Otizmli Çocuklarda iletişim Becerilerinin Gelişiminin Desteklenmesi
1. İlginç Nesne ve Etkinlikler Bulmak: Konuşma konusu olabilecek, çocuğun ilgisini çeken nesne ve etkinlikler bulmaya çalışın. Bu amaçla çocuğun ilgi ve nesne takıntılarından da yararlanabilirsiniz. Kendi çalıştığımız otizmli çocuklardan örnek vermek gerekirse; bir çocuğumuzun balıklara karşı aşırı ilgisi vardı, başka bir çocuğumuz oyun hamuruyla oynamayı çok seviyordu. Balıklar da, oyun hamuru da renkler ve boyutlar gibi bazı kavramlar üzerinde konuşmak için çok uygun birer fırsattı bizim için. Ayrıca, bu nesnelerin her ikisiyle de sıra alma etkinlikleri tasarlamak mümkündü: Sırayla kovadan oyuncak balık tutmak ya da sırayla oyun hamurundan yapılan pideyi kesmek gibi
2. Gereksiz Sorular Sormaktan Kaçınmak: Çok ve gereksiz soru sormak, sanıldığının aksine, dil gelişimine fazlaca bir katkıda bulunmaz. Özellikle şu tür soruları gereksiz yere ve tekrar tekrar sormaktan kaçının: Bu ne? Oynadığın şeyin adı ne? Senin adın ne? Kısaca, çocuklara, yalnızca yanıtını gerçekten merak ettiğiniz sorular sorun! Çocuktan yanıt gelmesi için, çocuğu sinirlendirecek derecede ısrarcı olmaktan kaçınarak, çocuktan gelen minicik bir karşılığı bile yanıt olarak kabul edin, pekiştirin ve doğru yanıta model olun. Örnekleyecek olursak; çocuktan soruyla ilişkili nesneye ya da olaya bakma, sizinle göz kontağı kurma, gülümseme, ses çıkarma gibi herhangi bir iletişimsel tepki gelir gelmez bunu sorunuza yanıt olarak kabul edin. Size yanıt verdiği için memnun olduğunuzu abartılı biçimde gösterip, Evet, kedi/elma/top
diyebilirsiniz.
3. Çocuğun Yaptıklarıyla İlgili Yorumlarda Bulunmak: Çocuğun neler yaptığını gözleyerek, bu gözlemlerle ilgili yorumlarda bulunun. Diğer bir deyişle, çocuğun içsel konuşmalarını tahmin ederek, bunları söylemeye çalışın. Örneğin: Çocuk bebeğe mama yedirmeye çalışıyorsa Galiba bebeğimizin karnı acıkmış diyebilirsiniz. Çocuk sessizce arabasıyla oynuyorsa Iğğn, ığğn, düt, düt sesleri çıkararak ona eşlik edebilirsiniz. Çocuk parkta alıp başına gitmeye kalkıştığında Hadi biraz gezinelim diyebilirsiniz.
4. Beklemek ve İşaret Vermek: Çocukla sohbet ederken, sıra ona geldiğinde, kendisinden karşılık beklediğinizi belirtin. Nasıl mı? Çocuğun gözlerinin içine bakarak Dudaklarınızı hafifçe aralayarak Kaşlarınızı kaldırarak Çocuğa doğru hafifçe eğilerek Çocuk karşılık verinceye kadar duraklayın ve çocuktan hiçbir yanıt gelmeyeceğinden emin oluncaya kadar söze girmeyin. Beklemekte zorlananlar, içlerinden beşe kadar saymayı deneyebilirler. Çocuk hiç sözcük kullanmasa bile, çıkardığı sesleri ve yaptığı jestleri onun sohbete katılımı olarak kabul edin.
5. Sohbete Katılmayı Pekiştirmek: Çocuk sohbete katıldığında, mutlaka onu ödüllendirin. Olası pekiştireçler: Gülümsemek Gıdıklamak Sohbeti hoş bir şekilde sürdürmek Onaylamak: Evet, tabii ki, çok haklısın
6. Abartılı Jest, Mimik ve Ses Tonu Kullanmak: Otizmli çocuklarla etkileşirken, tıpkı küçük bir bebekle oynuyor gibi jest, mimik ve ses tonunuzu olabildiğince oyuncaklı hale getirin. Böyle yapmanın iki temel yararı vardır: Çocuğun, sizin söylediklerinizi anlama olasılığını artırmak Çocuğun ilgisini çekmek
7. Model Olmak: Çocuğun yanlışlarını düzeltmek yerine, ona model olmaya çalışın. Örneğin: Çocuk Tağs dediğinde Hayır, tavşan. Söyle bakayım: Tav-şan demek yerine, Çocuk Tağs dediğinde Evet, tavşan, tav-şan demeyi deneyin.
8. Kısa ve Anlaşılır Konuşmak: Konuşmanızı, çocuğun dil gelişimi düzeyine uygun şekilde basitleştirin. Örneğin, çocuk tek sözcük düzeyindeyse, siz de birkaç sözcüklük cümleler kurmaya çalışın. Ayrıca, biraz yavaş ve bir cümleden diğerine geçerken kısa bir ara vererek konuşmaya özen gösterin.
9. İletişim İçin Fırsat Yaratmak: Herhangi bir durumda çocuğun öncelikle ne isteyebileceğini kestirin ve çocuğun bu nesneye ulaşmasını bir süre engelleyin. Çocuk nesneyle ilgili bir iletişimsel girişimde bulunduğunda, nesneye ulaşmasını sağlayın. Yani çocuk leb demeden leblebiyi anlayın ama hemen vermeyin! Leblebiyi uzaktan çocuğa gösterin ya da Leblebi mi istiyorsun? diye sorun. Çocuktan kabul edilebilir bir jest ya da söz geldiğinde leblebiyi verin. Unutmayın ki, her şeyin her an hazır ve nazır bulundurulması, çok değerli iletişim fırsatları olan çocuğun bir şeyler istemek için sizinle iletişim başlatma fırsatlarını yok eder.
10. Konuşmayı Eğlenceli Hale Getirmek: Çocukla konuşurken rahat, mutlu ve neşeli olun. Ayrıca, çocuğun ilgisini çeken sözcüklere yer vermeye özen gösterin. Konuşmak can sıkıcı ve sinirlendirici bir uğraşsa, çocuk neden bu zahmete katlansın?
Erdi Kanbaş
Özel eğt. Uzm. BeyazOkul.com (KAYNAKÇA:Tohum Otizm Vakfı Eğitim Portalı)