Vajinal Fitil Nedir, Nasıl Kullanılır? Resimli Anlatım

Bir şikayetle doktora başvurulduğunda, doktor herhangi bir rahatsızlık tespit ederse; ilaç tedavisi için hap, şurup, iğne, fitil gibi formlarda ilaç vermektedir. Daha çok hap ve iğne formları tercih edilmekle birlikte, hastanın midesinin ya da bağırsaklarının iyi şekilde ilacı ememeyeceği durumlarda gerektiğinde küçük, yuvarlak veya koni şekilli bir cisim olan fitiller reçete edilir.

Tıpta Supozituvar olarak da bilinen fitiller, ilacı çevreleyen jelatin veya kakao yağı gibi maddelerden yapılmış bir tabana sahiptir. Vücudun sıcaklığı dışa doğru eriyince, ilaç yavaş yavaş içeride serbest kalır. Fitillerin; rektuma, vajinaya veya üretra adı verilen mesane boşaltma kanalına sokulduğu türleri vardır. Fitiller bazen onların içine konduğu bölgeyi tedavi ederken, bazen de ilaç kandan emilir ve vücudun diğer bölgelerine gider.

• Rektal fitiller

Rektuma sokulan, yaklaşık bir santim uzunluğunda ve yuvarlak veya mermi şekilli bir uca sahip olan fitillere rektal fitil adı verilir. Bunlar; alerjiler, anksiyete, astım, kabızlık, ateş, hemoroid, araba tutması, mide bulantısı, ağrı ve kaşıntı, şizofreni veya bipolar bozukluk gibi akıl sağlığı sorunlarının tedavisinde kullanılır.

• Vajinal fitiller

Vajinaya sokulan vajinal fitiller oval şekillidir ve bakteriyel veya fungal enfeksiyonlar, vajinal kuruluk, doğum kontrolü için kullanılmaktadır.

• Üretral fitiller

Çok daha nadiren kullanılır. Ereksiyon problemi olanların alprostadil ilacını alması için bir pirinç tanesi büyüklüğünde olan bu fitili kullanır.

Neden fitil kullanılır?
Fitiller, hap veya likit olarak kullanılacak ilaçlara kıyasla, sindirim sisteminde çok daha hızlı bir şekilde parçalanır. Hastanın bir ilacı yutamayacak durumda olması, ilacı alınca kusması, hap ya da sıvı formdaki ilaçları tutamaması ve ilacın ağızda çok kötü bir tat bırakması durumunda fitil reçete edilebilir.

Vajinal fitil nedir?​

Vajinal fitiller, özel bir aplikatör ile vajina içine atılan katı ilaçlardır. Vücut vajinal fitillerden ilaçları çok hızlı bir şekilde emer. Ağızdan alınan ilaçlardan daha hızlı çalışır. Çünkü fitiller vücutta eriyip doğrudan kan dolaşımı tarafından emilir.

Neden vajinal fitil kullanılır?​

Vajinal fitiller, genellikle mantar enfeksiyonlarının ve vajinal kuruluğun tedavisinde yardımcı olabilir. Kontraseptif fitiller, bazı insanların doğum kontrolü olarak kullandığı bir başka vajinal fitil türüdür. Fitillerin kullanım amaçlarına bağlı olarak çalışması uzun süreler alabilir. Bir fitin büyüklüğü ve kimyasal yapısı da vücutta çözünme hızını belirler.

Vajinal fitil kullanım amaçları aşağıdaki gibidir:

• Doğum kontrolü

Kontraseptif fitiller, hamileliği iki şekilde önlemek için hareket eden bir spermisit içerir:

• Servikse girişi engelleyen köpük bir madde oluşturur, böylece sperm geçemez ve gebelik oluşmaz.
• Spermi hareketsizleştirir ve öldürür, spermler böylece rahme gidemez.

Doğum kontrolü için fitil kullanmak isteyen kadın, fitili seksten en az 10 dakika önce vajinaya sokmalıdır. Bu sayede ilacın erimesi için yeterli zaman tanır ve spermisitin dağılmasına olanak verir. Uzmanlara göre, doğum kontrol fitilleri kullanan kadınların % 18’i doğru kullanmasına rağmen hamile kalabilmektedir. Kusurlu kullanımda ise bu rakam % 28’e kadar çıkabilir.

