- 31 Mart 2009
- 78
- 20
- 62
Çocuk eğitimcisi Donata Elschenbroich, yıllardır Almanya'da Alman Gençlik Araştırma Enstitüsü'nde uzman olarak çalışıyor. Türk ve Alman çocukları ile ilgili çeşitli araştırmaları, kitapları var. Elschenbroich ile, özellikle son yıllarda üzerinde önemle durduğu 0-7 yaş arası çocukların yetişmesi, dünya ile ilgili bilgilerin artırılması yönündeki yeni yaklaşım hakkında konuştuk.
Neden 0-7 yaş arası çocukları eğitmek önemli?
- Hayat beklenmedik olaylarla dolu. Çocuk büyürken emin bir şekilde kendine ve başkalarına yardım etmeyi, ayakta durmayı öğrenmeli. Başarmak için okul bilgisi yeterli değil. Bu yaklaşımdan yola çıkıyoruz. Çocukların en küçük yaştan itibaren, bilginin farklı biçimleri olduğunu öğrenmeleri, farkına varmaları, bilmeleri çok önemli.
Kültürlü olarak yetiştirilmek yeterli olmuyor mu?
- Kültür sadece okumak ve yazmak, çeşitli bilgileri, verileri bilmek değil. Böyle değerlendirdiğimiz için yeterli değil. Anne babalar için çocuğun okuldaki başarısı yeterli. Büyükler, çocuklardaki kültürel sermayeyi görmüyorlar.
Anne ve babaların yanlışları nerede?
- Anne babalardaki temel yanlış, çocuk okula gidiyorsa 'mesele yok her şeyi zaten oradan öğreniyor' yaklaşımı içinde olmaları. Hayatta başarılı olmak için çocuğun okula gitmesini yeterli buluyorlar. Halbuki önemli olan hayatın nasıl biçimlendiği. Çocuklar bunları öğrenmeye hazır ve açıklar zaten.
Peki ne yapılmalı? Ya da çocuklara neler yaptırılmalı?
- 0-7 yaş arasında çocuklar kız erkek ayrımı olmadan ev işlerinden dördünü yapabilmeli. Hayatının nasıl oluştuğu sorusunu sormuş olmalı. Bir senfoninin ağır kısmını, teypten dinlerken, orkestra şefi şeklinde idare edebilmeli ve sessizliğin de müziğin bir parçası olduğunu yaşamalı, körler yazısının ne olduğunu bilmeli, üç bilmece sorabilmeli, üç fıkra anlatabilmeli, bir büyütecin ne işe yaradığını bilmeli, bir mimar modelinin ne olduğunu bilmeli, büyükanne ve babalarından öğrendiği şimdi yok olmuş iki mesleği öğrenmeli, bir kavgayı bir iki pozisyonuyla anlatabilmeli, bir haksızlık adaletsizlik örneğini tarif edebilmeli, bir şeyin maddi ve manevi değerinin farkına varmalı...
Çocuklar bu saydıklarınızı yapabilirler mi?
- Kesinlikle evet. Üstelik çocuklar bunları iyi başarmayı istiyorlar. Bu işler onlara sunulmalı. Belki hepsini öğrenmek, bilmek zorunda değiller ama en azından bunlar çocuklara sunulmalı. Çocuklara bunları tanıma olanağı tanımalı. Sadece anne babalar değil, yuvalar da bu işleri öğretmeli. Çocuklar aslında her zaman büyüklere yardım etmek istiyor, anne mutfakta köfte yaparken, ‘‘anne ben de köfte yapayım, yoğurayım’’ diyorlar. Yardım için çocuğa beceremese bile, destek verilmeli.
Bu saydığınız işleri nereden buldunuz, kimler karar veriyor, seçiyor?
- Bu yaklaşımlara karar verilmesinde, Alman Gençlik Araştırma Enstitüsü olarak sosyal psikiyatrlar, sosyal danışmanların yanı sıra girişimci gruplar, pedagoglar, okul psikologları, politikacılar, yani toplumun her kesiminden kişilerden, yaklaşımlarından faydalandık.
