Detoks yaygın kullanılan anlamda toksinlerden arınma demektir. Bir toksin, vücuda zararlı etkileri olan hastalıklara, alerjilere veya genel bir hastalık hissine sebep olan herhangi bir madde olabilir. Bu toksinleri; sudan, yemekten veya havadan alabiliriz. Vücudumuzun doğal detoks mekanizmaları tüm hızıyla çalışır, terlemek, idrar yapmak ve dışkılamak gibi… Sağlıklı bir bireyin savunma sistemi bu toksinlerle baş edebilecek kapasitededir. Sağlıklı olmanın da birinci şartı yeterli ve dengeli beslenmek ve yaşam boyu düzenli fiziksel aktivite yapmaktır. Detoks programı vücudumuzun yenilenmesini sağlarken kendinizi daha zinde , huzurlu ve enerjik hisssetmenize yardımcı olacaktır.

Vücudumuza giren toksinler en çok hangi yolla alınır?

· Fazla miktarda fast food tüketmek

· Kızartma tüketmek

· Füme tarzı yiyecekler

· Fazla miktarda tatlandırıcı kullanmak

· Sigara içmek,alkol kullanmak

· Mangalda, kömür ateşinde direkt pişmiş yiyecekler

· Güneş ışınlarına korunmasız çok fazla maruz kalmak

· Kirli hava koşulları, egzoz dumanı,

· Çeşitli iş ortamları (narkoza maruz kalan sağlık personeli, kömür ocakları, boya ve çeşitli kimyasal maddelerle çalışılan iş kolları)

· Çok uzun süren saatler boyunca çalışmak

· Sürekli ilaç kullanmak

· Elektromanyetik dalgalar

· Endüstriyel bölgede yaşamak. Hatta sadece nefes almak bile zararlı toksinlerin alınması için yeterlidir.

Serbest Radikal, antioksidan gibi kavramlar ne anlama gelir?

Serbest Radikal

Zararlı toksinler kana geçtikten sonra serbest radikal dediğimiz maddelere dönüşürler. Serbest radikaller , sağlam moleküllerden elektron çalarak, onların yapısını bozarak, normal moleküllere zarar veren maddelerdir.

Serbest radikallerle vücudun başa çıkması ancak antioksidan vitaminlerin ve suyun yeterli tüketilmesi ile mümkündür.

Oksitlenme (oksidasyon) paslanmak demektir.

Demirin havadaki oksijenle, nemli ortamda birleşmesi sonucu ortaya paslı demir çıkmıyor mu? Nasıl paslı bir demir özelliğini yitiriyorsa hücrelerde zararlı maddeler aracılığı ile oksitlendiğinde aynı paslı demir gibi özelliğini yitirir, ömrünü sürdüremez ve kendini yenileyemez. Oksitlenmeye yani paslanmaya karşı doğanın silahları antioksidanlardır. Balığın sudan çıktıktan sonra ölmesi, oksijenin zararlı etkilerine örnek gösterilebilecek diğer olaylardandır.

Antioksidan

Vücut hücreleri tarafından üretildiği gibi, gıdalarla da alınan bir grup kimyasal maddedir. Soluduğumuz havadaki oksijen, vücut içinde serbest radikaller adı verilen ve toksik (zehirli) etki gösteren bazı maddelerin oluşmasına neden olur. Vücudumuzda bulunan antioksidanlar, serbest radikallere karşı etki göstererek bunların zarar vermesini önler. Ayrıca vücuda alınan besinler, kana karışana dek bir çok reaksiyona uğrarlar ve sindirim esnasında “serbest radikaller” adı verilen ve hücrelerin oksitlenmesini sağlayan oksidanlar açığa çıkmaktadır. Vücudun ürettiği veya dışarıdan alınan bu zararlı maddelere karşı bağışıklık sistemi bazı mekanizmaları ve enzim faaliyetlerini devreye sokar. Bu enzimlerin etkinliğini artıran ve doğru çalışmasında görev alan maddelere “antioksidan” denir ve antioksidanlar vücuda doğal yollarla, besinlerle alınırlar.

Toksin ve Stres

Vücudumuzki kirlilik bize başka açılardan da zarar verebilir, konsantrasyon eksikliği,huzursuzluk,unutkanlık,hafız zayıflığı,öfke,depresyon,gerginlik,enerji düşüklüğü,yorgunluk v.b

Toksinlerden Nasıl Arınabiliriz?

Toksinlerin zararlı etkilerinden korunmak için

Antioksidan vitaminler içeren besinlerin alımına daha çok özen gösterilmeli

besinleri pişirme ve hazırlama yöntemi olarak kızartma ve kavurma, direkt ısıda pişirme yöntemleri uygulanmamalıdır.

Detoksa İhtiyacımız Var mı?

Ciltte kızarıklık ,baş dönmesi baygınlık ,kramp ,uykususzluk ,uyuşukluk, baş ağrısı ,hazımsızlık ,mide yanması ,mide bulantısı ,yiyecek alerjileri, gaz ve şişkinlik ,eklemlerde şişlik ,ishal , kabızlık ,ağız kokması ,akne-sivilce, boğaz ağrısı ,kuru cilt ,selülit ,kilo ,cinsel isteksizlik vb. şikayetlerimiz varsa kısa süreli detoks programlarını uygulayabiliriz.

