Karaman
Ilk ismi Laranda’dir. Selçuklu ve Osmanlilarda ki ismi Larende idi. Karamanogullarinin baskenti oldugundan buraya daha sonra Karaman adi verildi.
Kahramanmaras
Asil adi Markasi’dir. Halk dilinde Maras olarak degismistir. Kurtulus savasinda Fransizlara karsi sehirlerini kahramanca savunduklarindan meclis tarafindan ll Subat 1922’de kahraman ünvani verildi.
Kars
MÖ: 130-127 yilinda buraya yerlesen Karsak oymagindan dolayi sehre kars adi verilmistir. Kars kelimesinin anlami ise deve ya da koyun yününden yapilan elbise veya sal kusagi anlamina gelir.
Kastamonu
Sehrin eski adi “Tumana”dir. Buraya daha sonra Gas-Gas isimli bir kavim yerlesti. Iste Kastamonu Gas ve Tuman’in birlesmesinden meydana gelmistir.
Kayseri
Romalilar Mazaka adli sehri alinca buraya Kaysarea adini verdiler. Yani Imparator sehri anlamina gelir. Daha sonra Kayseri olarak halk arasinda yayildi
Kirsehir
Kir ve Sehir kelimesinin birlesmesinden olusmustur.
Kocaeli
Orhan gazi döneminde bu bölgeyi feth eden Akçakoca isimli komutandan dolayi buraya Kocaeli denildi.
Konya
Isa’dan önce 47-50 ve 53 yillarinda Hiristiyan azizlerinden St. Paul burayi ziyaret etti ve sehir önemli bir dinsel merkez olarak gelisti. Bu nedenle Hiristiyanlar ona, “Isa’nin tasviri” anlamina gelen “ikonyum” adini verdiler. Abbasiler burayi alinca “Kuniye’ye” çevirdiler. Türkler bu ismi Konya olarak degistirdi.
Kütahya
Frigler buraya “Katyasiyum veya Katiation” adini vermislerdir. Daha sonra yöre halki buraya Kütahya demistir
Istanbul
MÖ. 658 yilinda Megara krali Byzas tarafindan kuruldugundan bu sehre kurucusundan dolayi Bizantion adi verilmistir.
Roma imparatoro Marcus Avrelius döneminde imparatorun manevi babasinin adiyla “Antion” olarak anildi.
Bizans Imparatoru Konstantin bu sehri yeniden kurunca buraya kendi adini verdi. Sehre “Konstantin veya Konstanpolis” adi verildi. Araplar “Kostantiniye, Romalilar Konstantinopolis” demislerdir. Daha sonra bu ismin kisaltilmis sekli olan “Stin-polis” deyimi kullanildi. Iste Istanbul bu “Stin-Polis” sehrinden türetildi.
Türkler burayi alinca Müslüman sehir anlaminda “Islambol” adini verdiler. Fakat daha sonra Istanbul olarak degistirildi.
Izmir
Sehrin asil adi “Smyrna”dir. Izmir kelimesi smyrna’nin halk arasindaki kullanis seklidir. Homeros destanlarinda bu kent ismini Kibris Krali Kinyras’in kizi Smyra’dan alir ve tanriça Artemis Izmirli’dir. Kimi kaynaklara göre de, Izmir sehrini ilk kuran Hititler degil, Amazonlar’dir. (Hititler de buraya Navlühun adini vermislerdir.
Gaziantep
Sehrin eski adi Ayintab’dir. Kelime anlami, pinarin gözü demektir. Halk bunu Antep olarak degistirmistir. Halk Kurtulus savasinda Fransizlara karsi basarili bir savas verince 6 Subat 1921’de çikartilan bir yasayla Gazi ünvani verildi.
Gümüshane
Burada daha önceleri gümüs madenleri oldugundan, bu sehre Gümüshane denilmistir
Edirne
Romalilar döneminde imparator Hadrianus tarafindan kuruldugu için sehir “Hadrianopolis” dini alir. Hadrianus’un sehri anlamina gelen bu sözcük, sonradan degsimlere ugrayarak Edirne halini aldi.
