E
EU1
Ziyaretçi
- Konu Sahibi EU1
- #1
HER İKİ ULUSUN DA KAHRAMANI: LUDOMİL RAYSKİ
Yazgısı önemli ölçüde Türkiye ile kesişmiş Polonyalılardan önemli bir isim de, Ludomil Rayski'dir (1892-1977).
Babası Teodor Rayski, 17 yaşındayken, Rus işgaline karşı yapılan 1863 Ocak Ayaklanması'na katılmıştır. Bu isyanın yenilgiyle noktalanmasından sonra, Türkiye'ye göç etmek zorunda kalmıştır. İslam olmuş, Osmanlı Ordusu'nda yüzbaşı rütbesine kadar yükselmiş ve 1877 Osmanlı-Rus Savaşı başta olmak üzere pek çok savaşta görev almıştır. Teodor Rayski, 1889'da emekli olduktan sonra, hala işgal altında bulunan Polonya topraklarına dönmüştür.
XX. yüzyıl başlarında, Rayski ailesi, Krakov'un Dluga ve Pedzichow caddelerini kesiştiren köşede, tuğladan yapılma bir ev satın alır. Bina, yaklaşık 1910 yılında bir tadilat geçirmiştir. Çatı katına ufak, bir "aile" mescidi yapılmıştır, ki minaresi bugün de yerindedir ve Krakov'daki yegane minaredir. I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla beraber Ludomil Rayski, Avusturya-Macaristan orduları bünyesinde kurulmuş ve kumandanlığını ilerdeki yıllarda bağımsız Polonya devletinin kurucusu olacak Jozef Pilsudski'nin yaptığı, Polonya lejyonlarına katılır. Bu birliklerle birlikte birkaç savaşa katılır ve sonunda yaralanıp Viyana'daki bir hastaneye götürülür. Tedavisinin bitişi, Osmanlı İmparatorluğu'nun savaşa giriş tarihine rastlamaktadır. Ludomil Rayski, hala Türk vatandaşıdır, dolayısıyla Osmanlı Ordusu'na katılma celbi alır.
1 Mart 1915'de, Çanakkale Müstahkem Mevki Nakliyat Müfrezesi'nde göreve başlar. Aynı yılın Eylül ayında Maltepe'deki havacılık okulunu bitirir ve ardından Çanakkale'ye hava gözlemcisi olarak geri döner. Gelibolu Yarımadası'ndaki çarpışmaların son döneminde, cephe hattı üzerinde uçarken iki kez yaralanmıştır.
Gücünü yeniden topladıktan sonra, pilotluk kursu görür. Savaşın sonuna kadar İzmir 5. Hava Alayı'nın bir gözlemcisi ve pilotu olarak cesaret ve büyük bir adanmışlıkla savaşır. Bu birlikteyken teğmen rütbesi alır ve en fazla hava savaşına katılmış pilot olarak öne çıkar. Bu hizmetlerinin karşılığında, Türkler onu Harp Madalyası (4 Ocak 1916 tarihinde verilmiştir), Liyakat Nişanı (23 Ekim 1916'da) ve Mecidiye Nişanı (23 Eylül 1917'de) ile onurlandırmışlardır.
Polonya'ya döndükten ve Polonya-Rus Savaşı'na (1919-21) katıldıktan sonra, Polonya Hava Kuvvetleri'nde çok hızlı gelişecek olan kariyerine başlar. 1925'de (artık bir albaydır) Breguet XIX uçağıyla Paris - Madrid - Casablanka - Tunus - İstanbul güzergahını uçuşu vesilesiyle, kısa bir süre Türkiye'ye gelir. 20'li ve 30'lu yıllarda Polonya havacılık sanayinin kurulmasına ve gelişimine büyük bir katkı sağlamıştır.
Rayski'nin bir sonraki İstanbul ziyaretinin (1928) ardından, Türkiye Cumhuriyeti hükümeti PZL P24 uçağının önce Polonya üretimi orijinallerini, ardından da Türkiye'de üretim lisansını satın almıştır. Bu uçağın, Türkiye'de (Kayseri'de) üretilen ilk askeri uçak olduğunu da belirtelim. Bugün, Polonya'dan ithal edilen partiden günümüze kalmış ve dünyadaki orijinal tek örneği olan bir P24, Yeşilköy Havacılık Müzesi'nde sergilenmektedir (P24 uçağının 1:1 ölçüdeki kopyası ise Ankara Hava Müzesi'nde bulunmaktadır).
Ludomil Rayski, 1936 Ağustosu'ndan 1939 Martı'na kadar Polonya Hava Kuvvetleri Komutanlığı görevini sürdürür. Eylül 1939 harekatı başarısızlığa uğrayınca, hava kuvvetlerinin II. Dünya Savaşı'na hazırsız yakalanışının suçu onun üzerine yıkıldı. General rütbesi geri alınan Rayski, 1940-45 yılları arasında, ağırlıklı olarak İngiliz Hava Kuvvetlerinde (binbaşı rütbesiyle) komutanlık yetkisi olmayan bir pilot olarak uçmuştur. 1945'ten sonra İngiltere'de göçmen olarak kalmaya karar verir; orada ölür ve gömülür. 1993 yılındaki iade-i itibar kararıyla naşı Varşova'ya getirilmiş ve Ordu Katedrali'ne konulmuştur.