• Maya enfeksiyonları

Vajinal bir sorun olarak bilinen bir vajinal mantar enfeksiyonu olan kandida sık görülen bir sorundur. Enfeksiyon Candida albicans organizmasından kaynaklanmaktadır. Kadınlar vajinal mantar enfeksiyonlarını hem reçeteli, reçetesiz (OTC) fitiller hem de doğal fitillerle tedavi edebilirler.

• OTC fitilleri

Bazı antifungal ilaçlar, klotrimazol ve mikonazol gibi kremler fitiller bulunmaktadır. Bunlar farklı güçlere sahiptir ve eczaneden satın alınabilir. İyileştirici gücüne bağlı olarak, ilacın mevcut bir enfeksiyonu tedavi etmesi genellikle 3 – 7 gün sürebilir. Fitiller genellikle kremlerden daha az dozaj gerektirir ve semptomları daha erken dönemde hafifletme eğilimindedir. Doktorlar, daha şiddetli veya karmaşık maya enfeksiyonları için 14 günlük bir fitil de reçete edebilir. Maya enfeksiyonu için vajinal fitil kullanan kadınlar, tüm ilaç bitmeden önce belirtiler kaybolsa bile önerilen süre boyunca kullanmalılar.

• Doğal fitiller

Onlarca yıldır kadınlar tekrarlayan vajinal maya enfeksiyonları için alternatif bir tedavi olarak borik asit fitilleri kullanmaktalar. Bunlar aynı zamanda çoğu eczanede ve doğal ürünler satan yerlerde bulunmaktadır.

2011 yılında tekrarlayan vajinal kandidiyazis tedavisinde borik asit etkinliğinin araştırıldığı bir çalışma yapılmıştır. 14 kadınla yapılan bu çalışmada, borik asidin enfeksiyonu tedavi edebilme oranının % 40 – 100 arasında değiştiği görülmüştür. Yani bazı kadınlarda enfeksiyonun tamamı tedavi edilebilirken, bazıların % 40 oranında bir azalma gözlenmiştir.

Daha yeni bir laboratuvar çalışması olan 2018 tarihli çalışmada, borik asidin, geleneksel ilaç tedavisine dirençli olan Candida albicans ve Candida glabrata öğelerinin büyümesini kısıtlayarak çalıştığı tespit edilmiştir. Yani ilaca dirençli olan enfeksiyon unsurlarının büyümesi, borik asitle azaltılabilmektedir. Borik asit fitilleri, uzun süreli geleneksel tedaviden sonra vajinal kandidiyaz semptomları düzelmeyen kadınlar için de özellikle yararlı olabilir.

• Vajinal kuruluk

Vajinal kuruluk her yaştan kadını etkileyebilirken en çok da menopoza giren kadınlarda sorun olabilmektedir. Vajinal kuruluk sorunu olan kadınlarda bazı fitiller vajinal nemi ve sağlıklı pH seviyelerini korumaya yardımcı olabiliyor.

• Hormon fitilleri

Hormon fitilleri vajinal kuruluğu tedavi edebilir. Bu konuda yapılan son klinik çalışmalardan birisinde; hormonal fitillerin, özellikle Hormon Replasman Tedavisi alamayan kadınlarda vajinal kuruluk için etkili bir tedavi yöntemi olabileceği görülmüştür. Çalışmada 12 hafta boyunca 325 kadın Prasterone adlı hormonal bir fitil kullanırken, 157 kadın plasebo etkisi aldı, yani fitil kullanmadı. 12 haftanın sonunda, ilacı alan kadınlar, plasebo alanlara kıyasla vajinal kurulukta önemli gelişmeler gösterdi. Ancak Prasteronun vajinal hücreler içinde lokal olarak çalıştığı ve bu nedenle birkaç yan etkiye neden olduğu da görülmüştür.

