- 24 Nisan 2007
- 2.766
- 15
- 45
Kardeş doğumu hangi yaşta olursa olsun çocukları derinden etkileyen bir değişikliktir.
Çocuk ne kadar küçük olursa olsun ağabeylik ve ablalık mertebesine yükselir. Bazen bu sorumluluğu ve beklentileri arttırır. Oysaki ondan 1–2 yaş büyük kuzeni evin en küçüğü olmanın keyfini sürerken kendisi büyük ve olgun davranmak zorunda kalır. Ama asıl acıklı olan biricik ve özel olduğunu hissettiren çevresinin tüm ilgi ve mesaisini yeni gelene çevirmesi olur.
Aile ne kadar dikkat etse de bu kaçınılmaz bir durumdur ve çocuğun KUMAsını kabul etmesi, uzlaşması gerekmektedir. Düşünün eşiniz yanında daha genç biri ile gelse ve “Sevgilim ikinizi de seviyorum, siz kardeşsiniz, zaten sende kardeşim, arkadaşım olsun demiştin, ben ikinizle de ayrı ayrı ilgileneceğim, artık birlikte yaşayacağız...” dese bunu nasıl kabullenirdiniz?
Başka çocukların da hayatında kardeş yaşantısı olduğunu bilmeniz kabullenmenizi kolaylaştırır ama doğal bir tepki olan kıskanma, kıyaslama ve diğerlerinin sevgisini test etmenizi engellemez. Sınıf arkadaşımızı, meslektaşımızı, iş arkadaşlarımızı, komşumuzu, eltimizi, görümcemizi, bacanağımızı kıskanmamız veya yoğun bir imrenme duygusu ile kendimizi yakalamamız son derece insani bir durumdur. Fakat ne zamanki kendimize olan güvenimiz kırılır, kendi isteklerimiz yerine haset duygularımızın rehberliğinde hareket ederiz patolojik kıskançlığın pençesinde kıvranırız işte o zaman erken çocukluk deneyimleri ilk kardeş rekabeti, ebeveynlerimizle ilgili çözülmemiş çatışmalar rengini tüm hayatımıza yansıtıyor demektir.
Patolojik kardeş kıskançlığının temelinde aile ve çevrenin yanlış tepkileri rol oynar. En eski öykülerden Yusuf Peygamberin kuyuya kardeşlerince atılmasında, babasının gözdesi olup, annesinin onu daha güzel giydirmesinin, ayrıcalıklı davranmasının da rolü olduğu ortadadır.
Her çocuk anne babası tarafından eşit ve aynı yakınlıkta yaşanmaz. Çünkü her çocuk farklı yapıya ve özelliklere sahiptir. Onlar bizim için kendi geçmişimizdeki yaşantı dönemlerine göre anlamlar taşırlar.
Bir baba çok sevdiği ölen annesinin adını verdiği kızına kıyamayıp her zaman el üstünde tutuyor, karısına bile söz söyletmiyordu. Ciddi uyum ve davranış sorunlarından dertli anne görüşmeye geldi. Yine boşandığı eşine hala büyük bir kin yaşayan anne, babasına benzeyen oğluna da fark etmeden anlamsız ters davranışlar sergiliyordu. Ağabeyinin her fırsatta küçük kızını dövmesini anlayamıyordu.
Hamileyken kardeşi trafik kazasında ölen bir anne, o oğluna bir şey olur kaygısından hiç kucağından indirmeyip, fark etmeden ihmal ettiği büyük çocuğunun iyileşmeyen kusmaları ile psikiyatriye gelmişti.
Yapılan araştırmalar genellikle kardeş doğumu ile ebeveynlerin özellikle de annenin büyük çocuğa ayırdığı zamanın azaldığını, eskisi kadar mutlu ve paylaşımlı sabırlı ve kabul edici olmadıklarını göstermektedir. Eleştiri, beklenti ve emir verici ifadelerin arttığı, çocuklarınsa, ebeveynlerine seslerini duyurmak için problem davranışları tercih ettiği görülmektedir.
Babalara bu alışma döneminde çok iş düşmektedir. Hem hormonel dalgalanma ve uykusuzlukla uğraşan logosa eşlerine sevecen davranıp, ilk çocuğa karşı suçluluk hisleriyle mücadele etme konusunda desteklemeli hem de büyük çocuğun uyum dönemindeki oyun, sevgi, ilgi, bakım ihtiyaçlarını karşılama konusunda daha titiz davranmalıdır.
