- 12 Aralık 2007
- 8.514
- 11
Ergenliğe erken giren kız ve erkek çocukların boyları kısa kalıyor. Mutlaka tedavi gerektiren erken ergenlik, hormon ilaçlarıyla durdurulabiliyor. Sanıldığının aksine, hormon ilaçlarının bir yan etkisi olmuyor ve ilaçlar kesildiğinde ergenlik devam ediyor.
Acıbadem Hastanesi Çocuk Endokrinoloji, Büyüme ve Ergenlik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, çocuklarda ergenliğe bağlı boy kısalığıyla ilgili soruları yanıtladı:
* Erken ergenlik büyümeyi nasıl etkiler?
Erken ergenliğe giren hem kız hem de erkek çocuklar, önce yaşıtlarından uzun oluyorlar. Ancak daha sonra boyları kısa kalıyor. Erken ergenlik mutlaka tedavi edilmelidir. Anne-babalar, çocukları için 'hormon verilmesinin zararlı olabileceğini' düşünebilirler ama endişeleri yersizdir. Ergenliği durduran ilaçlar kesildiğinde ergenlik devam eder. Çocukların beden ve ruh sağlığı için normal bireyler olarak büyümelerini sağlamak zorundayız.
* Ergenlik gecikmesi de aynı sorunlara yol açar mı?
Erkek çocuklarda 13.5-1n yaşına kadar hiçbir cinsel belirtinin başlamaması, yani testislerin büyümemesi, kızlarda ise 1n yaşına kadar memelerin büyümemesi; ergenliğin gecikmesidir. Bu çocuklarda en büyük sorun, boy kısalığı tabii ki. Nedenine mutlaka bakılmalı, hormonal tetkikler yapılmalı ve genetik yönden de incelenmelidir.
* Ergenlik döneminde boy ne kadar uzuyor?
Kız çocukları 20-25 cm, erkek çocuklar ise 25-30 cm uzuyor. Ergenliğin ortalama 3-n yıl sürdüğü düşünülürse, bu dönem içinde 6- 12 aylık kısa zaman içinde hızlı boy artışı olur. Ergenlik döneminde, büyüme hormonu ile ergenliği uyarıcı hormonlar, çocuğun büyüyüp yetişkin olmasını sağlıyor.
* Boy uzunluğunun normal olup olmadığı nasıl değerlendirilir?
Hangi yaşta olursa olsun, boy uzunluğunun değerlendirilmesinde kullanılan ölçü; o andaki boyun hangi büyüme eğri diliminde olduğu ve büyüme hızıdır. Annebabalar da çocuğun görünümündeki değişikliklerle büyümeyi takip edebilmeli. Her çocuğun kendine göre bir büyüme eğrisi var. Biz, büyüme sorunu ile gelen çocuğun, önce tıbbi geçmişini, aile bireylerinin ve çocuğun geçirdiği hastalıkları, beslenmesini sorarız. Sonra kol ve bacak uzunluğunu ölçüyoruz, vücut ağırlığı, boy ve baş çevresini alıyoruz.
* Kısa boy teşhisini nasıl koyuyorsunuz?
Çıplak ayakla ölçülen boyun, yaş ve cinsiyete göre normal büyüme eğrilerinin alt sınırlarında (10 persantil altı) olması, kısa boyluluğun göstergesidir. Yıllık boy artışı da yaşa göre normalden az ise 'büyüme hızı yetersiz' deriz. Yıllık büyüme hızı 1-2 yaşları arasında 12 cm, daha sonra ise 5-6 cm'dir. Aileler bu konuda uyanık olmak zorunda. Yapılan en büyük hata; anne ve babanın boyunu örnek gösterip, 'zaten sizin boyunuz da kısa, çocuğun boyu da ancak bu kadar olur!' demektir.
* Boy uzamıyorsa önce büyüme hormonu eksikliğine mi baktırmalı?
Boy artışını direkt büyüme hormonu etkiliyor. Büyüme hormonunun eksik salgılanması; diğer hormonların da eksik salgılanması demek olabiliyor. Bu durum doğumsal olabiliyor, bazı hastalıklar nedeniyle beyin hasar görebiliyor, ışın tedavisi veya tümörler neden olabiliyor. Ama çoğu zaman nedeni bilinmeyen büyüme hormonu eksikliğine rastlıyoruz. Belli bir yaşa kadar normal büyüyen çocukta, boy artışında duraklama veya yavaşlama olabiliyor. Çocuk yaşıtlarından geri kalmaya başladığında büyüme hormonu eksikliği düşünüyoruz. Bu çocuklar, hafif kiloludur, yüzleri yaşlarına göre daha çocuksudur ve ergenliğe de geç girerler.