• E vitamini fitilleri

Son zamanlarda yapılan bir başka çalışma, 12 haftalık bir E vitamini fitilinin vajinal kuruluk ve diğer vajinal atrofi semptomlarının tedavisinde faydalı olabileceğini göstermiştir. 52 tane kadınlar yapılan küçük bir çalışmada, E vitamini fitilleri ve östrojen hormonu içeren bir vajinal kremin etkinliğini karşılaştırıldı. Her iki tedavi de başarılı sonuç verirken, östrojen kreminin daha etkili olmasına sonuç verdiği ve 4 hafta sonra semptomlarda önemli iyileşme olduğu görüldü. Ancak E vitamini, östrojen kreminden daha yavaş çalıştığı için, E vitamini fitili kullanan kadınlar 8 – 12 hafta sonunda östrojen hormonunun sağladığı iyileşmeyi sağlayabilmiştir. Unutulmamalıdır ki, her kadının vücudu hormon tedavisine yeterince iyi reaksiyon veremeyebilir ve hormon tedavisine duyarlı kadınlar için E vitamini fitilleri potansiyel olarak uygun ve daha güvenli bir tedavi alternatifi olabilir.

Sonuç olarak tüm verilere bakıldığında;

Doğum kontrolü için vajinal fitiller, daha yaygın doğum kontrol yöntemlerinden daha az etkili olma eğilimindedir. Bununla birlikte, maya enfeksiyonlarını ve vajinal kuruluğu tedavi etmek için vajinal fitiller genellikle hem güvenli hem de etkili olarak kabul edilir. Birçok durumda, daha az yan etki ile birlikte oral ilaçlardan daha hızlı ve daha hedefe yönelik rahatlama sağlayabilirler. Aynı zamanda vajinal fitillerin kullanımı oldukça basittir ve sadece minimum düzeyde rahatsızlığa neden olurlar. Sadece vajinal fitili uygularken, hangi pozisyonun kendisi için daha rahat olduğunu anlamak ve doğru şekilde uygulamak yeterlidir.

Vajinal fitil nasıl kullanılır?​

Doktor vajinal fitil reçete ettiğinde, eğer daha önceden kullanılmadıysa, bunların tam olarak nasıl uygulanması gerektiği ve nasıl çalıştığı merak edilir. Vajinal fitil; vajinaya çeşitli ilaçlar, hormonlar veya yağlayıcılar vermek için kullanılabilen bir ilaç verme sistemidir. Fitil vajinaya girdikten sonra, vajinanın (maya enfeksiyonu gibi) veya tüm vücudun (hormon tedavileri gibi) var olan sorunlarını tedavi etmek için ilacı serbest bırakarak çözülür. Bir tablet veya merhem şeklindeyse fitil, takmaya yardımcı olacak plastik bir aplikatör de paketin içinde bulunmaktadır.

Fitili doğru şekilde yerleştirebilmek için; fitile ek olarak, sabun, su ve havluya da ihtiyaç olacak, bir de sonrasında hijyenik kadın pedi kullanmak gerekecektir.

Vajinal fitil kullanımı: adım adım talimatlar

• Hazırlık

Vajinayı temizleyin. Vajinanın dış kısımlarını ve çevresindeki alanı nazikçe yıkamak için yumuşak bir sabun kullanın. Vajinan içini kesinlikle yıkamayın. Elleri iyice yıkadığınızdan emin olun. Sabunu tamamen çıkarmak için vajinal bölgeyi ve elleri durulayın. Temiz bir pamuklu bez kullanarak cildi kurulayın. Bu şekilde vajinayı ve elleri temizlemek, fitil yerleştirilirken bakterilerin vajinaya yayılmasını önleyebilir.

Fitili hazırlayın!

Fitilin aplikatörünü ambalajından çıkarın ve önceden krem veya tabletle doldurulmuş olup olmadığını kontrol edin. Önceden doldurulmamışsa, aplikatörü baş parmak ve işaret parmağı arasında tutun ve krem veya tableti aplikatörün diğer ucuna yerleştirmek için diğer eli kullanın.

Aplikatörü bir krem fitili ile doldurmak için, krem tüpünü aplikatöre sıkıca bağlanacak şekilde bağlayın. Krem tüpünü doğru doz aplikatör içine girene kadar sıkın. Tüpü çıkarın ve bir sonraki doz için saklayın. Krem fitilinin verilmesi için sağlanan aplikatörün üzerinde genellikle 1 gram, 2 gram gibi doz yazar.

Fitildeki sargıyı çıkarın!

Fitili aplikatörün ucuna yerleştirin. Önceden hazırlanmış bir fitil aplikatörü kullanılıyorsa, bu adımı atlayın. Önceden hazırlanmış bir aplikatör zaten ilaç içerir. Aplikatörü, fitil içermeyen uca kadar tutun.

