Sağlıksız yaşam koşullarının bir sonucu olan kolesterolden artık çocuklar da etkilenmeye başladı. Çocuk sağlığı uzmanları, ileride kalp hastalığı gibi sorunlara yol açmaması için, aileleri çocuklarda kolesterol sorununa karşı uyarıyor.
Obezite, fiziksel hareketsizlik, diyabet, yüksek tansiyon, böbrek hastalığı ve düşük tiroid aktivitesi gibi koşullar, çocuklarda kolesterol seviyesinin yükselmesine sebep oluyor. Uzmanlar; çocukta kolesterolün dengede tutulması konusunda en önemli rolün aileye düştüğünü söylüyor.
Uzmanlar; “Anne babanın, sürekli olarak çocuğunun nasıl beslendiği konusunda takipte olması gerekiyor. Yoksa ileride çocukta kalp hastalığı çıkması çok uzak bir olasılık değil” diyor ve çocuklarında kolesterol olan aileleri bilgilendiriyor: “Çocuklarında yüksek kolesterol olan ebeveynlerin % 90’ının, kendilerinin de kolesterol seviyesi yüksek oluyor. Ebeveyn kontrolü altında yapılan diyet ve egzersiz, kolesterol seviyelerini azaltmada büyük önem taşıyor, bu yüzden tedavinin bir aile işi olduğunu unutmamak gerekiyor.
Öncelikle çocuğunuzu korkutmayın. Yaşına uygun bir şekilde, yüksek kolesterol hakkında onu bilgilendirin. Tedavi için doktora başvurun.
Yemeklerde çocuğunuzun ne yediğine dikkat edin. Özellikler kolesterolü arttıracak olan yağlara dikkat edin. Yürüyüşler, oyunlar ve spor gibi aktiviteleri planlayın.
Çocuğunuzun kolesterol seviyelerini üç aylık beslenme değişiklikleri ardından yeniden test ettirin. Doktorla ilaç kullanımı hakkında konuşun. İlaç kullanımı genellikle sekiz yaşın üstündeki çocuklarda düşünülür ve sadece beslenme değişiklikleri ve egzersiz denendikten sonra kullanılabilir” diyerek çocuklarda kolesterol tedavisinde önceliğin beslenme değişiklikleri ve egzersiz olduğuna vurgu yapıyorlar.
Çocuğunuzu kolesterolden korumak için;
Uzmanlar çocuklarını kolesterolden korumak isteyen annelerin, öncelikle onların sağlıklı beslendiklerinden emin olmaları gerektiğini söylüyor ve sağlıklı beslenme önerilerini şöye sıralıyor:
Gerekli bilgiler için yiyeceklerin etiketlerini okuyun. Etiketler size servis edilen bir yemekte kaç kalori bulunduğunu ve bir porsiyonun büyüklüğünü söyleyebilir. Aynı zamanda, porsiyonun ne kadar yağ içerdiğini ve bu yağın ne kadarının doymuş yağ olduğunu bulabilirsiniz.
Çocuğunuza meyve, sebze, mısır gevreği ve ekmek gibi tahıl ürünleriyle fasulye ve balık gibi yemekler yedirin. Bunlar kolesterol bakımından düşüktür ve çocuğunuzun kolesterolünü de düşürmeye yardımcı olacaktır.
Derisiz tavuk göğsü gibi yağsız et seçin. Etler üzerinde gördüğünüz bütün yağı ayırın. Ciğer gibi sakatat ürünlerinden uzak durun.
Yemek yaparken yağ kullanmaktan kaçının. Izgara yapın ya da fırınlayın. Kızartmayın.
Kolesterolü yüksek yiyeceklerin alımını azaltın. Kolesterol; süt ürünlerinde, kırmızı et, beyaz et, balık ve karides gibi kabuklularda görülür. Yağsız ya da düşük yağlı süt ürünlerini tercih edin.
Doymuş yağlardan kaçının. Bunlar, çoğunlukla kurabiyeler, krakerler gibi fırında pişirilen ürünlerde bulunur. Ürünlerin içerik listesine bakın. Listenin içinde hidrojene yağı (doymuş yağ) varsa, kullanmaktan kaçının. Yumuşak margarinleri tercih edin.
Çocuğunuzun atıştırmalıklarını kurabiye ve krakerden meyve ve havuç gibi çiğ sebzeye çevirin. En iyi atıştırma şekli elma dilimleri, portakal dilimleri, yağsız yoğurtla karıştırılmış meyve, yağsız ve tuzsuz patlamış mısırdır.
Çocuğunuza okula götürmesi için sağlıklı bir öğle yemeği hazırlayın. Okul yemekleri için, tam tahıllı ekmekle yapılmış sandviçler hazırlayın. Düşük yağlı peynir kullanmayı tercih edin.
Onların çocuk olduğunu ve sevdikleri yemekleri zaman zaman yemeleri gerektiğini unutmayın. Sosisli sandviç, dondurma, kızartma ve pizza gibi yağlı yemekler, sağlıklı yemeklerle dengelendiği sürece çocuğunuzun beslenmesinin bir parçası olabilir.
