- 16 Ağustos 2010
- 292.952
- 602.705
- 43
a)Kaza nedir?
Dünya Sağlık Örgütü’ nün tanımına göre “önceden planlanmamış ve beklenmeyen ancak yaralanmayla sonuçlanan bir olaya kaza denir.” Kazalar sonunda büyük maddi hasarların yanında oldukça fazla insan da hayatını kaybetmektedir.
b) Toplum sağlığı açısından kazaların önemi: Her gün izlediğiniz basın ve yayın organlarında çok değişik kaza haberleri duyarsınız. Kaza sayısının hızlı bir şekilde artış göstermesi çok sayıda ölüm ve sakat kalma durumlarını da beraberinde getirir. Diğer bir ifadeyle kazalar toplumdaki sakatlık ve ölümlerin başta gelen sebepleridir. Kazaların öneminin daha iyi kavranması için ülkemizdeki kaza oranları, ölüm ve sakat kalma sayılarına bakmak gerekir.
Ülkemizde kazaların gerçek boyutunu yansıtacak rakamlar tam olarak elde edilememektedir. Türkiye’ deki kazaların %40’ ı trafik kazaları, %20’ si iş kazaları, %20’ si ev kazaları ve %5’ i ise ateşli silah yaralanmalarıdır. Ayrıca tarımsal uygulamalar ve sportif etkinliklerde de kazalar görülmektedir.
1994 yılı rakamlarına göre toplam 233.803 trafik kazası olmuş, bu kazalarda 5942 kişi ölmüş ve 104.717 kişi yaralanmıştır. Trafik kazalarının %97’sinin nedeni sorumsuzluktur.
1992 yılında SSK’ ya kayıtlı olan 3.796.702. işçiden 138.464 iş kazası saptanmıştır. Yani işçilerin %3.7’si iş kazası geçirmişlerdir. Yaralanan işçilerin %2.48’inde kalıcı sakatlık meydana gelmiştir.%1.27 oranında ölüm meydana gelmiştir.
Hızlı bir artış göstererek insan sağlığını olumsuz etkileyen kazalar meydana geliş şekillerine göre gruplandırılabilir. Kazalar;
— Trafik kazaları
— İş kazaları
— Ev kazaları
— Spor kazaları
— Kitlesel kazalar
— Diğer kazalar olarak gruplandırılır.
•Trafik kazaları: Günümüzde trafiğe çıkan araç sayısına göre hızlı bir artış gösteren kaza grubudur. Ölümle sonuçlanan kazalarda ilk sırayı alır. Adli olaylar grubuna giren trafik kazalarını, polise bildirmek zorunludur
•İş kazaları: Kişilerin gereği geçirdikleri kazalardır. İş kazalarına örnek olarak inşaat kazalarını, yeraltında çalışanların geçirdiği kazalar örnek verilebilir. İş kazalarının büyük kısmı, yoğunluğun diğer günlere göre daha fazla olduğu haftanın son günlerinde meydana gelmektedir. En kısa sürede polise bildirilmesi gereken kazalardır.
•Ev kazaları: Ev kazaları, genelde yanık, zehirlenme, kesici alet yaralanmalarından oluşur.
•Spor kazaları: Düşme, çarpışma, çarpma, burkulma gibi şekillerde meydana gelir.
•Kitlesel kazalar: Yangın, bina çökmesi gibi durumlarda meydana gelir.
•Diğer kazalar: Bu grup kazalara doğal afetler, uçak, gemi ve tren kazaları dahil edilebilir.
Kazalardaki ölü sayısının çok yüksek olması nedeniyle uygulanacak ilk yardım kuralları büyük önem taşır. Kazalarda uygulanan ilk yardımın on başarı anahtarı vardır. Bunlar;
•Kaza sırasında zaman kaybetmeden ve telaş yapılmadan ilk yardım yapılmalıdır.
•Kazazedenin solunumunu kontrol edilir. Solunum durmuşsa suni solunum yapılmalıdır.
•Kalp atışı kontrol edilir. Eğer kalp atımı durmuşsa derhal kapalı kalp masajı yapılmalıdır.
•Kanamanın olup olmadığı kontrol edilir. Kanama varsa hemen durdurularak kan kaybı önlenmelidir.
•Kazazedede şok durumu varsa fazla hareket ettirilmeden şoka karşı önlem alınmalıdır.
