerleşmiş olması, bazı yemeklerde farklılık meydana getirmiştir. Mesela ilimiz merkezinde bulunan Tatar ve Çerkezlerin kendilerine mahsus bazı özel yemekleri vardır. Ayrıca merkezde ve çevre köylerde oturan ve macır diye bilinen Muhacirlerin kendilerine has bazı özel yemek çeşitleri vardır.
İlimiz dâhilinde hemen hemen her yemekte bulunan ve bilhassa köylerimizde devamlı yenen ortak yemek olarak bulgur pilavı meşhurdur. Çinlilerin her yemeklerinde ye dikleri pirinç gibi ilimizde de bulgur pilavı devamlı yenilmektedir. Bilhassa düğünlerde, sünnet düğünlerinde, cenaze yemeklerinde etli pilav çokça yapılır. Bunun yanında etli ekmek yine bu tür merasimlerde sık sık yapılan yemek çeşididir. Ayrıca bilhassa kış gecelerinde çeşitli toplantı ve eğlencelerde yapılıp büyük bir iştahla içilen Arabaşı yemeği de oldukça meşhurdur. Ülkemiz dâhilinde bazı şehirlerimizde de bilinen Arabaşı yemeğinin yapılışı ileride tarif edilecektir. Arabaşı yenen bir sofrada bulunan bir Arapın bu ne diye sormasına Arabaşı demelerine karşı, Arap; La, Vallah haza Türk Aşı (Hayır Vallahi bu Türk yemeğidir) diye cevap vermiştir. Niçin bu adı aldığı bilinmemekle beraber hamur işi olması sebebiyle olsa gerektir.
İlimiz dâhilinde yapılıp yenmekte olan diğer yemeklerimiz ise şunlardır: Tarhana ve diğer çorba çeşitleri, Taze ve kuru fasulye, mercimek ve nohut yemeği, kırmana böreği, dızmana böreği, su böreği, ot böreği, topalak, yayla çorbası, sütlü çorba, toyga çorbası, sini içi böreği, aş, tahıl yemeği, patates yemekleri.
Lahana böreği, patates köftesi, sipsi, Çerkez tavuğu, gökfirek, aşlık, erikli nane, gırma, dizme, dızmana, mantı, hamur çorbası, katlama, kirde, sarı burma, işmik haşlaması, höşmeri, bulamaç, soğan yahnisi, manaliga, kaçamak, Çerkez kaçamağı, ayranlı çorba, keşkek, soğanlı çorba, patlıcan kebap, dolma çeşitleri, erişte, yaprak sarma, yoğurtlu çorba, ak bulamaç, zülbiye, bilhassa düğünlerde yapılan çilli ve uyutma yemekleri, lapa, bulamaç, ilebada yemekleri, erişte (Ev makarnası) kuskus, kabaklı pilav, ekmek aşı, çılbır, mülükü, sakal sünen, oğma, yumurta sıdırma, eşitleme veya çılbır, 40 çilli yemeği, papara, keşkek, buğday haşlaması, nane yemeği, kuyruğundan tutma, ayrannaş çorbası, dede çorbası, basarla yemeği, hasan böreği, sütlü biber, yarpuz çorbası, aşlık çorbası, bici yemeği, gılan böreği, kayısı yemeği, toyga çorbası, gölle, hasta çorbası, döğme pilavı, hamur makarnası, salçalı köfte, ta tar böreği, koca aşı, höşmerim, yoğurtlu köfte, yoğurdu çorba. kışlık kuru tarhana, turşu, döğmeli ekmek, gilik yemeği, süt tarhanası, şalga dolması, pancar çetmesi, mısır ve etle yapılan dirice ve gölle, patates tarhanası, herse, süt aşlığı, yılan açağı, maş yemeği, musakka, pancar çorbası, buğday lapası, yüksük çorbası, saç kebabı, cızlama, şalga kavurması ve yemeği, tarhana başı, pancar kavurması ve yemeği, makama yemekleri, Zeyve kebabı, baştan çorba, maş çorbası, soğan ölmesi, et tarhanası, baş tarhana ve çorbası ile bulgurca v.b. yemekleri yenmektedir.