Elazig
1834 yilinda Mezra denilen yerde kuruldu.1862 yilinda buraya o siradaki padisah Abdülaziz’in onuruna “Mamuretülaziz” adi verildi. Bu ismi uzun bulan halk onu Elaziz olarak kisaltti. 1937 yilinda Elazig’a çevrildi.
Erzincan
Erzincan ovasindan adini alir. Ezirgan diye halk tarafindan söylenir. Buranin eski adi Eriza’dir.
Erzurum
Ardi Rum kelimesinden gelir. Yani Rum topragi demektir. Diger bir rivayete göre de Selçuklular buraya Erzen-Rum demislerdir. Erzen dari demektir. Sehir o zamanlar bir tahil ambari olarak kullanilmistir.
Eskisehir
Eski adi Doylaion’dur. 1080 yilinda Türkler burayi ele geçirdi. 1175 yilinda burasini Bizans geri aldi. Kiliçarslan bu sehri daha sonra geri alinca, ona “Bizim eski Sehrimiz” anlamina gelen Eski Sehir adini verdi.
Diyarbakir
Bakir ülkesi anlamina gelmektedir. Bu ismin kaynagi Diyar-i Bekir’dir. Bekir’in memleketi anlamina gelir. Bunun nedeni de Bekir b. Va’il adli Arap göçebe boyunun buraya yrlesmis olmasindan kaynaklanir. Diyarbakir’in eski adi Amid veya Amed’dir. Gelen veya bizim anlamina gelir. Dede Korkut kitabinda Amid’e Hamid de denilmistir.
Denizli
Deniz-ili kelimelerinin birlesmesinden olusmustur. Il eski Türkçe’de ülke, memleket anlamina gelir. Yani deniz memleketi denilir.Bir diger rivayete göre de kelimenin asli domuz-ili'dir. Bu da bölgede domuz çoklugundan kaynaklanmaktadir.
Çanakkale
Marmara ve Ege denizlerini birlestiren Bogaz’daki sehir ve kasabalarin en büyügü ve il merkezidir. Bogazin dogu kiyisinda ve en dar yerinde kurulmustur. Burada denizini sekli tipki bir çanagi andirir. Bugünkü ismini buradan alir.
Çankiri
Ilkçagda “Gangra” kalesinin eteginde kuruldu. Ismini Gangra kalesinden alan Çankiri’ya yakin zamana kadar Çangiri ve Çengiri deniliyordu.
Çorum
Rivayete göre Çogurum kelimesinden türetilmistir. Bu da bölgede zamaninda Rumlarin çogunlugu olusturmasindan kaynaklanmaktadir.
BURSA
Eski çaglardaki Bitinya bölgesinin baskentidir. Buraya kurucusu Bitinya krali Prusias’in adi verildi. (MÖ:ll.yüzyil)
BURDUR
Eski adi Askaniya’dir. Ismini yaninda kurulmus oldugu Burdur gölünden alir.
BOLU
Önceleri Bithynion Romalilar döneminde ise Claudiopolis adi verildi. Türkler burayi alinca Claudiopolis sözcügünü kisaltip sadece polis dediler. Daha sonra bu da halk dilinde degiserek Bolu oldu.
BITLIS
Kimi tarihçilere göre, “Bages” ya da “Pagis” sözcüklerinden türemistir. Kimilerine göre de Büyük Iskender’in komutani “Lis” ya da “Badlis” burada bir kale kurmus. Bitlis sözcügü bu komutanin isminden kaynaklaniyormus.
BINGÖL
Buradaki bir çok göllerden dolayi bu isim kendisine verildi.
BILECIK
Bizanslilar döneminde burada Bilekoma adli bir kale vardi. Osman bey burayi alinca bu adi Bilecik olarak adini verdi.
BAYBURT
Eldeki kaynaklara göre kasabanin ortaçagdaki adi “Paypert” ya da “Pepert” idi. Bayburt adi buradan gelmektedir.