Ailelerin bu gibi becerileri öğretmeye karşı yaklaşımları nasıl?
- Aileler için okul önemli. Okula gidince sorunlar bitiyor sanılıyor. Okul eğitimi yeterli diye düşünülüyor. Oysa anne babanın birlikte bir müzeye gidip incelemeleri paylaşmaları çok önemli. Çocuklar hep araştırma yapıyorlar, örneğin seloteyp alıp her yere yapıştırıyorlar. Duvara televizyona kapıya her yere, hep araştırma yapıyorlar çocuklar. 'Eyvah mahvettin ne yapıyorsun' deyip engel olmak yerine çocuğun araştırma yaptığını anne babalara öğretmek gerekiyor. Anne babalar ise bunu yaramazlık olarak yorumluyorlar.
Saydığınız işleri öğrenmesinin çocuğa faydası ne. Örneğin gece yürüyüşünün?
- Kentte yaşayan çocuk ışığı bilmiyor. Doğal ışığın değişme süreci belli olmuyor. Yıldızların çıkışını, gecenin o korkusunu, bu macerayı yaşamış olmak gerekiyor. İleride, örneğin edebiyatı anlamak için, imajları anlamak ya da yaratmak için önemli bu küçük gece yaşamı. Gece yürüşünü yaşayan çocuk örneğini verirsem, belki bu çocuk ilerde daha çok edebiyatla ilgilenebilir; öteki çocuk, yıldızlarla ilgilenebilir bir başkası da bilimle ilgilenebilir, astronomiyle. Burada önemli olan, bir çocuğa ilk yedi yılda önemli izler vermek. Anılar, ilerde hatırlayabileceği fotoğraflar bırakmak. 7 yaşına kadar bir çocuğun öğrenme isteği ve enerjisini beslemek gerekiyor. Bilmek istemesi ve ona vereceğimiz karşılık çok çok önemli.
Çocuk büyüdüğünde bu beceriler onun ne işine yarayacak?
- Çocuğun sağlam bir temeli olacak. Araştırmacı, yaratıcı ve yaşamı boyunca öğrenmeye açık olacak. Stresin altında ezilmeyecek. Günlük hayatı ve yaşamı becerecek, en önemlisi kendine güvenecek.
Almanya'daki Türk çocuklarının yetişme biçimleri ile gözlemleriniz neler?
- Almanya'da Türk çocukları ile ilgili genel bir şey söylemek çok zor. Çünkü çok farklı durumlardan geliyorlar. Benim daha çok tanıdığım kesimde genelde anne babalar 14-16 saat çalışıyor. Alman çocuklarının sahip olduklarını zannettikleri her şeyi vermek istiyorlar. Game boy, pahalı kıyafetler falan. Oysa çocukların ihtiyaçları, anne ve babaların da kendilerine zaman ayırmaları, gerçek ve yoğun bir ilgi göstermeleri.
Almanya'da Türk çocuklarının eğitimi ile ilgili eskiye göre büyük bir gelişme var mı?
- Almanya'daki Türk çocukları arasındaki en büyük gelişme kız çocuklarının eğitimimin de önemli olduğunun kavranması.
Bu anlattığınız 0-7 yaş arası 'hayat bilgisi' çalışmaları en çok hangi ülkede ciddiye alınıyor?
- Japonya'da ilk yedi yılda okul öncesi eğitimde çocuklarla ilgili çok şey yapılıyor.
Listedeki kimi bilgileri büyükler bile bilmiyor. Bu durumda ne yapmak gerek.
- Büyükler çocuğa öğretirken, çocukla beraber kendileri de öğrenebilir. Tekerleme söylemek ya da orkestra yönetmek gibi. Bu onlar için bir şanstır. Birlikte yapılan işlerde çocuklar büyüklerin de öğrenci olabileceklerini, hala ve her zaman yeniden bilgiye başlananılabileceğini görmeli.
Yedi yaşındaki çocuğun bilmesi gerekenler
Hayatının nasıl oluştuğu sorusunu sormuş olmalı.
Bir kere bir mezarlığa gitmiş olmalı.
