- 6 Mart 2012
- 17.731
- 27.703
- 49
Sarılık yenidoğan bebeğin cildinin ve göz aklarının sarıya boyanmasıdır. Eritrosit dediğimiz kırmızı kan hücrelerinin yıkımı sonucu ortaya çıkan, bilirubin denen sarı
renkli bir madde kanda aşırı birikirse sarılığa neden olur.
Yenidoğan bebeklerde neden görülür ?
Normalde kanda biriken bilirubin karaciğer tarafından tutulur ve safra ile barsaklara salgılanır. Daha sonra dışkı ile atılır. Karaciğerin bilirubini yıkım hızından daha fazla bilirubin oluşacak olursa, sarılık ortaya çıkar. Bu durumun birkaç nedeni vardır.
Yenidoğan bebeğin karaciğeri henüz gelişmesini tamamlamamıştır. Bu yüzden vücutta biriken bilirubini yeteri kadar uzaklaştıramaz,
Yenidoğan bebeklerde karaciğerin yıkabileceğinden daha fazla bilirubin oluşur,
Bebeğin barsaklarına salgılanan bilirubinin büyük bir kısmı dışkı ile dışarı atılamadan tekrar geri emilir.
Bilirubin nedir ?
Kana rengini veren kırmızı kan hücreleri, hemoglobin denen bir madde içerirler. Yaşam süreleri kısa olan bu hücrelerin, ölmesi sonucu ortaya çıkan hemoglobin sarı renkli bilirubine dönüşür. Normal yenidoğanlar ihtiyacından fazla kırmızı kan hücrelerine sahip olduklarından ve karaciğerleri henüz yeteri kadar olgunlaşmadığından oluşan bilirubini hemen kandan uzaklaştıramazlar. Daha büyük bebekler, çocuklar ve erişkinler bilirubini çabucak kandan uzaklaştırırlar.
Bebeğimin sarardığını nasıl anlayacağım ?
Anne ve babalar bebeklerinin cildinde ve göz aklarındaki renk değişikliğine dikkat etmelidirler. En iyisi bebeğin doğal ışıkta değerlendirilmesidir. Sarılık önce yüzde ardından, gövdede fark edilir. Sarılık ilerledikçe ayaklara doğru yayılır. Parmağınızla bebeğin burun ucuna veya alnına nazikçe basıp çektiğinizde normalde cilt beyaz görünür. Şayet sarı renk görülüyorsa bebeğinizin doktorunu arayarak sarılığını kontrol etmesini isteyin.
Sarılığın tipleri
Fizyolojik sarılık (normal sarılık, kundak sarılığı)
Sağlıklı, zamanında doğan yenidoğanların %50’ den daha fazlasında sarılık görülür. Yenidoğan bebeklerin karaciğerlerinin henüz yeteri kadar olgunlaşmamasına bağlıdır. Genellikle 2 ile 4. günde görülür. Bir iki hafta içinde kaybolur.
Prematüre bebeklerin (zamanından önce doğan bebekler) organları gelişimlerini tamamlamamıştır. Karaciğerleri oluşan bilirubini çabucak temizleyemez. Ayrıca bebek hasta ve beslenmemişse barsaklarındaki bilirubini dışkı ile atmaları gecikir. Bu bebeklerin bilirubinleri daha fazla yükselir ve zamanında doğan bebeklere göre daha uzun sürer.
Anne sütü sarılığı
Anne sütünde bulunan bazı maddeler sarılığa neden olabilmekte, bilirubin değerleri 20 mg’ın üzerine çıkabilmektedir. Anne sütüne bağlı sarılık 4-7. günlerde başlar. Bir haftadan fazla sürecek olursa doktora danışarak bir iki gün anne sütüne ara vermek gerekebilir. Bu arada bebek mama ile beslenebilir. Anne sütü verilmediği sürede annenin göğüslerinin pompa ile boşaltılarak sütün azalması veya kesilmesi önlenmelidir.
