Denizli Yöresel Örf Ve Adetleri

Denizli’de Türk İslâm kültürü yerleşmiş ve 11. asırdan bu yana Türk İslâm kültürü ile yoğrulmuştur. On birinci asırdan sonra Türk olmayanlar İzmir’e doğru göç etmiş ve 1071’den sonra Denizli civârındaki dağ ve yaylalara yerleşen 200.000 çadırlık Türkmenler bölgeye hâkim olmuşlardır. Osmanlı Devleti Denizli’yi toprağına kattığında Denizli tamâmen Tükleşmiş bulunuyordu. On birinci asırdan önce bu bölgede yaşayan milletler ve bunların kültürleri eriyip gitmiştir. Sâdece târihî eser ve harâbeleri kalmıştır.

YÖRESEL YEMEKLER:

Denizli'de geleneksel yemek türleri ve beslenme alışkanlıkları sürmektedir. Kedi börülcesi çorbası,Mercimek çorbası,Domates çorbası, kuru börülce çorbası, Tarhana çorbası, ovmaç çorbası gibi yöreye özgü çorba türleridir. Et yemeklerinin başlıcaları tas kapaması, kumbar dolması, sirkeli et, nohutlu et, Tandır,kol dolması, ciğer sarma, saçta işkembedir.

Denizli mutfağının temelini sebzeli yemekler oluşturur.Özellikle patlıcan yemek çeşitleri çoktur. Kuru patlıcan dolması, patlıcan gözlemesi gibi vb. Taratorlu börülce salatası, ebe gümeci salatası, filiz salatası Yöreye özgün salata türleridir. Börek ve tatlı türlerinde Ege Bölgesi özellikleri görülür. Yufka, şipit, bazdırma evlerde yapılan ekmekledir. Yöredeki beslenme alışkanlıklarından biri de yatmadan önce yenen “yat geber ekmeği”dir. Kışın darı, kavurga, ceviz, kestane; yazın türlü meyveler, salatalık, kavun, karpuz yenir.

YÖRESEL GİYİM:
Denizli’nin kendine özel mahallî kıyâfeti vardır. “Süğüm”, “çeki”, “yemeni”, “cepken” ve “şalvar” ve diğer mahallî kıyâfetler ancak düğün ve folklor gösterilerinde giyilir. İlin çeşitli yörelerinde giyimde farklılıklar görülür. Kadın giysilerinde görülen bazı özellikler: Acıpayam, Tavas ve Çameli yöresinin günümüzdeki kadın giysileri arasında fazla farklılık yoktur.

Kadınlar genel olarak geniş ve paçaları golf tipi, lastikli şalvar giyerler. Üst giysiler dizlere kadar uzayan bazıları parçalı, bazıları yekpare biçimde “fistanlar” dır. Başa genellikle ön tarafına sarı pul paralar dizilmiş fesler giyilir. Fes üzerine bir örtü bağlanır. Giysiler renk renk kumaşlardan yapılır. Baş örtüleri deç beyaz veya renkli kreplerdir.

Güney, Buldan yöresi kadın giysilerinde topuklara kadar uzayan “fistan” lardan ibarettir. Ayrıca “peştamal” denen bir örtü bele sarılır. Özellikle giyilen peştemaller pamukludan yapılmış, çizgili ve renk renktir. Düğün derneklerinde kullanılanlar ise ipekten yapılmış, renkli ve düz desenlidir. Yine aynı yöre köylerinde kadınlar kat kat çeşitli kumaşlardan yapılmış topuğa kadar uzayan şalvar da giyerler. Peştamal ve fistan üzerine renkli veya düz üstlükte kullanılır.

Bu üstlüklere “Buldan üstlüğü” denir. Çal, Çivril yöresi giysileri Tavas Yöresini uyarsa da bazı farklılıkları vardır. Köylerde genellikle renkli kumaşlardan üç etek adı verilen fistan, şalvar ve pullarla süslü fes giyerler.