Bir senfoninin ağır kısmını, teypten dinlerken, orkestra şefi şeklinde idare edebilmeli ve sessizliğin de müziğin bir parçası olduğunu yaşamalı.
İki farklı kültürün selamlaşma tarzlarını simgeleyebilmeli.
En azından bir dua bilmeli.
Bir gece yürüyüşüne katılmalı.
Müzeye gitmiş olmalı.
Aile tarihinden bir hadiseyi bilmeli.
Kendi çocukluğundan iki latife anabilmeli.
Kötü alışkanlıklar
Zamanımızda insanın hem sağlığını hem de toplum içindeki itibarını etkileyen kötü alışkanlıklar oldukça yaygındır. Gerek televizyonun, gerekse basın yayın organlarının kışkırtması ile de giderek yaygınlaşmaktadır. Memleketimizdeki eğitim sisteminin yetersiz olması bunu artırmaktadır. İradesi zayıf olan, gerek aile içi problemleri gerekse toplumsal yaşamdaki güçlükleri aşamayan kimselerde fazla rastlanmaktadır. Bazen de kötü niyetli kimselerin tuzağına düşerek, istemeden kötü alışkanlıklara bulaşmaktadır. Bunların başında alkol kullanmak, uyuşturucu maddelere alışmak, eroin almak gelmektedir. çocuğunuz ilaç alışkanlığını nasıl kazandı bilmek lazım. Aile içi problemler var mı diye bakılmalı. çocuğunuz bu alışkanlıktan kurtulmak istemeli. Sizin istemeniz bir şey ifade etmez. Aldığı ilaç miktarı giderek fazlalaşıyorsa bağımlılığı artmış demektir. Kurtulması için biraz daha fazla gayret sarfetmesi gerekecektir.
Çocuk eğitiminde hatalar
Antibiyotik kullanımı
Çocuğun nezlesi vardır. Anne, hemen eczaneye gidip bir antibiyotik almak ister. Nezle çocuğun göğsüne iner kulaklarında iltihaplanmalara yol açarsa endişesiyle antibiyotiklerden çare bekler. Ancak soğuk algınlıklarına, öksürük ve kulak enfeksiyonlarına virüsler neden olur . Antibiyotik ilaçlar bu virüslere karşı etkili değildirler. Ayrıca aşırı dozda antibiyotik kullanmak, bu ilaçlara karşı koyan bakterilerin oluşmasına yol açar. Bir diğer deyişle, başka amaçlarla antibiyotik alındığı zaman bu ilaçlar etkilerini gösteremezler.
Alkollü içki tattırmak
Kalabalık aile sofralarına çocuklar neşe katarlar. Her zaman yemeklerini belli bir saatte yiyen çocuklara aile toplantılarına katılmaları için de izin veriliri. Böyle zamanlarda çocuğa bir iki yudum alkollü içki içirmek, örneğin bira tattırmak son derecede sakıncalıdır. Alkollü içkilerin bilinçli bir şekilde tüketilmeleri gerekir. Küçük çocuklara alkollü içki tattırmak, onların ilerde alkol sorunuyla karşılaşmalarına bile neden olabilir.
Çocuğun odasına televizyon
Çocuğunuza ne kadar değer verdiğinizi kanıtlamak için onun odasına küçük ekranlı bir televizyon alıcısı koymak isteyebilirsiniz. Sakın böyle bir hata yapmayın. Televizyon programlarının hepsini çocuğun serbestçe izlemesine olanak sağlamak yanlıştır. Çocuk televizyonu büyüklerin yanında izlemeli. Çocuğun odasında televizyon olursa, onun sabahtan akşama kadar TV izlemesini engelleyemezsiniz. Bu da son derece sakıncalıdır.
Arkadaş yasağı
Çocuğun arkadaşlarından etkileneceğini düşünerek onun fazla arkadaş edinmesini istemeyebilirsiniz. Oysa çocuğun arkadaşa ihtiyacı vardır. Seçtiği arkadaşlar hakkında bilgi edinmek, onların çocuğu etkilemelerini önlemek varken, arkadaş yasağı koymak hatadır. Çocuğunuzun eve arkadaşlarını davet etmesine izin vermelisiniz. Arkadaşlar, çocuğun topluma girmeye hazırlanmasını sağlarlar. Ayrıca yetişkinler gibi çocukların da dertleşecekleri, zevklerini paylaşmak isteyecekleri kişilere gereksinimleri vardır.