Kan grubu uyuşmazlığı
Eğer bebek anne kan grubundan farklı kan grubuna sahipse, anne bebeğin eritrositlerini tahrip edici antikor üretebilir. Kan grubu uygunsuzluğuna bağlı sarılık genellikle hayatın ilk günü başlar. Anne ile bebek arasındaki Rh uygunsuzluğu ağır sarılığa neden olur. Ancak anneye doğumdan sonraki ilk 72 saat içinde RhoGam denen ilacın enjeksiyonu ile annede antikor oluşması önlenebilir. Böylece daha sonraki bebek korunmuş olur. Rh uygunsuzluğu genellikle ilk bebeklerde görülmez. Ancak Rh (-) kan grubuna sahip annelerin ilk gebelikleri dahi olsa Doğum Uzmanı tarafından yakından izlenmesi uygun olur.
Bulgular ve tanı
Bebeğin topuğundan alınan az miktarda kan ile bebeğin sarılığına bakılabilir. Sağlıklı zamanında doğan bebeklerde hayatın ilk haftasında bilirubin 12 mg’ın altındadır. 17 mg’ın üzerindeki değerler daha fazla tetkik ve tedavi gerektirir.
Sarılık bebeğime zarar verebilir mi ?
Kandaki bilirubin çok yükselecek olursa bebeğe zarar verebilir, beyinde hasar yapabilir. Kandaki yüksek bilirubin değerlerinin bebeğe zarar verebilmesi için bebeğin doğumdan sonraki yaşı gün olarak ve başka sağlık sorununun olup olmadığı da önemlidir.
Sarılık nasıl tedavi edilir ?
Hafif sarılıklarda tedavi gerekli değildir. Eğer sarılık yükselmeye devam eder, bebek kendisi bilirubini temizleyemez ise fototerapi denen özel ışınlar veya diğer tedavi yöntemleri ile tedavi gerekebilir. Fototerapide mavi ve beyaz ışık yayan floresan lambaları kullanılır.
Böylece bebeğin vücudunda biriken bilirubin kolayca atılacak şekle dönüşür. Bebeğe çıplak olarak fototerapi uygulanır. Bebeğin gözünü ışınlardan korumak için göz bağı kullanılır. Bu işlemlerin uygulanabilmesi için bebeğin birkaç gün hastanede kalması gerekir.
Bebeğinize fototerapi uygulanması gerektiğinde, doktorunuzla tedavinin ne kadar süreceğini ve nerede uygulanacağını konuşmak uygun olur. Bazı pediatristler ışın tedavisini portatif fototerapi aygıtı ile evde uygulamak isteyebilirler.
Sarılıklı bebeğe uygulanan diğer tedavi yaklaşımları; bebeğin anne sütüyle veya anne sütü yetersiz ise mama ile sık sık beslenmesidir. Böylece mekonyum dediğiniz bilirubinden zengin dışkı bir an önce atılır.
Çok yüksek bilirubin değerlerinde uygulanan diğer bir tedavi yaklaşımı kan değişimidir. Bu uygulamada bebeğin kanı uygun taze kan ile değiştirilerek bilirubin vücuttan uzaklaştırılır.
Doktorumu ne zaman arayacağım ?
Sarılık bebeğin hayatının ilk 24 saati içinde ortaya çıkmışsa,
Bebeğin 37.8oC’den yüksek ateşi varsa,
Bebek hasta görünüyorsa (emmesi, ağlaması zayıf, hareketleri az),
Bebeğin sarılığı 7 günden sonra koyulaşıyorsa,
Bebeğin sarılığı iki haftadan fazla uzamışsa,
Bebek yeteri kadar kilo almıyorsa,
Bebeğimin sarılığı ne kadar süre devam edecek ?
Sarılığın süresi bebekten bebeğe değişir. Sarılık fark edildikten sonraki birkaç gün içinde yükselir daha sonra yavaş yavaş düşer. Anne sütü alan bebeklerde mama ile beslenen bebeklere göre sarılık biraz daha uzun süre gözlenebilir. Bu durumda bilirubin seviyeleri düşüktür ve bebeğe zarar vermez.
Bebeğinizde sarılık şüphesi veya sarılık varsa doktorunuza sormanız gereken sorular ?
Bebeğimin sarılığı var mı ?
Bebeğimin bilirubin seviyesi ne kadar ?
Nedeni hakkında ne düşünüyorsunuz ?
Anne sütüne ara vermeli miyim ?
Işın tedavisine ihtiyacı var mı ?
Evde ne yapabiliriz ?