Zehirlenmelerde ilk yardm

Zehirlenmelerde ilkyardim
« :»

--------------------------------------------------------------------------------
Zehirlenme nedir?

Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonlarin bozulmasidir. Vücuda disaridan giren bazi yabanci maddeler, vücudun yasamsal fonksiyonlarina zarar verebileceginden zehirli (toksik) olarak kabul edilirler.

Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir?

Ø Sindirim sistemi bozukluklari: Bulanti, kusma, karin agrisi, ishal
Ø Sinir sistemi bozukluklari: Bilinç kaybi, havale, rahatsizlik hissi, hareketlerde uyumsuzluk
Ø Solunum sistemi bozukluklari: Nefes darligi, morarma, solunum durmasi
Ø Dolasim sistemi bozukluklari: Nabiz bozuklugu, kalp durmasi

Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir?

Zehirlenme yollari üç grupta toplanir.

Ø Sindirim yoluyla: En *** rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim yoluyla alinan zehirler genellikle ev yada bahçede kullanilan kimyasal maddeler, iehirli mantarlar, bozuk besinler, ilaç ve asiri alkoldür.
Ø Solunum yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile alinmasiyla olusur. Genellikle karbonmonoksit (tüp kaçaklari, sofben, bütan gaz sobalari), Lagim çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit, havuz hijyeninde kullanilan klor, yapistiricilar, boyalar ev temizleyicileri gibi maddeler ile olusur.
Ø Cilt yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri araciligi ile girer. Bu yolla olan zehirlenmeler böcek sokmalari, hayvan isiriklari, ilaç enjeksiyonlari, saç boyalari, zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile olusur.

Sindirim yoluyla zehirlenmede ilkyardim nasil olmalidir?

Ø Bilinç kontrolü yapilir,
Ø Agiz zehirli madde ile temas etmisse su ile çalkalanir, zehirli madde ele temas etmisse el sabunlu su ile yikanir,
Ø Yasam bulgulari degerlendirilir,
Ø Kusma, bulanti, ishal gibi belirtiler degerlendirilir,
Ø Kusturulmaya çalisilmaz, özellikle yakici maddelerin alindigi durumlarda hasta asla kusturulmaz,
Ø Bilinç kaybi varsa koma pozisyonu verilir,
Ø Üstü örtülür,
Ø Tibbi yardim istenir (112),
Ø Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir ;
-Zehirli maddenin türü nedir?
-ilaç yada uyusturucu aliyor mu?
-Hasta saat kaçta bulundu?
-Evde ne tip ilaçlar var?

Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyardim nasil olmalidir?

Ø Hasta temiz havaya çikarilir yada cam ve kapi açilarak ortam havalandirilir,
Ø Yasamsal belirtiler degerlendirilir (ABC),
Ø Yari oturur pozisyonda tutulur,
Ø Bilinç kapali ise koma pozisyonu verilir,
Ø Tibbi yardim istenir (112),
Ø ilkyardimci müdahale sirasinda kendini ve çevresini korumak için gerekli önlemleri almalidir,
Ø Solunumu korumak için maske veya islak bez kullanilir,
Ø Elektrik dügmeleri ve diger elektrikli aletler ve isiklandirma cihazlari kullanilmaz,
Ø Yogun duman varsa hastayi disari çikarmak için ip kullanilmalidir,
Ø Derhal itfaiyeye haber verilir (110).

Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyardim nasil olmalidir?

Ø Yasam bulgulari degerlendirilir,
Ø Ellerin zehirli madde ile temasi önlenmelidir,
Ø Zehir bulasmis giysiler çikartilir,
Ø 15-20 dakika boyunca deri bol suyla yikanmalidir,
Ø Tibbi yardim istenir (112).

Zehirlenmelerde genel ilkyardim kurallari nelerdir?

