Ovaryan Hiperstimulasyon Sendromu (OHSS) Nedir? OHSS Belirtileri

Ovaryan hiperstimulasyon sendromu (OHSS), hormon fazlalığına karşılık yumurtalıkların verdiği abartılı tepkidir. Bu sendrom genelde yumurtalıklarda yumurta gelişimini uyarmak için enjeksiyon şeklindeki hormon ilaçları kullanan kadınlarda görülmektedir. Ovaryan hiperstimulasyon sendromu (OHSS), yumurtalıkların şişmesine ve ağrımasına neden olmaktadır.

OHSS, tüp bebek tedavisinde ya da enjeksiyon şeklindeki ilaçlarla yumurtlamanın tetiklendiği kadınlarda ortaya çıkabilmektedir. Daha nadir olarak ise klomifen sitrat gibi ağızdan alınan ilaçların kullanıldığı kısırlık tedavileri sırasında da meydana gelebilmektedir.

OHSS tedavisi, durumun şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterecektir. Hafif vakalarda OHSS kendi kendine düzelebilirken ciddi vakalarda ise hastaneye yatış ve ek tedaviler gerekebilmektedir.

OHSS Belirtileri​

OHSS belirtileri genelde yumurtalıkları uyarak için enjeksiyon yoluyla kullanılan ilaçlara başladıktan sonra bir hafta içerisinde ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte belirtilerin ortaya çıkması bazen iki hafta ya da daha fazla sürebilmektedir. OHSS belirtileri hafif ila şiddetli olabilir ve zamanla kötüleşebileceği gibi düzelme de gösterebilir.

Hafif OHSS Belirtileri​

Hafif ila orta şiddette yaşanan OHSS’de görülen belirtiler şu şekilde olmaktadır:

• Hafif ila orta şiddette karın ağrısı
• Karında şişkinlik ya da bel ölçüsünün artması
• Mide bulantısı
• Kusma
• İshal
• Yumurtalıkların olduğu bölgede hassasiyet

Enjeksiyon yoluyla kullanılan kısırlık ilaçları kullanan kadınlarda OHSS hafif şiddette görülebilmektedir. Bu durum genelde bir hafta içinde kendi kendine ortadan kaybolur. Bununla birlikte gebeliğin gerçekleşmesiyle birlikte OHSS belirtileri kötüye gidebilir ve günler ila haftalar boyunca sürebilir.

Şiddetli OHSS Belirtileri​

Şiddetli OHSS durumunda aşağıdaki belirtileri yaşayabilirsiniz:

• Ani kilo artışı (24 saat içerisinde 1 kilogramdan daha fazla)
• Şiddetli karın ağrısı
• Şiddetli ve sürekli mide bulantısı ve kusma
• Kan pıhtılaşması
• İdrara çıkmada artış
• Nefes daralması
• Karında gerginlik ya da genişleme

Ne Zaman Doktora Gitmek Gerekir?​

Kısırlık için tedavi görüyorsanız ve OHSS belirtileri yaşıyorsanız, bu konu hakkında doktorunuzu bilgilendirmelisiniz. OHSS’niz hafif olsa dahi doktorunuz ani kilo artışı ya da belirtilerinizin kötüleşmesi gibi ihtimallere karşı durumunuzu takip etmek isteyecektir.

Kısırlık tedaviniz sırasında solunum zorlukları ya da bacakta ağrı gibi sorunlar fark ederseniz, bir an önce doktorunuzla iletişime geçmelisiniz. Bu belirtileri, bir an önce tıbbi müdahale almanızı gerektiren durumlara işaret ediyor olabilir.

OHSS Nedenleri​

OHSS’nin nedeni tam olarak anlaşılamamaktadır. Normalde gebelikte üretilen hCG hormonunun yüksek seviyelerde vücuda verilmesinin OHSS’de önemli bir etkisi vardır. Yumurtalıklardaki kan damarları hCG’ye anormal şekilde tepki verdiklerinde yumurtalıklar sıvı sızdırmaya başlar. Bu sıvı yumurtalıkların şişmesine neden olur ve bazen sıvı büyük miktarlara ulaşarak karın bölgesine ilerler.