• Fitilin yerleştirilmesi

Vücut öncelikle uygun pozisyonu almalı. Bunun için bacakları dizlerden bükerek eğik bir biçimde durun. Bir ayağı tabureye, tuvaletin kenarına, küvete veya sandalyeye kaldırın. Ya da dizler kıvrılmış halde sırt üstü uzanın. Ayaklar birbirinden yaklaşık omuz genişliği kadar ayrık olmalıdır. Bu konumların her ikisi de istenen vajinal açıklığa daha kolay erişmeyi sağlayacak ve bu da fitili yerleştirmeyi kolaylaştıracaktır.

Vulvanın dudaklarını açın. Vulvanın dudaklarını (labia) ayırmak için parmakları kullanın. Bu sayede vajina ortaya çıkaracaktır. Fitili vajinal açıklığa yerleştirmek dudaklar açık halde diğer eli kullanın. Aplikatörü vajinaya rahatça gidebildiği yere kadar hafifçe sokun, kendinizi rahat hissedene kadar ileriye itmeniz gerekebilir. Aplikatörün pimini sonuna kadar bastırın. Bu sayede fitil vajinanın içine gider.

İlk başta zor görünse de rahatlamaya çalışın. Kendinize, buna alışmanın biraz zaman alacağını ve fitili başarıyla yerleştirene kadar denemeye devam edebileceğinizi hatırlatın.

Aplikatörün yaklaşık yarısı vajinadayken veya işaret parmağınız vajinada mafsalda olduğunda fitilin vajinada tam olarak olması gerektiği yerde olduğu anlaşılır. Daha sonra aplikatörü vajinadan çıkarın.

Muhtemelen fitili taktıktan sonra artık hissedilmez ve vajinanın içinde çözüleceği için çıkarmak gerekmeyecektir.

• Bitiş aşaması

Aplikatörü vajinadan çıkarın ve atın. Ancak tekrar kullanılabilirse hafifçe sabun ve suyla tamamen yıkayın ve kurulayıp kaldırın. Ellerinizi yıkayın ve kurulayın. Fitilin tamamen çözülmesi bir saat kadar sürebilir. Bu süreçte ayakta kalmanız, yürümeniz gerekecekse hafif akıntı olabilir. Bunun için de bir hijyenik kadın pedi kullanmak doğru olur.

Fitil kullanmaya başlamadan önce mutlaka üreticinin veya doktorun talimatlarını izlemek gerekiyor. Fitilin içinde bulunduğu pakette kullanım talimatları da bulunmaktadır ve bunlara uymak çok önemlidir.

Vajinal fitil kullanımı konusunda yararlı ipuçları​

• Vajinal fitiller sızıntı yapabilir. Bu nedenle yatmadan önce yerleştirmek daha kullanışlı olabilir. Yatak çarşaflarını veya giysilerini korumak için bir hijyenik kadın pedi kullanılabilir.
• Kullanmadan önce fitilin suya hızlı bir şekilde daldırılması vajinaya sokulmasına yardımcı olabilir. Aynı zamanda bu sayede daha kolay çözünebilir ve emilebilir.
• Fitilleri kullanmadan önce erimemesi için serin bir yerde saklayın. İlaç etiketi öneriyorsa, buzdolabında saklayabilirsiniz.
• İlacınızı doktorun yönlendirdiği süre boyunca veya ürünün talimatlarına göre kullanın.
• Doktora danışmak kaydıyla adet dönemi süresince de vajinal fitil kullanılabilir.
• Vajinal fitil kullanırken tampon kullanılmamalıdır. Tamponlar ilacın bir kısmını absorbe edebilir. Bu da fitilin iyi çalışmasını önleyebilir.

Vajinal fitilleri etkili kullanma yolları​

• Fitili oda sıcaklığında saklayın!

Fitiller genellikle ya yağlardan ya da suda çözünür polimerlerden yapılır. Vajinaya soktuktan sonra vücutta erimeye başlar. Fitillerin takılmadan önce erimesini önlemek için oda sıcaklığında saklanması önerilir. Ev ortamının ısısı yüksekse daha serin bir yerde saklanmalıdır.

• Doktor reçete ettiyse adet döneminde bile fitil kullanılır!

Doktor, fitil reçete ettiğinde hastanın bu tedaviden en iyi şekilde yararlanacağını düşünmektedir. Eğer fitil kullanırken adet kanaması başlarsa fitiller yine doktorun reçete ettiği şekilde kullanılmaya devam edilmelidir. Bu süreçte sadece tampon yerine hijyenik ped kullanılması gerekir.