BALIKESIR
Sehrin adinin eski hisar anlamina gelen Paleokastio’dan türedigi sanilmaktadir. Halk arasinda dolasan bir söylentiye göre de bali çok anlamina gelir. Çünkü Kesir Arapça’da çok anlamina gelmektedir
AGRI
Ismi sinirlari içindeki “Ararat” dagindan alir. Çok eski çaglarda yeryüzü korkunç bir su baskininina ugradi.(Nuh Tufani) Nuh peygamber bütün canilardan bir çifti alarak bir gemiye bindirdi. Gemi Cudi (Islam kaynaklarina göre) (Hristiyan kaynaklarina göre de Ararat – Agri) dagina kondu. Ararat, önce aran sonra da Agri adini aldi.
AKSARAY
Selçuklu Sultani Izzettin Kiliçarslan, sehirde cami, medrese, kümbetler ve büyük ve beyaz bir saray yaptirdi. Selir “Aksaray” adini iste bu beyaz saraydan aldi.
AMASYA
Amasya sehrini tarihçi Strabon’a göre Amazon karali Amasis kurdu ve ona Amasis kenti anlamina gelen “Amasesia” ismini verdi.
AYDIN
Ilk olarak Argoslar tarafindan kuruldu. Anadolu beylerinden Aydinoglu Mehmet bey’den aldi. Aydin, Mehmet beyin babasinin ismidir.
ARTVIN
Iskitler tarafindan kuruldu. Artvin sözü iskitçe’dir.
ANTALYA
MÖ ll.ci yüzyilda Bergama karali Attalos ll tarafindan kuruldu. Sehir önceleri ismini kurucusundan aldi ve Attaleia adiyla anildi. Daha sonra bu isim Adalia, Antalia ve en son Antalya sekline dönüstü.
ANKARA
Islam kaynaklarinda Ankara’nin adi Enguru olarak geçer. Kimilerine göre Ankara sözü Farsça “Üzüm” anlamina gelen Engür’den, ya da Yunanca’da Koruk anlamina gelen”Aguirada’dan türemistir.
Bazilarina Hint-Avrupa dillerindeki “Egmek” anlamina gelen Ank ya da Sankskritçe de; “Kivrinti”,, anlamina gelen ankaba’dan veya Latince’den çengel anlamina gelen uncus’dan türedigi ileri sürülmektedir. Frig dilinde Ank “engebeli, karisik arazi anlamina gelir.” Sehrin diger isimleri; Ankyra, Ankura, Ankuria, Angur, Engürlü, Engürüye, Angare, Angera, Ancora, Ancora ve son olarak Ankara seklini almistir.
ANTAKYA
MÖ 300 yillarinda Makedonya Krali Seleukoz bu yörede Antakya’yi kurdu ve sehre babasinin ismi olan Antiokhia adini verdi. Zamanla büyüyen kent, baskent halini aldi.
AFYONKARAHISAR
Afyon türkülerinde sik sik “Hisar” sözcügü geçer. “Hisarin bedenleri çevirin gidenleri” Bu hisar sözcügünün Afyon türkülerinde sik sik yinelenmesi nedensiz degildir. Eski adi Akroenos olan sehri Selçuklular uzun süren bir kusatmadan sonra ele geçirdiler. “Hisar” kusatma anlamina gelir. Acilarla elde edilen yere “Karahisar” dediler ve orada, kara taslardan bir kale kurdular. Onaltinci yüzyilda bölgede afyon yetistirlmeye baslayinca, Karahisar’in basina bir de Afyon eklendi ve sehir “Afyonkarahisar” adini aldi.
ADAPAZARI
Bu ilimize Adapazarlilar kisaca Ada der. Çünkü Sakarya ve Çark suyu arasinda yer alan sehir, tipki bir adayi andirir. “Pazar sözüne gelince: Burasi onyedinci yüzyilda yörenin Pazar yeriydi. Iste, Adapazari bu iki sözcügün “Ada” ve “Pazar” sözcüklerinin birlesmesinden olustu. Adapazari, Sakarya ilimizin merkezidir.
Ilk ismi Laranda’dir. Selçuklu ve Osmanlilarda ki ismi Larende idi. Karamanogullarinin baskenti oldugundan buraya daha sonra Karaman adi verildi.
Kahramanmaras
Asil adi Markasi’dir. Halk dilinde Maras olarak degismistir. Kurtulus savasinda Fransizlara karsi sehirlerini kahramanca savunduklarindan meclis tarafindan ll Subat 1922’de kahraman ünvani verildi.
Kars
MÖ: 130-127 yilinda buraya yerlesen Karsak oymagindan dolayi sehre kars adi verilmistir. Kars kelimesinin anlami ise deve ya da koyun yününden yapilan elbise veya sal kusagi anlamina gelir.
Kastamonu
Sehrin eski adi “Tumana”dir. Buraya daha sonra Gas-Gas isimli bir kavim yerlesti. Iste Kastamonu Gas ve Tuman’in birlesmesinden meydana gelmistir.
Kayseri
Romalilar Mazaka adli sehri alinca buraya Kaysarea adini verdiler. Yani Imparator sehri anlamina gelir. Daha sonra Kayseri olarak halk arasinda yayildi
Kirsehir
Kir ve Sehir kelimesinin birlesmesinden olusmustur.
Kocaeli
Orhan gazi döneminde bu bölgeyi feth eden Akçakoca isimli komutandan dolayi buraya Kocaeli denildi.
Konya
Isa’dan önce 47-50 ve 53 yillarinda Hiristiyan azizlerinden St. Paul burayi ziyaret etti ve sehir önemli bir dinsel merkez olarak gelisti. Bu nedenle Hiristiyanlar ona, “Isa’nin tasviri” anlamina gelen “ikonyum” adini verdiler. Abbasiler burayi alinca “Kuniye’ye” çevirdiler. Türkler bu ismi Konya olarak degistirdi.
Kütahya
Frigler buraya “Katyasiyum veya Katiation” adini vermislerdir. Daha sonra yöre halki buraya Kütahya demistir
Istanbul
MÖ. 658 yilinda Megara krali Byzas tarafindan kuruldugundan bu sehre kurucusundan dolayi Bizantion adi verilmistir.
Roma imparatoro Marcus Avrelius döneminde imparatorun manevi babasinin adiyla “Antion” olarak anildi.
Bizans Imparatoru Konstantin bu sehri yeniden kurunca buraya kendi adini verdi. Sehre “Konstantin veya Konstanpolis” adi verildi. Araplar “Kostantiniye, Romalilar Konstantinopolis” demislerdir. Daha sonra bu ismin kisaltilmis sekli olan “Stin-polis” deyimi kullanildi. Iste Istanbul bu “Stin-Polis” sehrinden türetildi.
Türkler burayi alinca Müslüman sehir anlaminda “Islambol” adini verdiler. Fakat daha sonra Istanbul olarak degistirildi.
Izmir
Sehrin asil adi “Smyrna”dir. Izmir kelimesi smyrna’nin halk arasindaki kullanis seklidir. Homeros destanlarinda bu kent ismini Kibris Krali Kinyras’in kizi Smyra’dan alir ve tanriça Artemis Izmirli’dir. Kimi kaynaklara göre de, Izmir sehrini ilk kuran Hititler degil, Amazonlar’dir. (Hititler de buraya Navlühun adini vermislerdir.
Gaziantep
Sehrin eski adi Ayintab’dir. Kelime anlami, pinarin gözü demektir. Halk bunu Antep olarak degistirmistir. Halk Kurtulus savasinda Fransizlara karsi basarili bir savas verince 6 Subat 1921’de çikartilan bir yasayla Gazi ünvani verildi.
Gümüshane
Burada daha önceleri gümüs madenleri oldugundan, bu sehre Gümüshane denilmistir
Edirne
Romalilar döneminde imparator Hadrianus tarafindan kuruldugu için sehir “Hadrianopolis” dini alir. Hadrianus’un sehri anlamina gelen bu sözcük, sonradan degsimlere ugrayarak Edirne halini aldi.
Elazig
1834 yilinda Mezra denilen yerde kuruldu.1862 yilinda buraya o siradaki padisah Abdülaziz’in onuruna “Mamuretülaziz” adi verildi. Bu ismi uzun bulan halk onu Elaziz olarak kisaltti. 1937 yilinda Elazig’a çevrildi.
Erzincan
Erzincan ovasindan adini alir. Ezirgan diye halk tarafindan söylenir. Buranin eski adi Eriza’dir.
Erzurum
Ardi Rum kelimesinden gelir. Yani Rum topragi demektir. Diger bir rivayete göre de Selçuklular buraya Erzen-Rum demislerdir. Erzen dari demektir. Sehir o zamanlar bir tahil ambari olarak kullanilmistir.
Eskisehir
Eski adi Doylaion’dur. 1080 yilinda Türkler burayi ele geçirdi. 1175 yilinda burasini Bizans geri aldi. Kiliçarslan bu sehri daha sonra geri alinca, ona “Bizim eski Sehrimiz” anlamina gelen Eski Sehir adini verdi.
Diyarbakir
Bakir ülkesi anlamina gelmektedir. Bu ismin kaynagi Diyar-i Bekir’dir. Bekir’in memleketi anlamina gelir. Bunun nedeni de Bekir b. Va’il adli Arap göçebe boyunun buraya yrlesmis olmasindan kaynaklanir. Diyarbakir’in eski adi Amid veya Amed’dir. Gelen veya bizim anlamina gelir. Dede Korkut kitabinda Amid’e Hamid de denilmistir.
Denizli
Deniz-ili kelimelerinin birlesmesinden olusmustur. Il eski Türkçe’de ülke, memleket anlamina gelir. Yani deniz memleketi denilir.Bir diger rivayete göre de kelimenin asli domuz-ili'dir. Bu da bölgede domuz çoklugundan kaynaklanmaktadir.
Çanakkale
Marmara ve Ege denizlerini birlestiren Bogaz’daki sehir ve kasabalarin en büyügü ve il merkezidir. Bogazin dogu kiyisinda ve en dar yerinde kurulmustur. Burada denizini sekli tipki bir çanagi andirir. Bugünkü ismini buradan alir.
Çankiri
Ilkçagda “Gangra” kalesinin eteginde kuruldu. Ismini Gangra kalesinden alan Çankiri’ya yakin zamana kadar Çangiri ve Çengiri deniliyordu.
Çorum
Rivayete göre Çogurum kelimesinden türetilmistir. Bu da bölgede zamaninda Rumlarin çogunlugu olusturmasindan kaynaklanmaktadir.
BURSA
Eski çaglardaki Bitinya bölgesinin baskentidir. Buraya kurucusu Bitinya krali Prusias’in adi verildi. (MÖ:ll.yüzyil)
BURDUR
Eski adi Askaniya’dir. Ismini yaninda kurulmus oldugu Burdur gölünden alir.
BOLU
Önceleri Bithynion Romalilar döneminde ise Claudiopolis adi verildi. Türkler burayi alinca Claudiopolis sözcügünü kisaltip sadece polis dediler. Daha sonra bu da halk dilinde degiserek Bolu oldu.
BITLIS
Kimi tarihçilere göre, “Bages” ya da “Pagis” sözcüklerinden türemistir. Kimilerine göre de Büyük Iskender’in komutani “Lis” ya da “Badlis” burada bir kale kurmus. Bitlis sözcügü bu komutanin isminden kaynaklaniyormus.
BINGÖL
Buradaki bir çok göllerden dolayi bu isim kendisine verildi.
BILECIK
Bizanslilar döneminde burada Bilekoma adli bir kale vardi. Osman bey burayi alinca bu adi Bilecik olarak adini verdi.
BAYBURT
Eldeki kaynaklara göre kasabanin ortaçagdaki adi “Paypert” ya da “Pepert” idi. Bayburt adi buradan gelmektedir.
BALIKESIR
Sehrin adinin eski hisar anlamina gelen Paleokastio’dan türedigi sanilmaktadir. Halk arasinda dolasan bir söylentiye göre de bali çok anlamina gelir. Çünkü Kesir Arapça’da çok anlamina gelmektedir
AGRI
Ismi sinirlari içindeki “Ararat” dagindan alir. Çok eski çaglarda yeryüzü korkunç bir su baskininina ugradi.(Nuh Tufani) Nuh peygamber bütün canilardan bir çifti alarak bir gemiye bindirdi. Gemi Cudi (Islam kaynaklarina göre) (Hristiyan kaynaklarina göre de Ararat – Agri) dagina kondu. Ararat, önce aran sonra da Agri adini aldi.
AKSARAY
Selçuklu Sultani Izzettin Kiliçarslan, sehirde cami, medrese, kümbetler ve büyük ve beyaz bir saray yaptirdi. Selir “Aksaray” adini iste bu beyaz saraydan aldi.
AMASYA
Amasya sehrini tarihçi Strabon’a göre Amazon karali Amasis kurdu ve ona Amasis kenti anlamina gelen “Amasesia” ismini verdi.
AYDIN
Ilk olarak Argoslar tarafindan kuruldu. Anadolu beylerinden Aydinoglu Mehmet bey’den aldi. Aydin, Mehmet beyin babasinin ismidir.
ARTVIN
Iskitler tarafindan kuruldu. Artvin sözü iskitçe’dir.
ANTALYA
MÖ ll.ci yüzyilda Bergama karali Attalos ll tarafindan kuruldu. Sehir önceleri ismini kurucusundan aldi ve Attaleia adiyla anildi. Daha sonra bu isim Adalia, Antalia ve en son Antalya sekline dönüstü.
ANKARA
Islam kaynaklarinda Ankara’nin adi Enguru olarak geçer. Kimilerine göre Ankara sözü Farsça “Üzüm” anlamina gelen Engür’den, ya da Yunanca’da Koruk anlamina gelen”Aguirada’dan türemistir.
Bazilarina Hint-Avrupa dillerindeki “Egmek” anlamina gelen Ank ya da Sankskritçe de; “Kivrinti”,, anlamina gelen ankaba’dan veya Latince’den çengel anlamina gelen uncus’dan türedigi ileri sürülmektedir. Frig dilinde Ank “engebeli, karisik arazi anlamina gelir.” Sehrin diger isimleri; Ankyra, Ankura, Ankuria, Angur, Engürlü, Engürüye, Angare, Angera, Ancora, Ancora ve son olarak Ankara seklini almistir.
ANTAKYA
MÖ 300 yillarinda Makedonya Krali Seleukoz bu yörede Antakya’yi kurdu ve sehre babasinin ismi olan Antiokhia adini verdi. Zamanla büyüyen kent, baskent halini aldi.
AFYONKARAHISAR
Afyon türkülerinde sik sik “Hisar” sözcügü geçer. “Hisarin bedenleri çevirin gidenleri” Bu hisar sözcügünün Afyon türkülerinde sik sik yinelenmesi nedensiz degildir. Eski adi Akroenos olan sehri Selçuklular uzun süren bir kusatmadan sonra ele geçirdiler. “Hisar” kusatma anlamina gelir. Acilarla elde edilen yere “Karahisar” dediler ve orada, kara taslardan bir kale kurdular. Onaltinci yüzyilda bölgede afyon yetistirlmeye baslayinca, Karahisar’in basina bir de Afyon eklendi ve sehir “Afyonkarahisar” adini aldi.
ADAPAZARI
Bu ilimize Adapazarlilar kisaca Ada der. Çünkü Sakarya ve Çark suyu arasinda yer alan sehir, tipki bir adayi andirir. “Pazar sözüne gelince: Burasi onyedinci yüzyilda yörenin Pazar yeriydi. Iste, Adapazari bu iki sözcügün “Ada” ve “Pazar” sözcüklerinin birlesmesinden olustu. Adapazari, Sakarya ilimizin merkezidir.