•İlk yardım sırasında zamanın çok büyük öneme sahip olduğu unutulmamalıdır. Bu amaçla kazazedenin durumunun kötüye gitmesini önleyecek tedbirler alınmalıdır.
•Kazazedenin moralini yüksek tutmak için güven verici sözler söylenmelidir.
•Kaza yerinde, gereksiz kalabalıklar dağıtılarak halkın toplanması önlenmelidir.
•Kazazedenin, giysileri gereğinden fazla soyulmamalıdır.
•Kazazede, bütün imkanlar kullanılarak en yakın hastaneye taşınmalıdır.
b)Kazalardan korunma: kazalardan korunma kişi faktörüne bağlıdır. Bunda en önemli etken kişinin eğitimidir. Kişilerin sorumsuzluk, bilgisizlik ve dikkatsizlik nedeniyle yaptıkları kazaların önlenilmesinde en önemli araç, sağlık eğitimidir. Trafik kazaları gibi başkalarının hayatını da tehlikeye düşüren durumlarda zorunlu olarak cezai yaptırımlara da gidilmektedir. Çocuklar, yaşlılar ve hamileler kazalar açısından en önemli risk grubunu oluşturmaktadır.
•Çocukların özellikle yürümeye başlama dönemlerinde kazalarla karşılaşabilme riskleri yüksek olmaktadır. Bu dönemlerde düşme büyük kaza nedenlerindendir.
•Evde kesici, batıcı araçlar ortada bırakılmamalıdır.
•Mutfak kat ocakta kullanılan tavaların sapları çarpılmayacak biçimde olmalıdır.
•Elektrik prizleri herhangi bir şeyle kurcalanamayacak şekilde kapatılmalıdır.
•Mutfakta böcek ilacı bulundurulmamalıdır.
•Bakım ve onarım işi daima alanında yetişmiş elemanlara yaptırılmalıdır.
•Sıvı gaz tüpleri sabun köpüğü ile kontrol edilmelidir.
•Küçük piknik tüplerinde geniş tencerelerle su ısıtılmamalıdır.
•Girilmesi yasak sulara girilmemelidir.
•Çocuklar kollarından tutularak kaldırılmamalıdır.
•Bebekler kundaklanmamalı ve yarı yüzüstü yatırılmamalıdır.
•Meyve ve sebzeler iyice yıkanılmadan yenilmemelidir.
•Bir diğer risk grubu yaşlılardır. Yaşlıların bulunduğu evlerin aydınlatılması, merdivendeki kırık basamakların onarılması gerekmektedir.
•Hamilelerde vücut dengesinin bozulması nedeniyle kaza tehlikesi artar. Kaymaları önleyecek tedbirler alınmalıdır.
•İş hayatında araç gereç güvenliği, yapılan uygulama ile ilgili koruyucu önlemlere dikkat edilmelidir.
•Aydınlatma yeterli olmalıdır.
•Kişiler yaşlarının ve yeteneklerinin üzerinde bir işle görevlendirilmemelidir.
•Yapı işlerinde güvenlik halatı gibi araçlar kullanılmalıdır.
•Tarım ilaçlamalarında rüzgar arkaya alınmalıdır, serpinti önlenmelidir.
•Hiçbir yiyecek kabına zehirli madde konulmamalıdır.
•Tüm spor etkinliklerinde yapılan hareket, tekniğine uygun olmalıdır.
•Çocuk parkalarında düşmeleri, çarpmaları önleyecek önlemler alınmalıdır.
•Toplum bireyleri ilk yardım konusunda eğitilmelidir.
•Alkollü araç kullanmamalı, emniyet kemeri takılmalıdır.
Kaza geçiren kişilere yardım etmek her insan için bir görevdir. Yardım ederken kişi kendi güvenliğini tehlikeye atmamalıdır. Örneğin, elektrik çarpması ve boğulmalarda olduğu gibi kişi kendi güvenliğini sağlamadan yardıma kalkışırsa hayatını kaybedebilir. 3-Bilinç Kaybı ve Şok
Normal olarak insanlar beş duyu organlarıyla çevrelerinde meydana gelen olayları algılayarak gerekli tepkileri gösterirler. İnsanların bu normal durumuna bilinçlilik hali denir. Bilinçlilik hali herhangi bir kaza nedeniyle ortadan kalkar. Kişinin beş duyu organıyla algılama yapamamasına bilinç kaybı denir.