Tatlılardan pekmez, keyvan tatlısı, kıvırma, kadayıf, pekmez helvası (Ferfene), kuru kayısı yağlaması, höşmerim, guymak, kaygana, köhtü tatlısı, çilli tatlısı, palize, öküz helvası, baklava, büzme, zerde, sütlaç, pişmane, kalbur tatlısı, siyah helva, sütlü kabak, döğme, müdür helvası gibi tatlılar yapılır.
MAHALLİ YEMEKLERİMİZDEN BAZILARININ YAPILIŞI
SULU PİLAV:
Gerekli malzeme: Düğürcük, tereyağı, salça, tuz, taze biber, soğan, domates, kemikli kuru kıyma. (Malzeme kişi sayısına göre ayarlanır)
Yapılışı:
Tereyağı bir tencerede eritilir, çok az kuru soğan yağda kızartılır, taze biber eklenerek karıştırılır, domatesde ilave edilerek 2 dakika kavrulur. Kemikli kıyma sosa katılır, düğürcük bulgur ilave edilir, salça konur ve bir müddet 5 dakika kadar kavrulur, yeterli su ilave edilir ve kaynadıktan sonra hafif ateşte yarım saat pişirilir. İsteğe göre pul biber ve patates ilave edilir.
ARABAŞI ÇORBASI:
Gerekli malzeme: Hindi veya tavuk, tereyağı, un, acı kuru biber (süs biberi).
Yapılışı:
Arabaşı çorba ve hamuru olmak üzere iki bölümdür.
Çorbası:
Büyükçe bir tavada tereyağı eritilir ve içine un koyarak rengi kahverengiye gelene kadar kavrulur. Diğer tarafta içinde kaynamış hindi veya tavuk suyu bulunan tencereye karıştırılarak dökülür. Acı süs biberi ilave edilir. Haşlanmış hindi veya tavuk eti ilave edilir ve özleşinceye kadar kaynatılır.
Hamuru:
Bir kapta ılık suya un bulanır. Daha sonra su bulamaç, tencerede kaynayan suya yavaş yavaş dökülerek karıştırılır ve bir müddet pişirilir. Belli kıvama geldikten sonra tepsi veya sinilere ince olarak dökülür. Tahta kaşık ile alınan hamur tasa konan arabaşı çorbasına batırılarak hamur çorba suyu ile çiğnenmeden yutulur. Mide ve barsak tembelliğine çok iyi gelir. Kış aylarında sıkça yapılır.
KÖY DOLMASI (İlisıra Dolması):
Gerekli Malzeme: Taze veya kuru patlıcan (uzun ince doğranmış) bulgur, kıyma, maydanoz, baharat, tereyağı,salça,tuz,domates
Yapılışı:
Kuru patlıcan haşlanır. Kıyma, bulgur,rendelenmiş domates, salça, maydanoz ve baharat ilave edilen harç karıştırılır ve el içerisinde oval hale getirilir.(İçli köfte şeklinde) daha sonra haşlanmış patlıcanlar dışında sarılarak tencereye yerleştirilir. Üzerine örtecek kadar su konur. Tuz ilave edilir. Bir ağırlık konarak ağzı kapatılır ve 45 dakika pişirilir. Sarımsaklı süzme yoğurt ilave edilerek yenir.
CİBE DOLMASI:
Gerekli Malzeme: Pirinç veya bulgur, kıyma veya ciğer, maydanoz, yeşil biber, kuş üzümü, temiz koyun barsağı veya karnı, baharat, yağ, domates, salça.