Babanın çocukla yakınlaşması; anne bağımlılığı ve anne girdabından sıyrılmayı sağlar.
Kendi ayakları üzerinde durabilir, abla ve ağabeyliğin kayıp, sorumluluk, eleştirilme olmadığını; çeşitli haklar ve özgürlüklerin tadını çıkardığı, anne ve babasına benzeyip daha yakın ve ortak oldukları müjdesini verir. Her şeyden öte kendisi için vazgeçilmez olan ebeveynlerinin sevgisini kaybetmemek, toplum tarafından eleştirilmemek, dışlanmamak için ailesinin istediği gibi kardeşine davranıp, kıskançlık ve yıkıcı duygularını bastırsa da daha sonra gerçekten kardeşini sevecek, benimseyecek, kabullenecektir.
Büyük çocuk ebeveynleri test etmek veya dikkatlerini çekmek için çeşitli kapris gibi görünen davranışlar sergileyebilir. Uyku, beslenme, tuvalet alışkanlıklarında bebeksi davranışlar, içe kapanma, gereksiz yere uzun ağlamalar, tutturmalar, talep karlıkta artış en sık görülen tepkilerdir. Parmak emme, altını bilerek kirletme, korkular, yalnız kalamama, anneye yapışma ortaya çıkabilir. Büyük ebeveynlerin doğru şekilde desteklemediği, babanın yoğun çalıştığı, başka krizlerin de eşlik ettiği dönemlere gelen kardeş doğumlarında problemler kronikleşmeden profesyonel bir yardım almak yararlı olacaktır.
Bu süreçten beklenen çocuğun olgunlaşmış olarak çıkmasıdır. Kardeşi sağlıklı kabullenme; paylaşma, rekabet, ortak iş yapabilme, sahiplenme-koruma, uyum gibi tüm hayatımızda bizim için önemli olan insanca yetenekleri kazanmamızı sağlar.
KARDEŞİ KABULLENMEYİ NASIL KOLAYLAŞTIRIRIZ
Hamile kalmak için uygun bir zaman olduğuna dikkat edin. Aile içi sorunlar, okula başlama, hastalık, ekonomik problemler gibi başka krizlerin olmaması…
Kardeşi doğacağını anlatın. Başkasından değil sizden duymalı, fakat süreklide bu konuyu konuşmayın.
Kendinizi tanıyın, çocuğunuza karşı suçlu hissediyorsanız bunu çözmelisiniz.
Kardeşi doğmadan kendi bebekliği ile ilgili konuşun. Yakın tarihten başlayarak gidin çünkü bebekliğini hatırlamadığı için başka çocuk sanıp kıskanabilir. Albümler, CD'ler gösterilerek kendisine verilen bakımın kardeşine de verileceğini anlayacaktır.
Erkek de olsa oyuncak bebek almak ona bakmasını öğretmek nasıl sevileceğini anlatmak yararlı olur. Hem kardeşi sahiplenmesini hem de kardeşe öfkesini bebeğe olan oyundaki davranışlardan takip edebilirsiniz.
Bebeğe eşya alırken, hazırlıklara onu dahil edin. İsim bulma, renk seçme, yerleştirme gibi.
Doğuma gidince onun yapacaklarını planlayın. Mümkünse evde beklesin, evden uzaklaştırılmasın. Canınızın yanacağından korkabilir, sakin ve rahat olun bunun doğal bir şey olduğunu kendisi dünyaya gelince bu deneyimi yaşadığınızı anlatın.
Bebekle gelince ona kısa süre oyalanacağı oyuncak, yiyecek verilebilir. Bebeğe nasıl davranıp tutabileceğini daha önce çalışmış olmalısınız.
Evde ufak sürpriz ve hediyeleri hazırlayın. Yalnızlık ve kriz dönemlerinde işinize yarayacaktır.
Çocukla kaliteli zaman geçirin. Beraber uyumak, kucak kucağa TV izlemek kaliteli zaman geçirmek değildir.
Kardeşinin eşyalarına aile ortamlarında yer açma işini ona verin, kardeşini koruma kollama işine bayılacaktır.
Kardeşini kendisinin uzantısı görüp onunla gurur duymasını, öğrettiği şeyleri kardeşi yapınca büyüğün takdir edilmesi gibi iki kardeşi benzetici bütünleştirici sahiplenici tutumlar gösterin.