Neden 0-7 yaş arası çocukları eğitmek önemli?
- Hayat beklenmedik olaylarla dolu. Çocuk büyürken emin bir şekilde kendine ve başkalarına yardım etmeyi, ayakta durmayı öğrenmeli. Başarmak için okul bilgisi yeterli değil. Bu yaklaşımdan yola çıkıyoruz. Çocukların en küçük yaştan itibaren, bilginin farklı biçimleri olduğunu öğrenmeleri, farkına varmaları, bilmeleri çok önemli.
Kültürlü olarak yetiştirilmek yeterli olmuyor mu?
- Kültür sadece okumak ve yazmak, çeşitli bilgileri, verileri bilmek değil. Böyle değerlendirdiğimiz için yeterli değil. Anne babalar için çocuğun okuldaki başarısı yeterli. Büyükler, çocuklardaki kültürel sermayeyi görmüyorlar.
Anne ve babaların yanlışları nerede?
- Anne babalardaki temel yanlış, çocuk okula gidiyorsa 'mesele yok her şeyi zaten oradan öğreniyor' yaklaşımı içinde olmaları. Hayatta başarılı olmak için çocuğun okula gitmesini yeterli buluyorlar. Halbuki önemli olan hayatın nasıl biçimlendiği. Çocuklar bunları öğrenmeye hazır ve açıklar zaten.
Peki ne yapılmalı? Ya da çocuklara neler yaptırılmalı?
- 0-7 yaş arasında çocuklar kız erkek ayrımı olmadan ev işlerinden dördünü yapabilmeli. Hayatının nasıl oluştuğu sorusunu sormuş olmalı. Bir senfoninin ağır kısmını, teypten dinlerken, orkestra şefi şeklinde idare edebilmeli ve sessizliğin de müziğin bir parçası olduğunu yaşamalı, körler yazısının ne olduğunu bilmeli, üç bilmece sorabilmeli, üç fıkra anlatabilmeli, bir büyütecin ne işe yaradığını bilmeli, bir mimar modelinin ne olduğunu bilmeli, büyükanne ve babalarından öğrendiği şimdi yok olmuş iki mesleği öğrenmeli, bir kavgayı bir iki pozisyonuyla anlatabilmeli, bir haksızlık adaletsizlik örneğini tarif edebilmeli, bir şeyin maddi ve manevi değerinin farkına varmalı...
Çocuklar bu saydıklarınızı yapabilirler mi?
- Kesinlikle evet. Üstelik çocuklar bunları iyi başarmayı istiyorlar. Bu işler onlara sunulmalı. Belki hepsini öğrenmek, bilmek zorunda değiller ama en azından bunlar çocuklara sunulmalı. Çocuklara bunları tanıma olanağı tanımalı. Sadece anne babalar değil, yuvalar da bu işleri öğretmeli. Çocuklar aslında her zaman büyüklere yardım etmek istiyor, anne mutfakta köfte yaparken, ‘‘anne ben de köfte yapayım, yoğurayım’’ diyorlar. Yardım için çocuğa beceremese bile, destek verilmeli.
Bu saydığınız işleri nereden buldunuz, kimler karar veriyor, seçiyor?
- Bu yaklaşımlara karar verilmesinde, Alman Gençlik Araştırma Enstitüsü olarak sosyal psikiyatrlar, sosyal danışmanların yanı sıra girişimci gruplar, pedagoglar, okul psikologları, politikacılar, yani toplumun her kesiminden kişilerden, yaklaşımlarından faydalandık.
Ailelerin bu gibi becerileri öğretmeye karşı yaklaşımları nasıl?