Yapılışı:
Yağ eritilir, soğan ve çok ince doğranmış biber yağda kavrulur, kıyma veya ciğer ilave edilerek karıştırılır. Maydanoz, salça, domates, kuş üzümü ve baharat ilave edilir. Daha önce temizlenerek hazırlanmış olan barsak veya karına doldurularak dikilir. Ateşte 60 dakika pişirilir. Sarımsaklı yoğurt ilave edilerek yenilir.
BULAMAÇ:
Gerekli Malzeme: Kepekli un, tereyağı, kuru kıyma ve baharat.
Yapılışı:
Tereyağı tavada eritilir, un ilave edilir ve topaklanmaması için bol-bol karıştırılır. Unun rengi esmerleşmeye başladığı zaman kıyma ilave edilir. Un kahverengi olduğu zaman su ilave edilir ve bir müddet karıştırılır. Kısık ateşte pişirilir. Tuz ve baharat ilave edilir. Mayalı dediğimiz ekmekle yenir.
BATIRIK:
Gerekli Malzeme: Düğürcük, tahin (veya ceviz, menengiç, v.s.) soğan, domates, taze biber, maydanoz, 7 türlü baharat,tuz, sumak, salça, biber salçası.
Yapılışı:
Düğürcük büyükçe tepsi veya sini üzerine dökülür. Rendelenmiş domates, salça, biber salçası, soğan, ince kıyılmış biber ve maydanoz, kızartılmış tahin, ve baharat ilave edilerek ovulur. Düğürcük yumuşayıp dişe dokunmayacak hale gelinceye kadar ovma işlemi devam eder. Daha sonra küçük sıkmalar haline getirilir. Rendelenmiş ve sumaklanmış soğan, domates, salatalık ve turşu ile yenir. Ayrıca sulandırılarak da yenir. Cevizli, menengiçli, susamlı, fıstıklı şekilleride yapılabilir. Besin değeri çok yüksektir.
BİDİK:
Gerekli Malzeme: Un, yağ, yumurta ve tuz.
Yapışı:
Un yoğurulur ve hamur haline getirilir, tuz ilave edilir. Hamur bezeler halinde ayrılır, hamurun içi açılarak (kenarlı şekilde) içine az miktarda tereyağı ve yumurta kırılır. Sucuk ta konabilir, fırında pişirilir. Güzel bir yiyecektir.
SÜTLÜ KÖFTÜ:
Gerekli Malzeme: Un, yağ, şeker veya pekmez, tuz, süt.
Yapılışı:
Yağ eritilir, un ilave edilerek kavrulur, esmerleşince şeker veya pekmez ilave edilir. Tuz ve su da konarak pişirilir. Bulamaç haline gelince ateşten indirilir ve pıhtılaşır. Üzerine daha önce kaynatılmış ve ılık olan süt dökülerek kaşıkla yenir. Besin değeri çok yüksektir.
GUYMAK:
Gerekli Malzeme: Kaymak, Süt, Un, Şeker, Su, Limon Suyu, Bal.
Yapılışı:
Kaymak, un ve süt birlikte karıştırılarak pembemsi bir renk alana kadar kavrulur. Kavrulan bu karışım orta boy bir tepsiye yayılarak fırında üzeri kızarıncaya kadar pişirilir. Diğer taraftan şeker, su, bal ve limon suyu ile hazırladığımız şurup, fırından çıkan tatlının üzerine sıcak olarak dökülür. Şurup çektikten sonra dilimlenerek servis yapılır.
SUSUZ KEBAP (Calla Güveç):
Gerekli Malzeme: Koyun eti, patlıcan, soğan, yeşil biber, domates, salça, tuz, sarımsak, baharat, içyağı.
Yapılışı:
Toprak tencerenin tabanına iç yağı seriler, önceden hazırlanmış olan et parçaları üzerine döşenir. Etin üzerine doğranmış patlıcan, salça, soğan, yeşilbiber, sarımsak ve domatesler yerleştirilir tuz ve baharat da ilave edilerek pişirilir.