Ø Zehirlenmeye neden olan maddeyi uzaklastirmak (Kirli madde vücuttan ne kadar çabuk uzaklastirilirsa o kadar az miktarda emilir).
Ø Hayati fonksiyonlarin devaminin saglanmasi
Ø Saglik kurulusuna bildirme (112)

Besin zehirlenmesi
Yiyecek ve içeceklerin saklanması, hazırlanma ve sunulma aşamalarında uygun sağlık koşullarının olmaması, besin zehirlenmelerinin önemli bir sorun haline gelmesine yol açıyor. Süt ve süt ürünleri, kremalı yiyecekler, tavuk mamülleri, mayonezli, yumurtalı yiyecekler, pişirilip uygun koşullarda saklanmayan etler, deniz ürünleri, bozulma riski en yüksek gıdalar arasında yer alıyor.
Akdeniz diyetinin vazgeçilmez unsurları olan meyve ve sebze ağırlıklı beslenmenin en sağlıklı beslenme biçimi olduğunda uzmanlar birleşiyorlar. Fakat Türkiye'de sebze ve meyve açısından bolluk ve çeşitliliğe rağmen besinlerin saklanması, pişirilmesi de büyük önem taşıyor.

Besinlerin hazırlanması sırasında temizlik kurallarına gereken özenin gösterilmemesi, besin zehirlenmelerine yol açabiliyor. Besin zehirlenmeleri kontamine yiyecek ve içeceklerle oluşuyor. Besinler ve içecekler infeksiyona yol açan mikroorganizmalarla veya toksit maddelerle bulaştıklarında zehirlenmeye neden oluyorlar. Bunların yanısıra nadiren yenilmemesi gereken bir bitki veya hayvanın yenmesi de besin zehirlenmesi tablosunu ortaya çıkarabiliyor.

# Besin zehirlenmeleri az gelişmiş ülkelerde daha sık gözleniyor. Bunda yetersiz çevre koşulları, toplumun düşük eğitim düzeyi de önemli rol oynuyor. İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Şadiye Yücel Kutbay ( ), "Gelişmiş ülkelerde de besin zehirlenmesi görülüyor. Bunda ise artan yaşlı nüfus, bağışıklığı baskılanmış hasta sayısındaki yükseliş, çok büyük ölçeklere varan besi hayvancılığı ve tavukçuluk nedeniyle potansiyel rezervuarların artması etkili oluyor. Ev dışında daha çok yemek yenmesi de zehirlenmelere neden olan faktörler arasında yer alıyor" diye konuşuyor.

Yiyecek ve içeceklerin saklanması, hazırlanması ve sunulması aşamalarında uygun sağlık koşullarının olmamasının besin zehirlenmelerinin önemli bir sorun haline gelmesine yol açtığına işaret eden Dr. Şadiye Yücel Kutbay, sözlerini şöyle sürdürüyor:"Kişisel hijyene dikkat edilmemesi, suların kirli olması, lağım sularının uygun şekilde izolasyonunun yapılmaması, dezenfeksiyonun yetersiz olması, taşıyıcıların tedavi edilmemesi, besin zehirlenmelerine neden oluyor. Besin zehirlenmelerinin belirtileri tabloya yol açan bakterinin özelliğine göre değişiyor. Ancak pek çoğunda, bulantı, kusma, ateş, karın ağrısı, kanlı-mukuslu olabilen ishal, özellikle kolera gibi şiddetli ishal ile seyreden tablolarda su kaybı belirtileri ile oluşuyor. Süt ve süt ürünleri, kremalı yiyecekleri, tavuk mamülleri diğer kümes hayvanlarının etleri ile hazırlanan yiyecekler, mayonezli, yumurtalı yiyecekler, pişirilip uygun koşullarda saklanmayan etler, deniz ürünleri, bozulma riski yüksek yiyeceklerdir."