HALK OYUNLARI VE FOLKLOR:

Denizli'de zeybek oyunları ve türleri yaygındır. Zeybek, yörede çok çeşitli sazlı-sözlü havalarıyla zengin folklor kaynağıdır. Oyunlar açık havada davul-zurna, davul-klarnet, kapalı yerlerde meydan sazı, darbuka eşliğinde oynanır.
ERKEK OYUNLARI :
Erkeklerin oynadığı oyunlara “Efe Oyunu” denir. Bu oyunlar zeybek türündedir. Tavas Zeybeği, Çal Feraisi, Acıpayam Zeybeği, Harmandalı, Çivril Zeybeği, Kerimoğlu Zeybeği bunlar arasında sayılabilir.
KADIN OYUNLARI :
Bunlara “Kız Oyunu” denir. Bazıları; Keten Gömlek, Düz Oyun, Çameli'dir. Kız oyunları genellikle kapalı yerlerde cümbüş, tef, darbuka (dümbelek), leğen eşliğinde oynanır.

DÜĞÜN:

Çevremizde evlenmeler görücü usulü ile yapılmaktadır. Esini beğenen erkek sevdiği kızı ailesine bildirmekte ailenin büyükleri "Allah'ın emri Peygamber'in kavli" ile kızı ailesinden istemekte*dirler.

Kız tarafının gönlü olursa bir nişan yapılmaktadır. Hatta nişandan evvel kız tarafına bir inanmalık gider inanmalık iki taraf için sözleşmedir. Nişan bittikten sonra düğün hazırlıklarına geçilir. İki tarafta düğün için belirli bir tarihte anlaşırlar. Düğünler genellikle sonbaharda yapılır. Çünkü artık ürünler tarladan kaldırılmışdüğünde kesilecek etlik hayvanlar gelişmiştir. Çameli yöresinde düğün üçgün üç gece sürer. Günümüzde bazı düğünler balo tören*leri şeklinde yapılıyorlarsa da bunlar azınlıktır. Ekseriyetle düğünler cuma akşamı başlar pazar akşamı biter. Bazen salı akşamı başlayıp perşembe akşamı sona erer.

Düğünün birinci günü kapma günüdür. Bu gün adım gençler için tertip edilen bir kapma yarışından almaktadır. Bu gün oğlan evinde davullar çalmakta konuklar ağırlanmaktadır. Türküler söylenir davulun önünde mahalli oyunlar oynanır. Mevsim uygun olduğu günlerde evin önüne bir ateş yakılır oyunlar bu ateşin çevresinde oynanır. Bu ateşe meşale denir. Kapma günü kız evinde de eğlencel-' er yapılır. Gelin ve arkadaşları şakalaşır oynaşırken aynı zamanda konuklarda ağırlanır.

Düğünün ikinci günü kına günüdür. Bugün adım kına yakma töreninden alır. Bu günün gündüzünde davullar eşliğinde oğlan evinden kız evine bir etlik hayvankonukların ağırlanmasında kul*lanılacak şeker yağ bulgur keşkek gibi türlü gıda maddeleri gider. Davul kız evinin önünde bir kaç saat çalar oğlan evinden gelenler yemeklerin! yer kahvelerim' içerler.

Kına günü öğleden sonra oğlan evinden gelen çalgı ile kız evin*den gelinin çeyizleri gider. Çeyiz yüklü araba davul sesleriyle yol alır ağır ağır oğlan evine varır. Artık oğlan evinde büyük bir sevinç ve sağa sola koşuşan kadınlar vardır. Kız tarafından çeyiz getiren kadınlar oğlan evindeki kadınlar tarafından karşılanır. Birlikte gelen çeyiz oğlanla gelinin oturacağı eve yerleştirilir. Sonra yemekler yenir ve kız evi tarafı uğurlanır.

Kına gecesi oğlan evi çok neşelidir. Okularla düğüne gelen konuk*lar sofralarda ağırlanır. Sazlar çalınır türküler söylenir. Gençler ve isteyen konuklar meşalenin önünde veya sofranın bulunduğu odada oynarlar. Ondan sonra damada kına yakma törenine geçilir. Damadın bir eli yumuludur. Gençler ve sağdıç bir halka oluştururlar davul bu halkanın (etrafında) bir tarafında yerini alır. Kına töreni kına havası ile başlar. Tabakta karılan kınayı taşıyan sağdıç damadın yanındadır.

Burada kesintilerle devam eden kına havası büyük bir coşku getirir. Kesintiler de davul kıvrak havalar çalartüm gençler halkanın etrafında davulla yerel oyunlar oynarlar.