Detoks Diyetleri sizce işe yarıyor mu? Ne kadar süre bu tür diyetler uygulanmalıdır?

1 Günlük, 3 Günlük, 7 Günlük, 1 Aylık Detoks Programları Çeşitli merkezlerde uygulanıyor. Bu uygulamalar sırasında kişilere sadece sebze-meyve suları, bol bitki çayları, çok fazla su verilerek katı besinlerden uzaklaşmaları isteniyor. Bu tür programlar insan sağlığını olumsuz yönde etkileyebiliyor. Çünkü vücudun vitamin-mineraller kadar karbonhidratlara, proteinlere ve hatta yağlara da gereksinimi var. Bu gereksinimleri göz ardı ederek neredeyse açlık rejimi diye tabir ettiğimizi bu şekildeki detoks diyetlerini kesinlikle önermiyoruz.Bu tür uygulamalar kişide çok hızlı kilo kaybına ve daha sonra hızlı kilo alımına neden oluyor.

Bu nedenle sadece kişileri sıvı besinlerle beslemek onların sağlıklarını olumsuz yönde etkiliyor.

Ancak bireyin özelliklerine göre yeteri kadar besin ve besin ögelerini içeren dengeli diyetlerle, sebze ve meyve tüketimi biraz daha artırılarak detoks uygulamaları yapılabilir. Bu tür sağlıklı detoks diyetleri diyetisyen gözetiminde uzun süre uygulanabilir.Detoks diyetlerinde yoğun egzersiz önermiyoruz.

Detoks diyetleri kişilere göre ve mevsime göre değişebilirmi?

Evet çünkü her bireyin farklı ihtiyaçları bulunur. Örneğin barsaklarında kolit şikayeti olan bir birey için lifli gıdalar daha kontrollü kullanılmalı, bunun tam aksine kabızlık şikayeti olan bireyler için de daha fazla lif içeren bir detoks programı yapılmalıdır.

Kişilerin yaşı, cinsiyeti, nasıl bir ortamda ve kaç saat çalıştığı, ne kadar toksin maddelere maruz kaldığı, vücut ağırlığı, beslenme alışkanlıkları, ekonomik durumu, sağlık durumları birbirinden farklı olduğu için besinsel ihtiyaçları da farklıdır. Bu yüzden diyet kişiye özeldir. Aynı diyet bir kişiye faydalı olabilirken, başka bir kişiye zarar verebilir.ilkbahar ve sonbahar detoks için en uygun zamandır.

Detoks diyetleri hayvansal gıdaları içerebilir mi?

Evet, detoks diyetinde hayvansal gıdalar yer alabilir.

Yenilebilen bitki ve hayvan dokularına besin diyoruz. Bitkisel besinlerin ve hayvansal besinlerin besin değeri yönünden çok farklı özellikleri vardır. Örneğin balıkta bulunan omega 3 yağ asitleri kalp ve damar sağlığı açısından vücut için elzemdir. Süt ve yoğurtta bulunan kalsiyum ise kemik sağlığımız ve vücuttaki kasların kasılıp gevşemesi işlevleri için çok önemlidir. Bitkisel kaynaklı demir, kalsiyum gibi bazı mineraller insan metabolizmasının tam olarak kullanabildiği yapıda değildir. Bu nedenle hayvansal besinler yoluyla alınmalıdır.

Detoks diyetlerinde dikkat edilmesi gereken en önemli konu hayvansal besinlerin doğru şekilde pişirilip tüketilmesidir. Yumurta, et, tavuk, balık gibi besinler fırında veya haşlama yöntemi ile pişirilmelidir. Öğünlerde bol sebze ve salatanın yanında bir miktar tüketilmelidir. Miktarlar kişiye göre ayarlanmalıdır.

Hayvansal gıdaların yer almadığı detoks diyetlerinde protein ihtiyacı nasıl karşılanabilir?

Bazı kişiler özellikle hayvansal gıdaları tüketmiyor veya detoks süresince tüketmek istemiyor olabilir. Böyle bir zorunluluk olmamasına karşın bireylerin tercihlerine yönelik öneriler vermemiz de gerekebiliyor. Biz bu tür beslenme biçimini vejetaryen beslenme biçimi olarak tanımlıyoruz.

Eğer detoks amaçlı olarak hayvansal besinlerden uzaklaşılıyor ise 1 haftayı geçmemelerini öneriyoruz.

Bu süre içinde besin ögeleri yönünden özellikle protein ihtiyaçlarını tam taneli tahıllardan, kuru baklagillerden, soya eti gibi bitkisel kaynaklı etlerden karşılanması gerekiyor. Eğer kişi uzun süredir hayvansal besin tüketmiyorsa mutlaka B12 vitamini ve Demir yönünden yetersizlik söz konusudur. Kişi kansızlık gibi sorunlarla karşı karşıya olabilir. Bu gibi durumlarda mutlaka doktora danışıp besin takviyesi olarak vitamin ve mineral tabletlerini kullanmaları gerekir.