- Aileler için okul önemli. Okula gidince sorunlar bitiyor sanılıyor. Okul eğitimi yeterli diye düşünülüyor. Oysa anne babanın birlikte bir müzeye gidip incelemeleri paylaşmaları çok önemli. Çocuklar hep araştırma yapıyorlar, örneğin seloteyp alıp her yere yapıştırıyorlar. Duvara televizyona kapıya her yere, hep araştırma yapıyorlar çocuklar. 'Eyvah mahvettin ne yapıyorsun' deyip engel olmak yerine çocuğun araştırma yaptığını anne babalara öğretmek gerekiyor. Anne babalar ise bunu yaramazlık olarak yorumluyorlar.
Saydığınız işleri öğrenmesinin çocuğa faydası ne. Örneğin gece yürüyüşünün?
- Kentte yaşayan çocuk ışığı bilmiyor. Doğal ışığın değişme süreci belli olmuyor. Yıldızların çıkışını, gecenin o korkusunu, bu macerayı yaşamış olmak gerekiyor. İleride, örneğin edebiyatı anlamak için, imajları anlamak ya da yaratmak için önemli bu küçük gece yaşamı. Gece yürüşünü yaşayan çocuk örneğini verirsem, belki bu çocuk ilerde daha çok edebiyatla ilgilenebilir; öteki çocuk, yıldızlarla ilgilenebilir bir başkası da bilimle ilgilenebilir, astronomiyle. Burada önemli olan, bir çocuğa ilk yedi yılda önemli izler vermek. Anılar, ilerde hatırlayabileceği fotoğraflar bırakmak. 7 yaşına kadar bir çocuğun öğrenme isteği ve enerjisini beslemek gerekiyor. Bilmek istemesi ve ona vereceğimiz karşılık çok çok önemli.
Çocuk büyüdüğünde bu beceriler onun ne işine yarayacak?
- Çocuğun sağlam bir temeli olacak. Araştırmacı, yaratıcı ve yaşamı boyunca öğrenmeye açık olacak. Stresin altında ezilmeyecek. Günlük hayatı ve yaşamı becerecek, en önemlisi kendine güvenecek.
Almanya'daki Türk çocuklarının yetişme biçimleri ile gözlemleriniz neler?
- Almanya'da Türk çocukları ile ilgili genel bir şey söylemek çok zor. Çünkü çok farklı durumlardan geliyorlar. Benim daha çok tanıdığım kesimde genelde anne babalar 14-16 saat çalışıyor. Alman çocuklarının sahip olduklarını zannettikleri her şeyi vermek istiyorlar. Game boy, pahalı kıyafetler falan. Oysa çocukların ihtiyaçları, anne ve babaların da kendilerine zaman ayırmaları, gerçek ve yoğun bir ilgi göstermeleri.
Almanya'da Türk çocuklarının eğitimi ile ilgili eskiye göre büyük bir gelişme var mı?
- Almanya'daki Türk çocukları arasındaki en büyük gelişme kız çocuklarının eğitimimin de önemli olduğunun kavranması.
Bu anlattığınız 0-7 yaş arası 'hayat bilgisi' çalışmaları en çok hangi ülkede ciddiye alınıyor?
- Japonya'da ilk yedi yılda okul öncesi eğitimde çocuklarla ilgili çok şey yapılıyor.
Listedeki kimi bilgileri büyükler bile bilmiyor. Bu durumda ne yapmak gerek.
- Büyükler çocuğa öğretirken, çocukla beraber kendileri de öğrenebilir. Tekerleme söylemek ya da orkestra yönetmek gibi. Bu onlar için bir şanstır. Birlikte yapılan işlerde çocuklar büyüklerin de öğrenci olabileceklerini, hala ve her zaman yeniden bilgiye başlananılabileceğini görmeli.
Yedi yaşındaki çocuğun bilmesi gerekenler
Hayatının nasıl oluştuğu sorusunu sormuş olmalı.
Bir kere bir mezarlığa gitmiş olmalı.
Bir senfoninin ağır kısmını, teypten dinlerken, orkestra şefi şeklinde idare edebilmeli ve sessizliğin de müziğin bir parçası olduğunu yaşamalı.
İki farklı kültürün selamlaşma tarzlarını simgeleyebilmeli.
En azından bir dua bilmeli.
Bir gece yürüyüşüne katılmalı.