Törenin sonunda sağdıç; (hadin damadın avcunu açtıralım) der. Bu çağrıya anne babası da dahil damadın tüm yakınları halkanın etrafında toplanır. Bunlar damada belirli bir para yardımı için toplanmışlardır. Sıra ile damadın tüm yakınları ve damadın genç arkadaşları çağrılır. Herkes gönlünce yardımım yapar. Damat avu-cunu açar kına yakımına geçilir. Ve kına töreni sona ermiştir.

Kına gecesi kız evine ait geniş bir salon yada bahçede kız kınası yakılır. Gelin ve arakadaşlar gelinlik kızlar delbek önünde (delbek ritim sazın yerel adıdır) neşeli oyunlar oynarlar. Oynayan kızlara para çevrilir. Bu oyunları bilhassa oğlunu evlendirmek isteyen annel*er dikkatle seyrederler. Anneler gönüllerinde müstakbel gelinlerin! seçme gayreti içine girerler.

Gece yarışma doğru kız kınası dağılır. Gelin ve yakın arkadaşları kız evine giderler. Odanın birinde gelinin ve kız arkadaşlarının ellerine ayrıca gelinin ayak parmaklarına kına yakılır.

Düğünün üçüncü günü "Gelin alma" günüdür. Bu arada damadın damatlıkları giydirilir. Oğlan evi saat 12.00-13.00 sıralarında kız evine damat ve büyük bir kalabalık gider. Gelen tüm konuklara yemek çıkar masalar kurulur davullar çalar oyunlar oynanır. Bu arada gelin hazırlanmıştır. Damat gider kayın babasının ve kayın validesinin ellerini öper. Gelinin elinden babası tutar ve gelini damadına teslim eder. Damat ve beraberindekiler gelin arabasına doğru yol alırlar bu arada davul gelin havasım çalar. Düğüne katılanlar hep beraber arabalara doğru giderler.

Bu arada gelin arabasına gelinin küçük erkek kardeşi yoksa küçük yaştaki bir yakını gelin arabasına binmiştir. Bir türlü arabadan inmez. Gelinin arabaya binmesine izin vermez. Damadın yakınları sorunu çözümlemek için harekete geçerler. Gencin niyetini sorarlar. oysa onun niyeti bellidir. Bahşiş almak isteyen kişi de teklif edilen parayı kabul etmez. Pazarlık yapılır sonunda damat tarafının varlığına göre bahşişte karar kılınır. Arabadaki iner gelin ve damat birlikte gelin arabasına binerler. Düğün konvoyuna katılan her arabaya kız evi tarafından birer duru takılır.

Gelin arabası başta bir gencin taşıdığı bir bayrakla oyun havaları çalarak hareket eder. Ardında da gelin arabası ve konvoya katılan diğer arabalar oğlan evine doğru yol alırlar. Gelin alayı oğlan evine vardığında herkes arabalardan iner yalnız gelin ve damat arabada kalır. Davul bütün coşkusu ile çalar ve gençler yeniden oynamaya başlar. Damat ve gelin yeni bir yaşama başlamanın heyecanıyla oyunların bitmesini beklerler. Bu arada sağdıç gelir ve damadı oyuna davet eder. Damat ve arkadaşları zeybek ve yerel oyunlar oynarlar. Düğüne katılanlar artık seyircidir. Genç oyuncular biraz da yeteneklerini ve yiğitliklerini gösterme duygusu içinde coşkuludurlar.

Bu oyunlar hava kararıncaya kadar devam eder. Nihayet sözü dinlenen bir kişi araya girerek düğün töreninin son bulduğunu ve damatla gelinin yalnız bırakılması gerektiğin! hatırlatır. Davul durur ve düğüne katılanlar arabalarıyla oğlan evini yavaş yavaş terk eder.

Düğün artık sona ermiştir. İki gencin kurdukları yeni bir yuvanın bacası tütmeye başlamıştır. Tuz torbası damadın boynuna geçmiştir. Hayırlı geçincemeler...


NELERİ İLE ÜNLÜ:
Pamukkale Travertenleri, Hierapolis Antik Kenti, Buldan Bezi, Havlu ve Bornoz Üretimi, Güney Şelalesi, Karahayıt Kaplıcaları, Kızıldere Jeotermal Kaynağı , Denizli Horozu.

İL İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Deniz-ili kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur. İl eski Türkçe'de ülke, memleket anlamına gelir. Yani deniz memleketi denilir.
ALINTIDIR..