Sperm Yıkama İşlemi Nedir? Tüp bebek ve Aşılama

Sperm yıkama, aşılama (IUI), tüp bebek veya sperm dondurma için kullanılacak meni örneğine uygulanan bir işlemdir. Sperm yıkama işlemi ile hareketli spermleri hareketsiz spermlerden, ölü spermlerden ve seminal sıvıdan ayırmak mümkündür.

Spermlerin kullanacağı işlemlere başlanmadan önce erkekten sperm örneği alınır ve spermler yıkanır. Sperm yıkamadaki amaç yalnızca ölü ve hareketsiz spermleri ayırmak değil, aynı zamanda bakteriler ve diğer kalıntılardan da kurtulmaktır. Sperm yıkama işlemi sayesinde spermin yumurtayı dölleme kapasitesinin ve dolayısıyla fallop tüplerine ulaşma şansının artması mümkün olmaktadır.

Sperm yıkama işleminin ne olduğunu; aşılamada, tüp bebekte ve sperm dondurmada sperm yıkamaya dair merak ettiklerinizi bu yazıda okuyabilirsiniz.

Sperm Yıkama Nedir?​

Sperm yıkama, aşılama ve tüp bebek gibi yardımcı üreme tekniklerinde kullanılan bir işlemdir. Normalde doğal yolla gerçekleşen gebelik sırasında vajina ile rahim ağzı, rahimde kramplara neden olabilecek prostaglandiler içeren seminal sıvıları spermlerden uzaklaştırarak spermi yıkama görevi görür. Yardımcı üreme tekniklerinde ise bu işlemin ayrıca yapılması gerekir.

Sperm örneği alındıktan sonra bu örneğin bir süre sıvılaşmasına izin verilir. Ardından sperm sayısı, hareketliliği, hacmi ve viskozite ile ilgili değerlendirmeler yapılır. Sperm yıkama işleminde basitçe anlatmak gerekirse hareketli spermler ile seminal sıvıyı ayırmak için seyreltme ve santrifüjleme işlemlerinden yararlanılır. Sağlıklı ve hareketli spermler genelde santrifüj tüpünün alt kısmında toplanır. İstenmeyen spermler, seminal sıvı ve partiküller ise üst kısımda kalır.

Sperm yıkama, spermlerin istenmeyen materyallerden arındırılmasının yanı sıra gebelik şansının arttırılmasına da yardımcı olmaktadır. Ölü ve hareketliliği kötü olan spermler çıkarıldıktan sonra geriye kalan spermler daha hızlı yüzebildiği için yumurtanın döllenme olasılığı daha yüksek olmaktadır.

Sperm yıkama işlemi aşağıdaki durumlarda gerekli görülmektedir:

• Aşılama
• Açıklanamayan kısırlık
• Erkek kaynaklı kısırlık
• Endometriozis

Aşılamada Sperm Yıkama​

Aşılama veya IUI, kadının adet döngüsünün yakından takip edilmesini gerektiren bir işlemdir. Bu süreçte yumurta içeren foliküllerin sayısına dikkat edilmesi gerekir.

Aşılama temelde iki şekilde yapılmaktadır. Bunlardan ilki, ilaçsız aşılamadır. İlaçsız aşılamada kadının ilaç kullanması gerekmez ve doğal adet döngüsünde üretilen yumurtalardan yararlanılır. Yumurtaların yeteri kadar gelişip gelişmediğini anlamak için LH adı verilen hormon takip edilmektedir.

İlaçlı aşılamada ise yumurtaların olgunlaşmasına yardımcı olmak için ilaç kullanımı gerekir. Düzenli muayene ile yumurtaların yeterince olgunlaştığına karar verildikten sonra yumurtlamayı tetiklemek için hCG iğnesi yapılır. Sonrasında ise aşılama gerçekleştirilir.

Aşılama sırasında erkekten alınan spermler, vajina ve rahim ağzından geçirilen ince bir kateter yardımıyla rahme enjekte edilir. Bu sayede spermin yumurtayla fallop tüpünde bir araya gelme şansı arttırılmış olur. Bununla birlikte spermin aşılamaya hazır hale gelmesi için bazı aşamalardan geçmesi gerekir. Aşılamada sperm yıkamanın devreye girdiği yer burasıdır.

Aşılamada erkekten alınan sperm örneği olduğu gibi kadının rahmine enjekte edilemez. Bunun yerine sperm yıkama işlemi ile seminal sıvı ve hareketliliği zayıf spermler ayrılarak kaliteli spermlerin rahme transfer edilmesi sağlanır. Sperm yıkama işlemi sonrası spermler rahme enjekte edilerek spermlerin fallop tüplerine gitmeleri ve yumurtanın döllenmesi beklenir.

Tüp Bebekte Sperm Yıkama​

Tüp bebek tedavisi, kısırlık yaşayan çiftlerin en sık başvurdukları tedavi yöntemlerinden bir tanesidir. Tüp bebek sırasında yumurtalar genelde sperm örneğinin alındığı gün toplanır. Sonrasında yumurtalar ve spermler bir araya getirilerek döllenmenin gerçekleşmesi gerekir. Bazı durumlarda ise mikroenjeksiyon adı verilen yöntemle spermi alıp doğrudan yumurtaya enjekte etmek gerekebilir.

Spermlerin tüp bebekte kullanılabilmesi için öncelikle hazırlanması gerekir. Spermlerin hazırlanması için sperm örneği analiz edilir. Analiz sırasında hareketli sperm ve normal şekilli sperm yüzdesine bakılır. Sperm analizinde amaç döllenmenin başarılı olması için en iyi spermleri belirlemektir.

Sperm örneği alındıktan sonra santrifüj tüpünde yerleştirilir. Sonrasında filtreleme işlemi ile en iyi hareketliliğe ve şekle sahip spermler seçilir. Amaç, yumurtayı dölleme olasılığı en yüksek spermleri seçmektir. Filtrele sonrasında seçilen spermler yıkanır ve fallop tüplerindeki sıvıya benzer bir çözelti içerisine yerleştirilir.

Sperm konsantrasyonu daha sonra yumurtaların olduğu ortama dahil edilir. Sonrasında embriyoların büyümesini değerlendirmek için kültür ortamı değerlendirilir. Döllenmiş embriyolar, büyümeyi desteklemek için yeni bir kültür ortamına aktarılır.

Sperm Dondurmada Sperm Yıkama​

Sperm dondurma, erkekten alınan sperm örneğinin sonraki yıllarda yardımcı üreme teknikleri ile kullanılmak üzere dondurularak saklanmasıdır. Çeşitli amaçlarla dondurulan spermler daha sonra aşılama ve tüp bebek tedavisinde kullanılabilmektedir.
Sperm dondurma genelde şu durumlarda tercih edilmektedir:

• Vazektomi yaptıracak olmak
• İlerleyen yaş
• Sperm sayısının ya da kalitesinin az olması
• Tüp bebek tedavisinde yumurta toplama sırasında sperm örneği vermekte zorluk yaşanması
• Kanser tedavisi görecek olmak
• Pelvik bölgeden veya testislerden ameliyat geçirecek olmak
• Doğurganlığı etkileyen kronik hastalıklara sahip olmak

Sperm dondurma öncesi sperm yıkama işlemi yapılması gerekmektedir. Sperm yıkama işleminden sonra spermler kriyoprezervasyon adı verilen yöntemle dondurulmakta ve uzun süre canlılığını korumaktadır. Bu sayede spermler dondurulup uzun yıllar saklandıktan sonra dahi bebek sahibi olunabilmektedir.