Kısırlık tedavisinde hCG, “çatlatma iğnesi” olarak kullanılmakta ve olgunlaşan folikülün yumurta bırakması sağlanmaktadır. OHSS genelde hCG enjeksiyonu yapıldıktan bir hafta sonra gerçekleşir. Tedavi döngüsü sırasında hamile kaldıysanız, vücudunuz gebelik nedeniyle kendi hCG’sini üretmeye başlayacağı için OHSS daha kötü hale gelebilir.

Enjeksiyon yoluyla kullanılan kısırlık ilaçlarının, ağız yoluyla alınan klomifen sitrata göre OHSS’ye neden olma ihtimali genelde daha fazladır. OHSS bazı durumlarda ise doğurganlık tedavilerinden bağımsız olarak kendiliğinden gerçekleşmektedir.

OHSS Risk Faktörleri​

OHSS, hiçbir risk faktörüne sahip olmayan kadınlarda da görülebilmektedir. Bununla birlikte OHSS riskini arttırdığı bilinen faktörler şu şekildedir:

• Polikistik over sendromu (adet düzensizliğine, aşırı tüylenmeye ve yumrutalıkların ultrason muayenesinde anormal görünmesine neden olan yaygın görülen bir üreme rahatsızlığıdır)
• Çok sayıda folikül olması
• 35 yaşın altında olmak
• Düşük vücut ağırlığı
• HCG iğnesinden önce estradiol seviyelerinin yüksek olması ya da hızlı artması
• Daha önce OHSS yaşamış olmak

OHSS Komplikasyonları​

Şiddetli OHSS sık görülen bir durum olmasa da hayati tehlikeye neden olabilmektedir. OHSS’de yaşanabilen komplikasyonlar arasında şunlar yer alabilmektedir:

• Karında ve bazen göğüste sıvı birikmesi
• Elektrolit bozuklukları (sodyum, potasyum gibi)
• Genelde bacaklarda olmak üzere büyük damarlarda kan pıhtıları
• Böbrek yetmezliği
• Yumurtalık dönmesi
• Yumurtalıklardan birinde kist yırtılması (şiddetli kanamaya yol açabilir)
• Solunum sorunları
• Düşük ya da komplikasyonlar nedeniyle gebeliğin sonlandırılması
• Nadir olarak ölüm

OHSS Nasıl Önlenir?​

OHSS yaşama riskinizi azaltmak için kısırlık ilaçlarınızın ihtiyacınıza göre hazırlanması gerekir. Doktorunuz, foliküllerin gelişimini kontrol etmek için sık sık ultrasonla görüntüleme ve hormon seviyelerini kontrol etmek için kan testleri yapabilir.

OHSS’yi önlemeye yardımcı olacak stratejiler arasında şunlar bulunmaktadır.

• İlaçların ayarlanması: Doktorunuz, yumurtalıklarınızı uyarmak ve yumurtlamayı tetiklemek için mümkün olan en düşük hCG dozunu kullanacaktır.
• İlaç eklemek: Bazı ilaçlar, gebelik olasılığını etkilemeden OHSS riskini azaltabilmektedir. Bunlara düşük dozda aspirin; karbergolin veya kuinogloid gibi dopamin agonistleri ve kalsiyum infüzyonları almak da dahilidir. Polikistik over sendromu olan kadınlara yumurtalık stimülasyonu sırasında ilaç metformin verilmesi OHSS’nin önlenmesine yardımcı olabilir.
• İlaçları bırakmak: Östrojen seviyeniz yüksekse veya çok sayıda gelişmiş folikülünüz varsa doktorunuz enjeksiyonları bırakmanızı ve yumurtlamayı tetikleyen çatlatma iğnesini yapmadan önce birkaç gün beklemenizi isteyebilir.
• Çatlatma iğnesi kullanmamak: OHSS genellikle bir hCG içeren çatlatma iğnesi yapıldıktan sonra geliştiği için OHSS’yi önlemenin veya sınırlamanın bir yolu olarak leuprolid gibi GnRH agonistleri kullanma gibi hCG alternatifleri geliştirilmiştir.
• Embriyoları dondurmak: Tüp bebek tedavisi görüyorsanız, OHSS olasılığını azaltmak için tüm foliküller (olgun ve olgunlaşmamış) yumurtalıklarınızdan alınabilir. Olgun foliküller döllenir ve dondurulur, ardından yumurtalıklarınızın dinlenmesine izin verilir. Daha sonraki bir tarihte vücudunuz hazır olduğunda tüp bebek tedavisine devam edebilirsiniz.