Müzeye gitmiş olmalı.
Aile tarihinden bir hadiseyi bilmeli.
Kendi çocukluğundan iki latife anabilmeli.
Kötü alışkanlıklar
Zamanımızda insanın hem sağlığını hem de toplum içindeki itibarını etkileyen kötü alışkanlıklar oldukça yaygındır. Gerek televizyonun, gerekse basın yayın organlarının kışkırtması ile de giderek yaygınlaşmaktadır. Memleketimizdeki eğitim sisteminin yetersiz olması bunu artırmaktadır. İradesi zayıf olan, gerek aile içi problemleri gerekse toplumsal yaşamdaki güçlükleri aşamayan kimselerde fazla rastlanmaktadır. Bazen de kötü niyetli kimselerin tuzağına düşerek, istemeden kötü alışkanlıklara bulaşmaktadır. Bunların başında alkol kullanmak, uyuşturucu maddelere alışmak, eroin almak gelmektedir. çocuğunuz ilaç alışkanlığını nasıl kazandı bilmek lazım. Aile içi problemler var mı diye bakılmalı. çocuğunuz bu alışkanlıktan kurtulmak istemeli. Sizin istemeniz bir şey ifade etmez. Aldığı ilaç miktarı giderek fazlalaşıyorsa bağımlılığı artmış demektir. Kurtulması için biraz daha fazla gayret sarfetmesi gerekecektir.
Çocuk eğitiminde hatalar
Antibiyotik kullanımı
Çocuğun nezlesi vardır. Anne, hemen eczaneye gidip bir antibiyotik almak ister. Nezle çocuğun göğsüne iner kulaklarında iltihaplanmalara yol açarsa endişesiyle antibiyotiklerden çare bekler. Ancak soğuk algınlıklarına, öksürük ve kulak enfeksiyonlarına virüsler neden olur . Antibiyotik ilaçlar bu virüslere karşı etkili değildirler. Ayrıca aşırı dozda antibiyotik kullanmak, bu ilaçlara karşı koyan bakterilerin oluşmasına yol açar. Bir diğer deyişle, başka amaçlarla antibiyotik alındığı zaman bu ilaçlar etkilerini gösteremezler.
Alkollü içki tattırmak
Kalabalık aile sofralarına çocuklar neşe katarlar. Her zaman yemeklerini belli bir saatte yiyen çocuklara aile toplantılarına katılmaları için de izin veriliri. Böyle zamanlarda çocuğa bir iki yudum alkollü içki içirmek, örneğin bira tattırmak son derecede sakıncalıdır. Alkollü içkilerin bilinçli bir şekilde tüketilmeleri gerekir. Küçük çocuklara alkollü içki tattırmak, onların ilerde alkol sorunuyla karşılaşmalarına bile neden olabilir.
Çocuğun odasına televizyon
Çocuğunuza ne kadar değer verdiğinizi kanıtlamak için onun odasına küçük ekranlı bir televizyon alıcısı koymak isteyebilirsiniz. Sakın böyle bir hata yapmayın. Televizyon programlarının hepsini çocuğun serbestçe izlemesine olanak sağlamak yanlıştır. Çocuk televizyonu büyüklerin yanında izlemeli. Çocuğun odasında televizyon olursa, onun sabahtan akşama kadar TV izlemesini engelleyemezsiniz. Bu da son derece sakıncalıdır.
Arkadaş yasağı
Çocuğun arkadaşlarından etkileneceğini düşünerek onun fazla arkadaş edinmesini istemeyebilirsiniz. Oysa çocuğun arkadaşa ihtiyacı vardır. Seçtiği arkadaşlar hakkında bilgi edinmek, onların çocuğu etkilemelerini önlemek varken, arkadaş yasağı koymak hatadır. Çocuğunuzun eve arkadaşlarını davet etmesine izin vermelisiniz. Arkadaşlar, çocuğun topluma girmeye hazırlanmasını sağlarlar. Ayrıca yetişkinler gibi çocukların da dertleşecekleri, zevklerini paylaşmak isteyecekleri kişilere gereksinimleri vardır.