UZM. Dr. Leyla Benkurt ALKAŞ
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi
Çocuk ne kadar küçük olursa olsun ağabeylik ve ablalık mertebesine yükselir. Bazen bu sorumluluğu ve beklentileri arttırır. Oysaki ondan 1–2 yaş büyük kuzeni evin en küçüğü olmanın keyfini sürerken kendisi büyük ve olgun davranmak zorunda kalır. Ama asıl acıklı olan biricik ve özel olduğunu hissettiren çevresinin tüm ilgi ve mesaisini yeni gelene çevirmesi olur.
Aile ne kadar dikkat etse de bu kaçınılmaz bir durumdur ve çocuğun KUMAsını kabul etmesi, uzlaşması gerekmektedir. Düşünün eşiniz yanında daha genç biri ile gelse ve “Sevgilim ikinizi de seviyorum, siz kardeşsiniz, zaten sende kardeşim, arkadaşım olsun demiştin, ben ikinizle de ayrı ayrı ilgileneceğim, artık birlikte yaşayacağız...” dese bunu nasıl kabullenirdiniz?
Başka çocukların da hayatında kardeş yaşantısı olduğunu bilmeniz kabullenmenizi kolaylaştırır ama doğal bir tepki olan kıskanma, kıyaslama ve diğerlerinin sevgisini test etmenizi engellemez. Sınıf arkadaşımızı, meslektaşımızı, iş arkadaşlarımızı, komşumuzu, eltimizi, görümcemizi, bacanağımızı kıskanmamız veya yoğun bir imrenme duygusu ile kendimizi yakalamamız son derece insani bir durumdur. Fakat ne zamanki kendimize olan güvenimiz kırılır, kendi isteklerimiz yerine haset duygularımızın rehberliğinde hareket ederiz patolojik kıskançlığın pençesinde kıvranırız işte o zaman erken çocukluk deneyimleri ilk kardeş rekabeti, ebeveynlerimizle ilgili çözülmemiş çatışmalar rengini tüm hayatımıza yansıtıyor demektir.
Patolojik kardeş kıskançlığının temelinde aile ve çevrenin yanlış tepkileri rol oynar. En eski öykülerden Yusuf Peygamberin kuyuya kardeşlerince atılmasında, babasının gözdesi olup, annesinin onu daha güzel giydirmesinin, ayrıcalıklı davranmasının da rolü olduğu ortadadır.
Her çocuk anne babası tarafından eşit ve aynı yakınlıkta yaşanmaz. Çünkü her çocuk farklı yapıya ve özelliklere sahiptir. Onlar bizim için kendi geçmişimizdeki yaşantı dönemlerine göre anlamlar taşırlar.
Bir baba çok sevdiği ölen annesinin adını verdiği kızına kıyamayıp her zaman el üstünde tutuyor, karısına bile söz söyletmiyordu. Ciddi uyum ve davranış sorunlarından dertli anne görüşmeye geldi. Yine boşandığı eşine hala büyük bir kin yaşayan anne, babasına benzeyen oğluna da fark etmeden anlamsız ters davranışlar sergiliyordu. Ağabeyinin her fırsatta küçük kızını dövmesini anlayamıyordu.
Hamileyken kardeşi trafik kazasında ölen bir anne, o oğluna bir şey olur kaygısından hiç kucağından indirmeyip, fark etmeden ihmal ettiği büyük çocuğunun iyileşmeyen kusmaları ile psikiyatriye gelmişti.
Yapılan araştırmalar genellikle kardeş doğumu ile ebeveynlerin özellikle de annenin büyük çocuğa ayırdığı zamanın azaldığını, eskisi kadar mutlu ve paylaşımlı sabırlı ve kabul edici olmadıklarını göstermektedir. Eleştiri, beklenti ve emir verici ifadelerin arttığı, çocuklarınsa, ebeveynlerine seslerini duyurmak için problem davranışları tercih ettiği görülmektedir.
Babalara bu alışma döneminde çok iş düşmektedir. Hem hormonel dalgalanma ve uykusuzlukla uğraşan logosa eşlerine sevecen davranıp, ilk çocuğa karşı suçluluk hisleriyle mücadele etme konusunda desteklemeli hem de büyük çocuğun uyum dönemindeki oyun, sevgi, ilgi, bakım ihtiyaçlarını karşılama konusunda daha titiz davranmalıdır.
