Kemik iliğinin ürettiği kan hücrelerinde herhangi bir sorun olmamasına karşın sayı bakımından vücudun ihtiyacını karşılayamaz.
Hafiften, şiddetliye kadar farklı aşamaları ve türleri bulunan aplastik anemi çok ilerlerse hayati tehlike yaratabilecek kanamalara ve enfeksiyonlara yol açabilir.
Aplastik Anemi Nedenleri
Aplastik anemi kemik iliğinde kan hücrelerinin üretiminde kullanılan kök hücrelerin yıkımı (sayıca azalması) nedeniyle oluşur. Kök hücrelerinin yıkımına ise bağışıklık sisteminin bu hücrelere ataklar gerçekleştirmesi yol açar.
Virüs, bakteri ve vücuda giren yabancı maddelerle savaşmakla görevli olan bağışıklık sistemi değişikliğe uğrayarak sağlıklı kök hücrelerine saldırmaya ve bu hücrelerin sayısını azaltmaya başlar.
Bu nedenle aplastik anemi genel olarak bir bağışıklık sistemi hastalığı olarak kabul edilmektedir. Ayrıca yapılan bazı çalışmalar bu anemi türünün kalıtsal olarak nesilden nesile aktarılabildiğine işaret etmektedir.
Kalıtsal özelliklere bağlı olmadan, sonradan gelişen aplastik anemi herhangi bir yaşta başlayabilir ve %90 oranında nedeni belirlenemediği için idiyopatik (nedeni bilinmeyen hastalık) olarak tanımlanır.
- Benzin, arsenik ve tarım ilaçları gibi zararlı kimyasallara maruz kalmak.
- Kanser tedavisinde kullanılan yüksek doz radyasyon ve kemoterapi.
- Lupus ve romatizmal artrit gibi diğer bağışıklık sistemi hastalıklarında kullanılan tedavi yöntemleri.
- Nadir olarak hamilelik dönemi. Bazen aplastik anemi doğumdan sonra şiddetlenebilir.
- Hepatit ve herpes simleksle aynı grupta olan bazı virüsler, HIV.
Kalıtsal anemi, yani anne babadan çocuğa aktarılan aplastik anemi sonradan edinilen aplastik anemiye göre çok daha az görülür ve genellikle bebeklik çağında fark edilir. Aplastik anemiyle doğan çocuklarda diğer gelişimsel bozuklukların ve kalıtımsal sorunlar görülme ihtimali yüksektir.
Aplastik Anemi Belirtileri
Aplastik anemi belirtileri hangi kan hücresinin normalden daha az üretildiğine bağlı olarak değişmektedir.
Düşük Kırmızı Kan Hücresi Değeri: Anemi olarak bilinen düşük kırmızı kan hücresi seviyesinin başlıca belirtisi aşırı yorgunluktur. Halsizliğe nefes darlığı, baş dönmesi (özellikle ayağa kalkınca), el ve ayakların soğuk olması, soluk ten ve göğüs ağrısı gibi belirtiler eşlik edebilir.
Düşük Beyaz Kan Hücresi Değeri: Virüs ve bakterileri öldürerek enfeksiyonla mücadele eden beyaz kan hücresi sayısı normal değerlerin altına düştüğünde enfeksiyonlar artar.
Trombosit Düşüklüğü: Kanı pıhtılaştırarak kanamayı durduran trombositler (pıhtı hücreleri) azaldığında kanın durması zorlaşır. Örneğin burun kanaması, diş eti kanaması, adet kanaması gibi bir süre sonra kendiliğinden duran kanamalar uzun süre durmaz ve fazla kan kaybedilmesine neden olur.
Diğer Belirtiler: Yukarıdaki belirtilere ek olarak ateş, tekrar eden grip benzeri belirtiler ve cilt üzerinde küçük kırmızı noktalar gibi diğer bazı belirtiler görülebilir.
Aplastik aneminin belirlenebilmesi için kanı oluşturan hücrelerin (alyuvar, akyuvar, trombosit) değerlerinin ölçüldüğü kan testleri kullanılır. Ayrıca kan hücresi üretiminde kullanılan kök hücrelerin durumunu görmek için kemik iliğinin de incelenmesi gerekir. Bu işlem kemik iliğinden alınan (biyopsi) doku örneğinin laboratuvarda incelenmesiyle gerçekleştirilir.
Yapılan testlerde hedeflenen;
- Kişinin aplastik anemi olup olmadığının belirlenmesi
- Aplastik anemi varsa nedeninin ve derecesinin belirlenmesi
- Aynı duruma yol açabilecek diğer hastalıkların elenmesidir.
Aneminin derecesine göre izlenecek tedavi yöntemi değişir. Hafif dereceli aplastik anemi de sadece doktor kontrolü, kan nakli ve ilaç tedavisi uygulanabilir. İleri derecede aplastik anemi için kemik iliği nakli düşünülebilir. Kan değerlerinin aşırı düşük olduğu çok ilerlemiş aplastik anemi hayati risk yarattığı için hastanede tedavi edilmesi gerekebilir.
Kan Nakli: Kan nakli aplastik anemiyi tedavi etmez ancak kan değerlerini normal düzeye çekerek aşırı halsizlik ve kanama gibi belirtilerin hafiflemesini sağlar.
Antibiyotikler: Beyaz kan hücresi eksikliğinde artan enfeksiyonları önlemek için antibiyotik tedavisi kullanılabilir.
Bağışıklık Sistemini Baskılayan İlaçlar (İmmunosupressif): Bağışıklık sisteminin kemik iliği hücrelerine ataklar gerçekleştirerek burada bulunan kök hücrelerinin sayısını azaltmasını önlemek/yavaşlatmak için bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanılabilir.
Nakiller: Aplastik anemi tedavisinde kök hücre ve kemik iliği nakli olmak üzere 2 farklı nakil kullanılmaktadır. Kemik iliği ve kök hücre nakli oldukça etkili bir tedavi yöntemi olmasına karşın her hasta için uygun olmayabilir ve bunları bağışlayan insan sayısı ülkemizde maalesef çok azdır.
Kaynak: belirtileri nelerdir