EĞEY DOLMASI:
Gerekli Malzeme: Koyunun göğüs ve karın boşluğu, pirinç, kuş üzümü, çam fıstığı, tuz, karabiber, margarin, salça.
Yapılışı:
Ön eğey karın boşluğu arası açılarak içi hafif tuzlanır. İki bardak pirinç yıkanıp, yarım paket margarinde çevrilerek içire üzüm, fıstık, tuz, karabiber ilave edilerek iki bardak suda pişirilir. Açılan eğeynin arasına pirinç doldurulur. Eğey dikilerek kapatılır. Ayrıca tepside yarım paket margarin eritilerek içine bir kaşık salça ilave edilir ve hazırlanan eğey arkalı önlü kızartılır. Kızartılan eğey düdüklü tencerede üzerine su ilave edilerek pişirilir.
MIKLA:
Gerekli Malzeme: Yoğurt, sarımsak, yumurta, kırmızıbiber, tuz, sıvı yağ.
Yapılışı:
Tavada yağ kızdırılır, üzerine yumurtalar kırılır. Tuz ve biber katılır, piştikten sonra ocaktan alınır. Sarımsaklar ezilerek yoğurda ilave edilir. Sarımsaklı yoğurt geniş bir tabağa alınır. Üzerine pişirilmiş yumurtalar yayılarak servis yapılır.
ZERDE:
Gerekli Malzeme: Pirinç, Su, şeker, tereyağı, yedi türlü bahar.
Yapılışı:
Su ve pirinç bir tencerede pişirilir. Şeker ilave edilip kaynatılır. Kaselere dökülüp soğutulur. Bir tavada eritilmiş tereyağına yedi türlü bahar ilave edilir ve kaselerin üzerine bir kaşık gezdirilir.
TOYGA ÇORBASI:
Gerekli Malzeme:Bulgur, nohut, ince kıyılmış et, yoğurt, tereyağı, nane, kırmızıbiber, yumurta, un.
Yapılışı:
Yoğurt, yumurta ve un iyice çırpılır. Bu karışıma et, bulgur, nohut katılarak sürekli karıştırılarak kaynatılır. Kaynayan çorba piştikten sonra ocaktan indirilir. Bir tavada eritilen tereyağına nane ve kırmızı biber de katılır ve pişmiş olan çorbanın üzerine dökülür.
KEŞKEK:
Gerekli Malzeme: Buğday, tereyağı, kemikli kuzu eti, sumak.
Yapılışı:
Buğday kemikli et ile pişirilir. Pişen keşkek bir tepsiye alınır. Eritilmiş tereyağı keşkeğin üzerine gezdirilir. Sumak ile süslenir.
KÜNCÜLÜ HELVA:
Gerekli Malzeme: Toz şeker, limon tuzu, su, küncü
Yapılışı:
Şeker, su ve limon tuzu 30 dakika kaynatılır. Düz bir tezgaha bol miktarda küncü konur. Elde edilen mat sıcak olarak küncünün üzerine çok ince olarak elle serilir. Matın üzerine de bolca küncü serpilir. Bıçakla yaklaşık 10 cm eninde 20 cm boyunda kesilerek tek tek dürülür.
KABAK ÇİÇEĞİ DOLMASI:
Gerekli Malzeme: Kabak çiçeği, kıyma, bulgur, kuru soğan, salça, domates, yeşil biber, maydanoz, tuz, karabiber.
Yapılışı:
Sabah erken saatte kabak çiçekleri toplanır. Çiçeklerin sap kısımları kesilir, ortasındaki sarı noktacıklar elle koparılır. Yıkanır, temizlenir. Diğer taraftan soğan, biber, domates, maydanoz ince olarak doğranır. Kıyma, bulgur, tuz, karabiber ve salça ile harç hazırlanır. Hazırlanan iç kabak çiçeklerinin içine doldurulur. Doldurulan için dökülmemesi için çiçeklerin uç kısımlarıyla ağızları kapatılır. Yeterince su ile pişirilir.
ALINTIDIR...