Kahvaltıyı tam tahıllı ekmekle hazırlanmış tost için bir fırsat olarak kullanın. Elma gibi meyveler, suyundan daha çok lif içerecektir, bu yüzden meyve suyu yerine meyveyi tercih edin.
Kolesterol, karaciğer tarafından üretilen kimyasal bir bileşiktir. Kolesterol yağlardan biridir ve vücutta bazı hormonların, hücre duvarının ve bazı dokuların yapımında kullanılmaktadır. Hiçbir yiyecekle kolesterol alınmasa bile, vücut hiçbir problem olmadan kolesterol üretmeyi sürdürür. Yani vücudun gerek duyduğu kolesterolü sağlamak için karaciğer bu görevi üstlenir. Aslında karaciğer her gün yaklaşık 1000 miligram civarında kolesterol üretir. Kalan miktar, günlük olarak yenilen yiyeceklerden gelir.
SEBZEDE KOLESTEROL YOK
Bitkisel kaynaklı meyveler, sebzeler, kurubaklagiller ve tahılların hiçbiri kolesterol içermez. Besinlerden gelen kolesterolün tamamı hayvansal kaynaklı yiyeceklerle vücuda alınır. Dana, sığır, koyun gibi tüm kırmızı et çeşitleri, tavuk gibi tüm kümes hayvanı etleri, deniz ürünleri, tam yağlı süt ve süt ürünleri, yumurta sarısı, belirli miktarlarda kolesterol içermektedir. Kolesterol vücudumuzda yalnız başına hareket edemez. Kandaki yolculuğu sırasında proteinler kolesterole eşlik ederler. Bu birlikte hareket eden yapıya lipoprotein denir. En çok bilinen lipoproteinler; LDL (kötü kolesterol) ve HDL (iyi kolesterol) kısaltmalarıyla bilinir.
LDL DAMARLARDA BİRİKİR
LDL, hepimizin kötü kolesterol olarak bildiği kolesterol türüdür. Eğer kanda LDL türü kolesterol yüksek ise; beyin ve kalbe giden damarların duvarlarında çökeltiler oluşmaya başlayabilir. LDL kolesterol, damarlarda birikerek tıkanmalara ve damar yapısının bozulmasına neden olur. Damar tıkanıklığı nedeniyle, vücudumuzdaki hayati organlara kan akışında aksamalar meydana gelir. HDL, hepimizin iyi kolesterol olarak bildiği kolesterol türüdür. Bu kolesterol türü vücudumuzdaki kolesterolün yaklaşık üçte biri ya da dörtte birini yapısında taşır. HDL kolesterol, LDL kolesterolün aksine damarlardaki kolesterol birikintisini temizlemeye çalışır. Yani HDL kolesterol, kandaki kolesterolün bir kısmını yapısına alır ve karaciğere yeniden işlenmek üzere geri götürür. Damarlardaki kolesterol düzeyinin yüksek olmasının temel olarak dört nedeni vardır:
Beslenme alışkanlıkları: Özellikle doymuş ve trans yağlardan zengin yüksek yağlı bir diyet, kandaki kolesterol düzeyinin artmasına neden olur. Diyetteki yağ türü, kandaki kolesterolün artışını da etkiler.
Kalıtım: Kandaki kolesterol düzeyi genetik olarak şifrelenmiştir. Bunun anlamı; anne veya babanın kolesterol seviyesi yüksek ise, çocuklarının kolesterol seviyesi de yüksek olabilir. Bu nedenle genetik olarak kolesterol yüksekliği olan ailelerin, çocuklarının kan değerlerini düzenli olarak en az yılda bir kez kontrol ettirmelerinde yarar vardır.
Şişmanlık: Vücut ağırlığının hafif ya da aşırı düzeyde fazla olması, kalp-damar sağlığı açısından risk oluşturur. Şişman bireyler ağırlık kaybettikçe, kandaki kötü kolesterol düşmeye, iyi kolesterol ise yükselmeye başlar.
Fiziksel aktivite: Bilgisayar ve televizyon izleme alışkanlığı, çocuklardaki fiziksel aktivite azlığının en temel nedenidir. Fiziksel olarak aktif olmayan çocukların şişmanlama riski daha yüksektir. Düzenli fiziksel aktivite yapanların kötü kolesterol düzeyi düşerken, iyi kolesterol düzeyi artmaktadır. Bunların yanında yüksek kan basıncı, sigara içmek ve şeker hastalığı gibi nedenlerden dolayı da kan kolesterol düzeyleri değişir. Eğer çocuğunuz fiziksel olarak aktifse, sağlıklı beslenme alışkanlıklarına sahipse, şişman değilse, ailede yüksek kolesterol problemi yoksa; çocuğunuz için endişelenmenin gereği yoktur. Ama tam tersi ise ileride bunun kalp hastalıklarına davetiye çıkaracağını da unutmamak gerekiyor.