* Büyüme hormonu eksikliği söz konusu ise nasıl bir tedavi uygulanıyor?
Teşhis için gerekli uyarı testleri, gece testi, kemik yaşının ölçümü gibi önemli tetkikler yapıldıktan sonra eksiklik söz konu ise büyüme hormonu vermeye karar veriyoruz. Bu uzun bir tedavi süreci. Hastalarımızın çoğu bu konuda sabırlı ve dikkatli davranmaya çalışıyor. Tedavi boyunca hasta her akşam yatmadan önce kendi kendine enjeksiyon yapıyor. Bu enjeksiyonlar, çocukların da kendi kendilerine uygulayabilecekleri kadar basit, iğneli ve iğnesiz olmak üzere tercihli olarak kullanılabiliyor. Ta ki, boy normal erişkin boyuna ulaşana kadar. Bu tedaviden çok olumlu sonuçlar alıyoruz.
* Boy uzaması ne zaman duruyor?
Östrojen hormonunun büyüme kıkırdağını kapatma, yani kemikleştirme etkisi testesterona göre daha fazladır. Seks hormonları; önce boyun hızlı uzamasını sağlıyor, daha sonra da büyüme kıkırdaklarında kapanmaya yol açarak büyümenin durmasına neden oluyor. Seks hormonlarının boy artırıcı etkisini görebilmek için büyüme ve tiroit hormonlarının da normal düzeyde salgılanmasını sağlıyoruz. Ergenliğin son dönemlerinde büyüme kıkırdağının kemik uçlarıyla kaynaştığını görüyorsak, daha fazla büyüme olmayacak demektir. Yılda 1-2 cm uzama söz konusu ise boy uzaması duracak demektir.
* Büyüme hormonu kullanımının riski var mı?
Büyüme hormonu kullananlarda nadir de olsa görülen rahatsızlıklar, kullanmayanlara göre daha fazla değil. Eksikse yerine koyma şeklinde bir tedavi bu. Yani; normal salgılanırken üzerine daha fazla yükleme yapmıyoruz. Herhangi bir yan etkisi yok.
* Tedavi devlet tarafından karşılanıyor mu?
Karşılanıyor. Bizde tedavi, Avrupa'ya göre daha ucuz
Acıbadem Hastanesi Çocuk Endokrinoloji, Büyüme ve Ergenlik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, çocuklarda ergenliğe bağlı boy kısalığıyla ilgili soruları yanıtladı:
* Erken ergenlik büyümeyi nasıl etkiler?
Erken ergenliğe giren hem kız hem de erkek çocuklar, önce yaşıtlarından uzun oluyorlar. Ancak daha sonra boyları kısa kalıyor. Erken ergenlik mutlaka tedavi edilmelidir. Anne-babalar, çocukları için 'hormon verilmesinin zararlı olabileceğini' düşünebilirler ama endişeleri yersizdir. Ergenliği durduran ilaçlar kesildiğinde ergenlik devam eder. Çocukların beden ve ruh sağlığı için normal bireyler olarak büyümelerini sağlamak zorundayız.
* Ergenlik gecikmesi de aynı sorunlara yol açar mı?
Erkek çocuklarda 13.5-1n yaşına kadar hiçbir cinsel belirtinin başlamaması, yani testislerin büyümemesi, kızlarda ise 1n yaşına kadar memelerin büyümemesi; ergenliğin gecikmesidir. Bu çocuklarda en büyük sorun, boy kısalığı tabii ki. Nedenine mutlaka bakılmalı, hormonal tetkikler yapılmalı ve genetik yönden de incelenmelidir.
* Ergenlik döneminde boy ne kadar uzuyor?
Kız çocukları 20-25 cm, erkek çocuklar ise 25-30 cm uzuyor. Ergenliğin ortalama 3-n yıl sürdüğü düşünülürse, bu dönem içinde 6- 12 aylık kısa zaman içinde hızlı boy artışı olur. Ergenlik döneminde, büyüme hormonu ile ergenliği uyarıcı hormonlar, çocuğun büyüyüp yetişkin olmasını sağlıyor.
* Boy uzunluğunun normal olup olmadığı nasıl değerlendirilir?