Neler yapılmalı?
Besinlerin henüz çiğ olduğu dönemde hijyen kurallarına sıkı bir biçimde uyulması enfeksiyon önlenmesinde alınacak en etkili önlem olarak kabul ediliyor. Bunların yanısıra canlı hayvanların hastalıklardan korunması, hasta ya da taşıyıcı hayvanların yok edilmesi, insanlar için toksik düzeylere ulaşabilen ilaçların hayvanlara verilmemesi, kesim işlemlerinin yapıldığı yerlerin de temiz olması gerekiyor.

Pişmiş besinlerin yeteri kadar soğuk olan dolaplarda saklanmadan tekrar tekrar ısıtılarak yenmesinin de, kalabalık kitlelerin besin zehirlenmesindeki en önemli neden olduğunu vurgulayan Dr. Kutbay, "Salmonellesis kaynağı olabilen yumurtalar, 3 hafta içinde tüketilmeli, satış yerlerinde 20 derecede, evlerde 8 derecenin altında saklanmalıdır. 10 dakika süreyle besin maddelerinin kaynatılması, (50-55 derece) parazitleri ve bakteriyel patojenlerin çoğunu öldürür" diye konuşuyor.
Tedavi nasıl yapılıyor?

Besin zehirlenmelerinin tedavisinde sıvı ve elektrolit kayıplarının yerine konması temel prensip olarak kabul ediliyor. Ağızdan dehidratasyon tedavisi ile kaybedilen sıvının yerine konulmaya çalışıldığını belirten Dr. Şadiye Yücel Kutbay, şöyle devam ediyor:"Şayet bulantı, kusma, şiddetli ise sıvı kaybı bulguları mevcut ise parenteral sıvı tedavi uygulanır. İshal tablosunda ağızdan beslenme kesilmemelidir. Spazmotik ilaçların ishal tedavisinde yeri yoktur. Özellikle invaziv bakterilerin neden olduğu tablolarda barsak hareketlerini azaltarak infeksiyonun yayılmasına yol açabilir. Klinik bulgular ile düşünülen bakteriyel enfeksiyona uygun antibiyotik tedavisine başlanır. Başlangıçta yapılan dışkı kültürleri ile tabloya yol açan bakteri tanısının konulması mümkün olabilir. Her besin zehirlenmesinde antibiyotik etkili değildir. Besin zehirlenmelerin seyri iyi bir destekleyici tedavi ve uygun antibiyotiklerle oldukça iyidir ve genellikle komplikasyona yol açmazlar."

Bakteri türü Kuluçka süresi Belirtileri Bulaştığı besinler
Stafilacocous aureus 2-4 saat kusma, karın ağrısı, ishal, dondurma, krema, mayonez, patates salatası Basillus Cereus 1-6 saat karın ağrısı ve kusma tahıldan yapılan yemekler pilav ve süt ürünleri Clostridrum perfingens Tip A 8-14 saat kramp şeklinde karın ağrısı, ishal, pişirilip saklanmış etler nadir olarak ateş ve kusma Vibrio parahaemolyticms 12-24 saat ishal ve karın ağrısı deniz ürünleri Compylobacter feyuni 1-7 gün ateş, aşırı gaz, ishal, karın ağrısı süt, dondurma ve kontamine besinler Versinia enterosolitica 1-7 gün ateş, kanlı ishal, karın ağrısı süt, dondurma ve kontamine sular Salmonella infeksiyonları 6-48 saat karın ağrısı, ateş ve ishal süt, süt ürünleri ve yumurta Shigella türleri 24-72 saat karın ağrısı, ateş, kanlı mukuslu ishal kontamine su ve besinler E. Coli tipleri tiplerine göre şiddetli ishal karın ağrısı, kontamine su ve yiyecekler kuluçka süresi değişir ateş, bazen kanlı ishal,Kolera 24-72 saat şiddetli ishal ve dehitratasyon kontamine su ve besinler Clostridum batinilum 12-72 saat görme bozukluğu, yutma güçlüğü, ev konserveleri.