Detoks diyeti uygularken vitamin-mineral takviyesi yapılmalı mı?

İyi planlanmış sağlıklı beslenmeye uygun, kişiye özel olarak hangi besinlerin verileceği hesaplanmış detoks diyetlerinde ayrıca vitamin-mineral takviyesine gerek yoktur. Ancak hayvansal gıdalar tüketilmiyorsa, süt yoğurt gibi besinler yenilmiyorsa o zaman takviyelere gereksinim vardır. Bu konuda mutlaka bir uzmana danışılmalı gelişigüzel tablet kullanılmamalıdır. Bu bireye yarardan çok zarar verebilir.

Detoks diyetlerini kimler uygulamamalıdır?

Sağlıklı ve kişiye özgü olarak diyetisyenler tarafından hazırlanan, her besin grubundan besini yeterli ve dengeli olarak içeren detoks diyetleri herkes tarafından uygulanabilir.

Ancak, sadece meyve sebze sularından oluşan, hayvansal besinleri içermeyen, sağlığı olumsuz yönde etkileyen detoks diyetlerini aslında kimse uygulamamalıdır. Özellikle de hamile ve emziren bayanlar, yaşlılar, gelişme dönemindeki çocuklar, ergenlik dönemindeki gençler, bünyesi zayıf kişiler, şeker , tansiyon ve kanser hastaları ,böbrek hastaları detoks tarzı diyetleri çok uygulayamaz.

Günümüzde özellikle de büyük şehirlerdeki yaşam standartları bireyleri olumsuz koşullar yaşamaya itiyor. Özellikle koşuşturmalarla dolu bir yaşam biçiminde, fast food besinlere fazla yönelme oluyor. Ayrıca güvenli besinlere her zaman ulaşılamıyor. Bu nedenle sağlıklı detoks diyetleri bir bakıma zorunlu hale geliyor.

Tekrar vurgulamak gerekirse sağlıklı bir detoks programı, kişinin daha sağlıklı beslenmesi anlamına geliyor.

Bir detoks diyeti nasıl olmalıdır?

Öncelikle detoksun arınma olduğunu hatırlayalım. Bu nedenle zararlı toksinlerin alınmasını engellemek detoks diyetinin birinci kuralı. Yani sigara ve alkolden uzak durmalı, mangalda pişirilmiş besinleri yememeli, içeriğini bilmediğiniz, çok fazla katkı maddesi içeren gıdaları almamalısınız. Bunun yanında dört temel besin grubundan ( et-tavuk- balık-kuru baklagiller, süt-kefir-yoğurt, tahıllar, taze sebze ve meyveler) bireyin ihtiyaçları doğrultusunda yeterli ve dengeli olarak tüketilmelidir. Ayrıca bol su içilmeli, yeterli miktarda diyet lifi alınmalıdır.

Sebze ve meyveler detoks diyetlerinin vazgeçilmez besinleridir.

Detoks diyetlerinde özellikle taze sebze ve meyve tüketimi arttırılmalıdır. Sebze ve meyvelerin içinde bulunan başta C vitamini, diğer vitamin-mineraller, aktif bileşenler ve lifler sayesinde bedenin dinç, sağlıklı ve güzel görünmesini sağlarlar. Vücudumuza sayısız kaynaktan giren yabancı maddelerle savaşmasında görev alırlar. Rengini veren maddeler sayesinde güçlü antioksidan kaynağıdır.

Kanser başta olmak üzere; kalp hastalıkları, hipertansiyon, kabızlık, barsak ve mide rahatsızlıkları, cilt kuruluğu gibi hemen her türlü hastalığın önlenmesi sırasında ve tedavisinde en az ilaçlar kadar değerlidir.

Sebze ve meyvelerde bulunan renk verici ögeler aynı zamanda antioksidan özelliktedir. Bu nedenle günde 5 değişik renkte sebze ve meyve tüketimi gereklidir.

Mesela;

Domatese kırmızı rengini veren likopen bir çok kanser türüne karşı koruyucudur.

Nar, mürdüm eriği, çilek, böğürtlen gibi mor-kırmızı renkli meyveler çok güçlü antioksidan özelliği taşıyan flavanoidlerden zenginidir. Dolaşım ve sinir sistemine olumlu etkileri vardır.

Yeşil renkli sebze ve meyvelerde bulunan klorofil ise hücre yenilenmesinde önemli rol almaktadır. Ayrıca içerdiği dieğr mineraller sayesinde de vücudun elektrolit dengesi sağlanmış olur.

Sarı-turuncu meyve ve sebzelerde Beta-karoten dediğimiz A vitaminin öncü maddeleri vardır. A vitamini gibi çok güçlü antioksidan etkileri vardır.

Elma, armut, karnabahar, kereviz, pırasa gibi beyaz sebze meyveler içerdikleri çözünebilen lifler ve antioksidan özellikteki ögeler sayesinde detoks diyetlerinin vazgeçilmez besinleridir.

Dyt. Perihan ÇİÇEK