YÜKSEK KOLESTEROLÜN TEDAVİSİ NASIL OLUR?
Yüksek kolesterol riskine sahip çocukların 2 yaşından itibaren kontrol edilmeye başlanması önerilir. Aşağıdaki durumlarda çocuğunuzun kolesterolü izlenmelidir: Aileden birinde toplam kolesterol düzeyi 240 mg/dL ve üzerinde ise, Anne, baba veya aile büyüklerinde (anneanne, dede gibi) 55 yaş öncesinde kalp damar hastalığı hikayesi varsa, Aile hikayesi hakkında hiçbir bilgi yoksa, Çocuğunuz hafif şişman ya da şişmansa. Amerikan Kalp Birliği, çocuklardaki toplam kolesterol düzeyini 170 mg/dL ve altını kabul edilebilir, 170- 199 mg/dL düzeyini sınır ve 200 mg/dL ve üzerini yüksek olarak sınıflandırmıştır. Kolesterol seviyesini düşürmek için öncelikle çocuğunuzun kolesterol düzeyini kontrol ettirin. Doymuş yağ ve trans yağ asitleri alımınızı sınırlandırın. Meyveler, çiğ sebzeler ve zeytinyağlı sebze yemekleri, düşük yağlı süt ve süt ürünleri tüketin. Kırmızı et yerine; tavuk, hindi, balık, kuru fasulye, nohut gibi kuru baklagiller, soya fasulyesi ve soya ürünleri, tam tahıllar ve tam tahıl ürünleri tüketin.
ÇOCUĞA ÖRNEK OLUN
Tereyağından uzak durun. Yemeklerinizi yaparken, bitkisel sıvı yağları (ayçiçek, soya, mısırözü, zeytinyağı gibi) tercih edin. Pastane ürünleri, bisküvi çeşitleri ve hamurişleri tüketiminizi sınırlandırın. Meyveli sodalar, şekerli meyve içecekleri, meşrubatlar ve kolalı içeceklerden uzak durun. Çünkü, yüksek miktarda alınan şeker, vücutta yağa dönüşür. Çocuğunuzun okuldaki spor faaliyetlerinde yer almasına destek olun. Onlarla uzun yürüyüşlere çıkın. Kendi sağlıklı yaşam tarzınızla çocuklarınıza örnek olun.
HAFTANIN BİLİMSEL NOTU
CEVİZ; beyne benzeyen görünümü ve içerdiği yüksek miktardaki omega 3 yağ asitleri ile bir zeka besini olarak algılanmaktadır. Beynimizin yüzde 60'ı yapısal karakterli yağlardan meydana gelmektedir ve beynimizin düzgün bir şekilde çalışabilmesi için de bu yapısal yağlardan omega 3'e ihtiyacı vardır. Beyinde bulunan tüm iletilerin birbirine akışını sağlayan yapının ana maddesi olan omega 3, beyin hücrelerinin daima canlı kalmasını sağlayan önemli bir yağ asididir. Cevizden alınan yüksek miktardaki omega 3 yağ asidinin; depresyonu azalttığını, safra taşı oluşumunu engellediğini, kötü huylu kolesterolü düşürdüğünü, kalbe giden damarlara koruyuculuk sağladığını biliyoruz. Ceviz sadece birçok hastalığa iyi gelmiyor, bazı hormonların miktarının da vücutta doğal olarak artmasını sağlıyor. Bunlardan biri de melatonindir. Melatonin normalde beyin bezesinden salgılanan bir hormon olup daha çok uyumayı kontrol eden bir mekanizmada rol alır. Ceviz, melatoninin insan vücudunda kullanıma hazır formunu içeren ender besinlerden biridir. Melatonin, gece çalışan ve uyku düzensizliği çeken kişilerde uyuma rahatsızlıklarını ortadan kaldırabilir. Melatonin hormonunun yaşla birlikte üretimi azalmakta ve hem uyku düzensizliğine, hem de antioksidan eksikliğine bağlı bazı hastalıkların da oluşmasına neden olabilmektedir.
HAFTANIN SAĞLIK İKSİRİ
Konumuz kolesterol olunca çocuklara; yağlı endüstriyel tatlı ve çikolatalar yerine kandaki kolesterolü yükseltmeyecek ev yapımı farklı tatlılar vermek en doğru yol olacaktır. Çocukların çok sevdiği özel çikolata tarifimi okuldan gelince yedirirseniz, çocuğunuzun enerjisinin de arttığını göreceksiniz.
MALZEMELER
1 çay bardağı çekirdekli kuru üzüm
10 adet ceviz
1 tatlı kaşığı vanilya
2 yemek kaşığı yağsız süt
1 çay kaşığı tarçın
Kakao
YAPILIŞI
Mutfak robotunda çekirdekli siyah kuru üzüm, ceviz, vanilya, yağsız süt ve tarçını karıştırın. Sonra üzerine koyulaşıncaya kadar kakao ekleyip çekin. Oluşan yumuşak karışımı minik kaselere paylaştırın.
Kaynaklar:Akıcı haber-hemen sağlık