Bilinç kaybının birçok nedeni ve belirtisi vardır. Bilinç kaybının nedenleri;
- Beyin kanamaları
— İsteri nöbetleri
— Bayılma
— Zehirlenmeler
— Alkol koması
— Şeker koması
— Yüksek ateş
— Baş travmaları
—Epilepsi (sara) ve sinir sistemini bozan hastalıklardır.
Bilinç kaybının sebebi araştırılmalı daha sonraki uygulamalar için bilinç kaybının derecesi ortaya konulmalıdır. Bilinç kaybının farklı dereceleri vardır. Uyuklama, dalgınlık durumu, bayılma ve koma şekillerinde meydana gelir. En tehlikelisi koma durumudur.
Genelde bilincin kaybedilmesi çevreden kaynaklanır. Dolayısıyla bilinç kaybına uğrayan kişi bulunduğu çevreden uzaklaştırılır. Eğer bilinç kaybının nedeni ortam değilse bilincini kaybeden kişi yüzüstü veya yarı yüzüstü durumda yatırılır. Bu şekilde yatırmadaki amaç dilin boğazı kapayarak soluk almasını önlemektir. Bu şekilde yatırıldıktan sonra ağız içi kontrol edilir ve toprak gibi şeyler temizlenir. Solunum tıkanıklığı hırıltıdan anlaşılabilir. Hayatın tehlikeye girdiği dönemlerde ilk yardım ABC’ si uygulanır. İlk yardım ABC’ si Airway, Breathing ve Circulation terimlerinin ilk harflerdir. İlk yardım ABC‘ si;
a)Hava yolunun açılması
b)Solunumun düzeltilmesi
c)Dolaşımın sağlanması, uygulamalarını kapsar.
Bilinç kaybına uygun olarak yatırılan hastanın boğazı parmakla kontrol edilerek temizlendikten sonra kemer kravatı gevşetilir. Gömleğinin düğmeleri açılır. Kesinlikle su veya başka bir içecek verilmemelidir. Bu durum kişin boğulmasına yol açabilir. Aynı şekilde ayılması amacıyla tokat atma, sarsma gibi davranışlar kesinlikle yapılmamalıdır.
Bilinç kaybı nedenlerinden birisi de bayılmadır. Bayılmanın nedeni oldukça farklıdır. Kan tutması ani heyecan, ani korku gibi durumlar bayılmaya neden olabilir. Bayılma sırasında beyine yeterince kan gitmez. Buna paralel olarak beyin oksijen alamaz. Bayılan kişinin önce renginde sararma meydana gelir. Ondan sonra kişide bayılma meydana gelir. Bu durumdaki kişinin kemeri ve kravatı gevşetilirken gömlek düğmesi de açılır. Böylece bayılan kişinin rahatlaması sağlanır. Kısa sürede ayılmaz ise yan yatırılarak hekime haber verilir. Kişi bayılacağını hissedebilir. Bayılacağını anlayan kişi kalçalarını sıkıştırıp, karın kaslarını içeri çeker ve bacak kaslarını gergin duruma getirirse bayılmasını önleyebilir
Kazalardan korunmanın temel ilkelerinden birisi de insanların sürekli olarak eğitilmesidir. Sürekli eğitim ve yapılan kontrollerde birçok kaza önceden önlenir. Kaza sırasında kopan organın tekrar yerine dikilebilmesi için tekniğine uygun olarak sağlık kuruluşlarına taşınması gerekir. Kopan organın ayrılma yerine ve vücudun bu kısmına tentürdiyot ve benzeri maddeler asla sürülmemelidir. Bu maddeler yaranın ağzını açarak kanamayı hızlandırır.
Kaza sırasında kopan organların soğuk bir ortamda, ancak dondurulmadan sağlık kuruluşuna nakledilmelidir. Kopan organ asla buz veya buzlu suya doğrudan temas ettirilmemelidir. Önce kuru bir kaba veya poşete konulmalıdır. Daha sonra bu poşet soğuk bir başka kaba ya da buzlu kaba oturtularak taşınmalıdır. Taşıma sırasında organın dondurulmamasına özen gösterilmelidir. 6 saat içinde bir sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır.