OHSS Tanısı Nasıl Konur?​

OHSS tanısı şu şekilde konulabilir:

• Fiziksel muayene: Doktorunuz, bel ölçünüzdeki artış ve karın ağrısı gibi belirtileriniz olup olmadığını kontrol edecektir.
• Ultrason: OHSS’niz varsa ultrason ile yumurtalıklarınızın normalden büyük olup olmadığı, foliküllerin geliştiği yerde içi sıvı dolu kistler olup olmadığı kontrol edilebilir. Doktorunuz, kısırlık ilaçları ile tedavi gördüğünüz sırada yumurtalıklarınızı ultrason ile düzenli olarak kontrol edecektir.
• Kan testi: Doktorunuz bazı kan testleri ile kanınızdaki anormallikleri ve OHSS nedeniyle böbrek fonksiyonunuzun bozulup bozulmadığını kontrol edecektir.

OHSS Tedavisi​

OHSS genelde kendi kendine birkaç hafta içinde ya da hamileyseniz daha uzun süre içinde kendi kendine ortadan kaybolur. Tedavide kendinizi rahat hissetmeniz, yumurtalık aktivitesinin azaltılması ve komplikasyonların önlenmesi hedeflenir.

Hafif OHSS Tedavisi​

Hafif şiddetteki OHSS genelde kendi kendine düzelir. Orta şiddetteki OHSS tedavisinde ise şunlara başvurulabilir:

• Sıvı alımının arttırılması
• Sık sık fiziksel muayene ve ultrason
• Büyük değişiklikleri kontrol etmek için günlük olarak tartılma ve bel çevresi ölçme
• İdrar miktarı takibi
• Susuzluk, elektrolit dengesizliği ve diğer sorunları izlemek adına kan testleri
• Karındaki fazla sıvının karın boşluğuna yerleştirilmiş bir iğneyle boşaltılması
• Kan pıhtılaşmasını önleyen ilaçlar

Şiddetli OHSS Tedavisi​

Şiddetli OHSS durumunda damardan sıvı alımı dahil olmak üzere OHSS’nin takip edilmesi ve tedavi için hastaneye yatış gerekebilir. Doktorunuz, belirtilerinizi azaltmak için bazı ilaçlar verebilir. Bazense yumurtalık aktivitesini bastırmak için de ilaç kullanılabilmektedir.

Ciddi komplikasyonlar olması halinde başka tedaviler gerekebilir. Örneğin, kist yırtılmışsa ameliyat gerekebilir veya akciğer ya da karaciğerle ilgili sorunlarda yoğun bakım gibi ek tedaviler gerekebilir. Bacaklarınızda kan pıhtılaşması riskini azaltmak için kan sulandırıcı ilaçlara da ihtiyacınız olabilir.

Diğer Tedaviler​

OHSS’niz hafifse günlük rutininize devam etmenizde sakınca olmayacaktır. OHSS’nizin şiddetinin hafif olması durumunda doktorunuzun önerilerine uymanız gerekir. Doktorunuzun vereceği öneriler arasında şunlar bulunabilir:

• Karın bölgesinde yaşadığınız ağrı gibi rahatsızlıklar için reçetesiz ağrı kesiciler kullanın (Yakın zamanda embriyo transferi olduysanız, embriyonun tutunmasını etkileyebileceği için ibuprofen veya naproksen sodyumdan kaçınmak gerekebilir)
• Ağrıya neden olabileceği ve yumurtalıklardaki kistlerin yırtılmasına neden olabileceği için cinsel ilişkiden kaçının.
• Yorucu ya da yüksek etkili aktivitelerden kaçınarak hafif fiziksel aktiviteler gerçekleştirin.
• Her gün aynı tartıda tartılın ve bel çevrenizi ölçün. Sıra dışı değişimler varsa doktorunuza haber verin.
• Belirtileriniz kötüleşirse doktorunuzla iletişime geçin.