Hangi yaşta olursa olsun, boy uzunluğunun değerlendirilmesinde kullanılan ölçü; o andaki boyun hangi büyüme eğri diliminde olduğu ve büyüme hızıdır. Annebabalar da çocuğun görünümündeki değişikliklerle büyümeyi takip edebilmeli. Her çocuğun kendine göre bir büyüme eğrisi var. Biz, büyüme sorunu ile gelen çocuğun, önce tıbbi geçmişini, aile bireylerinin ve çocuğun geçirdiği hastalıkları, beslenmesini sorarız. Sonra kol ve bacak uzunluğunu ölçüyoruz, vücut ağırlığı, boy ve baş çevresini alıyoruz.
* Kısa boy teşhisini nasıl koyuyorsunuz?
Çıplak ayakla ölçülen boyun, yaş ve cinsiyete göre normal büyüme eğrilerinin alt sınırlarında (10 persantil altı) olması, kısa boyluluğun göstergesidir. Yıllık boy artışı da yaşa göre normalden az ise 'büyüme hızı yetersiz' deriz. Yıllık büyüme hızı 1-2 yaşları arasında 12 cm, daha sonra ise 5-6 cm'dir. Aileler bu konuda uyanık olmak zorunda. Yapılan en büyük hata; anne ve babanın boyunu örnek gösterip, 'zaten sizin boyunuz da kısa, çocuğun boyu da ancak bu kadar olur!' demektir.
* Boy uzamıyorsa önce büyüme hormonu eksikliğine mi baktırmalı?
Boy artışını direkt büyüme hormonu etkiliyor. Büyüme hormonunun eksik salgılanması; diğer hormonların da eksik salgılanması demek olabiliyor. Bu durum doğumsal olabiliyor, bazı hastalıklar nedeniyle beyin hasar görebiliyor, ışın tedavisi veya tümörler neden olabiliyor. Ama çoğu zaman nedeni bilinmeyen büyüme hormonu eksikliğine rastlıyoruz. Belli bir yaşa kadar normal büyüyen çocukta, boy artışında duraklama veya yavaşlama olabiliyor. Çocuk yaşıtlarından geri kalmaya başladığında büyüme hormonu eksikliği düşünüyoruz. Bu çocuklar, hafif kiloludur, yüzleri yaşlarına göre daha çocuksudur ve ergenliğe de geç girerler.
* Büyüme hormonu eksikliği söz konusu ise nasıl bir tedavi uygulanıyor?
Teşhis için gerekli uyarı testleri, gece testi, kemik yaşının ölçümü gibi önemli tetkikler yapıldıktan sonra eksiklik söz konu ise büyüme hormonu vermeye karar veriyoruz. Bu uzun bir tedavi süreci. Hastalarımızın çoğu bu konuda sabırlı ve dikkatli davranmaya çalışıyor. Tedavi boyunca hasta her akşam yatmadan önce kendi kendine enjeksiyon yapıyor. Bu enjeksiyonlar, çocukların da kendi kendilerine uygulayabilecekleri kadar basit, iğneli ve iğnesiz olmak üzere tercihli olarak kullanılabiliyor. Ta ki, boy normal erişkin boyuna ulaşana kadar. Bu tedaviden çok olumlu sonuçlar alıyoruz.
* Boy uzaması ne zaman duruyor?
Östrojen hormonunun büyüme kıkırdağını kapatma, yani kemikleştirme etkisi testesterona göre daha fazladır. Seks hormonları; önce boyun hızlı uzamasını sağlıyor, daha sonra da büyüme kıkırdaklarında kapanmaya yol açarak büyümenin durmasına neden oluyor. Seks hormonlarının boy artırıcı etkisini görebilmek için büyüme ve tiroit hormonlarının da normal düzeyde salgılanmasını sağlıyoruz. Ergenliğin son dönemlerinde büyüme kıkırdağının kemik uçlarıyla kaynaştığını görüyorsak, daha fazla büyüme olmayacak demektir. Yılda 1-2 cm uzama söz konusu ise boy uzaması duracak demektir.
* Büyüme hormonu kullanımının riski var mı?
Büyüme hormonu kullananlarda nadir de olsa görülen rahatsızlıklar, kullanmayanlara göre daha fazla değil. Eksikse yerine koyma şeklinde bir tedavi bu. Yani; normal salgılanırken üzerine daha fazla yükleme yapmıyoruz. Herhangi bir yan etkisi yok.
* Tedavi devlet tarafından karşılanıyor mu?
Karşılanıyor. Bizde tedavi, Avrupa'ya göre daha ucuz