Babanın çocukla yakınlaşması; anne bağımlılığı ve anne girdabından sıyrılmayı sağlar.
Kendi ayakları üzerinde durabilir, abla ve ağabeyliğin kayıp, sorumluluk, eleştirilme olmadığını; çeşitli haklar ve özgürlüklerin tadını çıkardığı, anne ve babasına benzeyip daha yakın ve ortak oldukları müjdesini verir. Her şeyden öte kendisi için vazgeçilmez olan ebeveynlerinin sevgisini kaybetmemek, toplum tarafından eleştirilmemek, dışlanmamak için ailesinin istediği gibi kardeşine davranıp, kıskançlık ve yıkıcı duygularını bastırsa da daha sonra gerçekten kardeşini sevecek, benimseyecek, kabullenecektir.
Büyük çocuk ebeveynleri test etmek veya dikkatlerini çekmek için çeşitli kapris gibi görünen davranışlar sergileyebilir. Uyku, beslenme, tuvalet alışkanlıklarında bebeksi davranışlar, içe kapanma, gereksiz yere uzun ağlamalar, tutturmalar, talep karlıkta artış en sık görülen tepkilerdir. Parmak emme, altını bilerek kirletme, korkular, yalnız kalamama, anneye yapışma ortaya çıkabilir. Büyük ebeveynlerin doğru şekilde desteklemediği, babanın yoğun çalıştığı, başka krizlerin de eşlik ettiği dönemlere gelen kardeş doğumlarında problemler kronikleşmeden profesyonel bir yardım almak yararlı olacaktır.
Bu süreçten beklenen çocuğun olgunlaşmış olarak çıkmasıdır. Kardeşi sağlıklı kabullenme; paylaşma, rekabet, ortak iş yapabilme, sahiplenme-koruma, uyum gibi tüm hayatımızda bizim için önemli olan insanca yetenekleri kazanmamızı sağlar.
KARDEŞİ KABULLENMEYİ NASIL KOLAYLAŞTIRIRIZ
Hamile kalmak için uygun bir zaman olduğuna dikkat edin. Aile içi sorunlar, okula başlama, hastalık, ekonomik problemler gibi başka krizlerin olmaması…
Kardeşi doğacağını anlatın. Başkasından değil sizden duymalı, fakat süreklide bu konuyu konuşmayın.
Kendinizi tanıyın, çocuğunuza karşı suçlu hissediyorsanız bunu çözmelisiniz.
Kardeşi doğmadan kendi bebekliği ile ilgili konuşun. Yakın tarihten başlayarak gidin çünkü bebekliğini hatırlamadığı için başka çocuk sanıp kıskanabilir. Albümler, CD'ler gösterilerek kendisine verilen bakımın kardeşine de verileceğini anlayacaktır.
Erkek de olsa oyuncak bebek almak ona bakmasını öğretmek nasıl sevileceğini anlatmak yararlı olur. Hem kardeşi sahiplenmesini hem de kardeşe öfkesini bebeğe olan oyundaki davranışlardan takip edebilirsiniz.
Bebeğe eşya alırken, hazırlıklara onu dahil edin. İsim bulma, renk seçme, yerleştirme gibi.
Doğuma gidince onun yapacaklarını planlayın. Mümkünse evde beklesin, evden uzaklaştırılmasın. Canınızın yanacağından korkabilir, sakin ve rahat olun bunun doğal bir şey olduğunu kendisi dünyaya gelince bu deneyimi yaşadığınızı anlatın.
Bebekle gelince ona kısa süre oyalanacağı oyuncak, yiyecek verilebilir. Bebeğe nasıl davranıp tutabileceğini daha önce çalışmış olmalısınız.
Evde ufak sürpriz ve hediyeleri hazırlayın. Yalnızlık ve kriz dönemlerinde işinize yarayacaktır.
Çocukla kaliteli zaman geçirin. Beraber uyumak, kucak kucağa TV izlemek kaliteli zaman geçirmek değildir.
Kardeşinin eşyalarına aile ortamlarında yer açma işini ona verin, kardeşini koruma kollama işine bayılacaktır.
Kardeşini kendisinin uzantısı görüp onunla gurur duymasını, öğrettiği şeyleri kardeşi yapınca büyüğün takdir edilmesi gibi iki kardeşi benzetici bütünleştirici sahiplenici tutumlar gösterin.
UZM. Dr. Leyla Benkurt ALKAŞ
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi
