- 10 Ağustos 2009
- 26.130
- 18.283
- 823
DEHB’li çocukların ilgilerini çeken şeylere dikkatlerini toplayabilmeleri 31.5.2008
"Bilgisayar oyununun başından saatlerce kalkmıyor ama iş ders çalışmaya gelince bir dakika yerinde duramıyor..." "Sevdiği bir şey olduğunda dikkatini toplamakta hiç zorlanmıyor ama yarım sayfa yazıyı okuması bir bütün gününü alıyor..." "Legolarla oynarken hiç sıkılmıyor ama iki satır yazı yazmak ölüm geliyor...",
Aileler sık sık çocuklarının "işine gelen konularda dikkatini toplamakta zorlanmadığı" için dikkat eksikliği ve hiperaktivite sorununun olamayacağını düşünürler.
Peki, bir bilgisayar oyununun başında saatlerce hareketsiz kalabilen ve dikkatini oyuna verebilen bir çocukta gerçekten dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu olabilir mi?
Gelecekte elde edeceği şeyi düşünerek hareket etme zorluğu
Dikkat Eksikliği-Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocukların ilgilerini çeken şeylere dikkatlerini toplayabilmeleri ancak başka konularda bunu başaramamaları çelişkili bir durum gibi gözükebilir. Bu durum DEHB olan çocuğun bilinçli olarak bazı şeyleri yapmadığı ve sorunların disiplin ve motivasyon eksikliğinden kaynaklandığı düşüncesini doğurabilir.
Ancak DEHB sadece dikkat toplayamama, aşırı hareketlilik ya da dürtü kontrolünün zayıf olması değildir. DEHB'nda bu özellikler çok belirgin olmakla birlikte, esas sorun kişinin kendi kendini denetleyebilme ve yönlendirme kabiliyetini sağlayan zihinsel mekanizmaları etkileyen bir bozukluğun olmasıdır.
DEHB kişinin kendi davranışlarını idare etme ve geleceğe yönelik sonuçları düşünerek hareket etme kabiliyetini bozar. Bundan dolayı DEHB olan çocuklar anında karşılığını göremedikleri işleri yapmakta zorlanırlar. Gelecekteki bir amaca yönelik olarak hareket edebilmek için kişinin kendisini içsel olarak motive edebilmesi gerekir. Bu yetenek zaman zaman irade, özdenetim, hırs, sebat, kararlılık ya da azim olarak kendini gösterir. DEHB bu zihinsel mekanizmayı bozarak, kişinin davranışını gelecekte elde edeceği bir ödül için yönlendirme ve motive etme yeteneğini zayıflatır.
Buna karşılık yapılan şeyin anında bir haz sağlaması durumunda (bilgisayar oyunu gibi) DEHB olan kişi bu işi sürdürmekte sorun yaşamaz. Ama aynı çocuğa dışsal hiçbir karşılık sağlamayan bir iş verildiğinde sabrı uçar gider. Bir işi bitirmeden öbürüne geçer ve kısa sürede sıkılarak yaptığı işten kopar.
Nasıl yardımcı olunabilir?
Yetişkinler, DEHB olan bir çocuğun anında bir ödül sunmayan ya da ilgisini çekmeyen bir aktiviteyi tamamlamasına yardımcı olmak için çocuğun motivasyonu koruyacak yapay ödüller oluşturabilirler. Bozuk para, sticker, cips ya da benzeri hoşuna gidecek ufak tefek ödülleri kazanmak sabır göstermelerine yardımcı olur. Bu gibi ödüller olmadığında çocuk bir işe kendisini vermesini sağlayacak içsel irade gücünü göstermekte zorlanır. Dolayısıyla DEHB olan bir çocuğun örneğin kitaptan uzun bir bölümü okuması gerekiyorsa, belirli kısımlara geldiğinde çocuğun ödüllendirilmesi sabır göstermesine ve işi tamamlamak için gerekli motivasyonu duymasına yardımcı olabilir. Nihayetinde, sabretmek çalışma karşısında vereceği bir alışkanlık tepkisine dönüşerek, dikkatini daha uzun süreler koruması mümkün olabilecektir.
"Bilgisayar oyununun başından saatlerce kalkmıyor ama iş ders çalışmaya gelince bir dakika yerinde duramıyor..." "Sevdiği bir şey olduğunda dikkatini toplamakta hiç zorlanmıyor ama yarım sayfa yazıyı okuması bir bütün gününü alıyor..." "Legolarla oynarken hiç sıkılmıyor ama iki satır yazı yazmak ölüm geliyor...",
Aileler sık sık çocuklarının "işine gelen konularda dikkatini toplamakta zorlanmadığı" için dikkat eksikliği ve hiperaktivite sorununun olamayacağını düşünürler.
Peki, bir bilgisayar oyununun başında saatlerce hareketsiz kalabilen ve dikkatini oyuna verebilen bir çocukta gerçekten dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu olabilir mi?
Gelecekte elde edeceği şeyi düşünerek hareket etme zorluğu
Dikkat Eksikliği-Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocukların ilgilerini çeken şeylere dikkatlerini toplayabilmeleri ancak başka konularda bunu başaramamaları çelişkili bir durum gibi gözükebilir. Bu durum DEHB olan çocuğun bilinçli olarak bazı şeyleri yapmadığı ve sorunların disiplin ve motivasyon eksikliğinden kaynaklandığı düşüncesini doğurabilir.
Ancak DEHB sadece dikkat toplayamama, aşırı hareketlilik ya da dürtü kontrolünün zayıf olması değildir. DEHB'nda bu özellikler çok belirgin olmakla birlikte, esas sorun kişinin kendi kendini denetleyebilme ve yönlendirme kabiliyetini sağlayan zihinsel mekanizmaları etkileyen bir bozukluğun olmasıdır.
DEHB kişinin kendi davranışlarını idare etme ve geleceğe yönelik sonuçları düşünerek hareket etme kabiliyetini bozar. Bundan dolayı DEHB olan çocuklar anında karşılığını göremedikleri işleri yapmakta zorlanırlar. Gelecekteki bir amaca yönelik olarak hareket edebilmek için kişinin kendisini içsel olarak motive edebilmesi gerekir. Bu yetenek zaman zaman irade, özdenetim, hırs, sebat, kararlılık ya da azim olarak kendini gösterir. DEHB bu zihinsel mekanizmayı bozarak, kişinin davranışını gelecekte elde edeceği bir ödül için yönlendirme ve motive etme yeteneğini zayıflatır.
Buna karşılık yapılan şeyin anında bir haz sağlaması durumunda (bilgisayar oyunu gibi) DEHB olan kişi bu işi sürdürmekte sorun yaşamaz. Ama aynı çocuğa dışsal hiçbir karşılık sağlamayan bir iş verildiğinde sabrı uçar gider. Bir işi bitirmeden öbürüne geçer ve kısa sürede sıkılarak yaptığı işten kopar.
Nasıl yardımcı olunabilir?
Yetişkinler, DEHB olan bir çocuğun anında bir ödül sunmayan ya da ilgisini çekmeyen bir aktiviteyi tamamlamasına yardımcı olmak için çocuğun motivasyonu koruyacak yapay ödüller oluşturabilirler. Bozuk para, sticker, cips ya da benzeri hoşuna gidecek ufak tefek ödülleri kazanmak sabır göstermelerine yardımcı olur. Bu gibi ödüller olmadığında çocuk bir işe kendisini vermesini sağlayacak içsel irade gücünü göstermekte zorlanır. Dolayısıyla DEHB olan bir çocuğun örneğin kitaptan uzun bir bölümü okuması gerekiyorsa, belirli kısımlara geldiğinde çocuğun ödüllendirilmesi sabır göstermesine ve işi tamamlamak için gerekli motivasyonu duymasına yardımcı olabilir. Nihayetinde, sabretmek çalışma karşısında vereceği bir alışkanlık tepkisine dönüşerek, dikkatini daha uzun süreler koruması mümkün olabilecektir.