• Fitili geceleri yerleştirmek daha mantıklı olur!

Fitil vajinada çözülürken akıntıya sebep olabilir, sızabilir. Bu sebeple de gece yatmadan önce yerleştirmek daha iyi olur. Eğer gün boyunca kullanmak gerekiyorsa, sızıntıyı tolere etmek için bir hijyenik ped kullanmak doğru olur. Ancak bu akıntı için tampon kullanmaktan kaçınılmalı. Çünkü tampon ilacın bir bölümünü emer ve fitil daha az etkili olur. Aynı zamanda tamponlar vajinal duvarları da tahriş edebilir.

• Fitilin yaratabileceği yan etkileri izleyin!

Vajinal fitiller belli miktarda ilaç içermekteler ve çeşitli tıbbi durumlar için kullanıldığından (maya veya bakteriyel enfeksiyonlar, vajinal kuruluk ve üreme hormonal dengesizlikleri gibi), yan etkileri de farklı olabilir. Vajinal fitillerden kaynaklanan çoğu yan etki tıbbi müdahale gerektirmezken, bu konuda dikkatli olmak iyi olabilir.

Vajinal fitil kullanımında genel olarak şu etkiler olabilir:

• Vajinal rahatsızlık
• Vajinal kuruluk
• Yanma veya kaşıntı
• Fitil çözülürken vajinadan deşarj (akıntı)
• Ne zaman tıbbi yardıma ihtiyaç olacağını bilin!

Vajinal fitil kullanımı sırasında ya da sonrasında herhangi bir ağrı veya rahatsızlık olduğunda mutlaka doktora bildirilmelidir. Özellikle de alerjik reaksiyon geçirdiğini düşünen kadınlar acilen doktora başvurmalılar. Vajinal fitil kullanımından kaynaklanan alerjik reaksiyon belirtileri; vajina ve vulva bölgesinin şişmesi, kaşıntı, kurdeşen ve göğüste sıkışma şeklindedir ve mutlaka takip edilmelidir. Fitil kullanırken cinsel ilişkiden kaçınmak gerekip gerekmediği konusunda doktorla konuşulmalıdır. Fitil aplikatörünü kullanırken sorun yaşayanlar, fitili yerleştiremeyenler bunun hakkında mutlaka doktorla konuşmalılar. Bu durumda doktor veya hemşire yardımcı olabilir.

Genel olarak fitil kullanırken yaşanması muhtemel sorunlar

Fitiller genellikle güvenlidir. Ancak bazen öngörülmeyen bazı sorunlar yaşanabilir.

• Bazı fitiller sızıntı yapabilir.
• Bazen vücut ilacı iyi absorbe etmeyebilir.
• Fitil vajinayı tahriş edebilir.

Aşağıdaki durumlarda bir fitil kullanmadan önce doktora danışılmalı:

• Düzensiz kalp ritmine sahip olanlar,
• Rektumundan yeni ameliyat olanlar,
• Yakın zamanda prostat ameliyatı geçirenler,
• Vajinal bölgede cerrahi işlem veya radyasyon tedavisi görenler fitil kullanmadan önce doktora bilgi vermeliler.

Bir doğum kontrol yöntemi olarak vajinal fitil: spermisit

Spermisit köpük, tablet, krem ve fitil formunda olabilir. Sperm öldürücü içerisindeki kimyasallar, spermin yumurtayı döllemesini önleyerek spermleri yok eder. Çoğu spermisit, nonoksinol-9 kimyasalını kullanır. Spermisitler tek başına kullanılabilmesine rağmen prezervatif veya diyafram ile kombine edildiğinde daha etkilidirler. Tek başına kullanılan spermisitler yaklaşık % 70 ila % 80 etkilidir. Ancak birlikte ve düzgün bir şekilde kullanıldığında, spermisitler ve prezervatifler gebeliği önlemede yaklaşık % 97 oranında etkilidir. Nonoksinol-9 içeren spermisitlerin kullanılması, HIV ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıkların daha kolay iletilmesine sebep olan genital dokunun tahrişine neden olabilir. Vajina veya penis tahriş olursa, spermisit kullanımı durdurulmalı ve doktora görüşülmelidir.

Kaynaklar;