Dekorasyon Terimleri ve Sözlük – Dekorasyon Sözlüğü
-A-
Abajur
Işığın göze direk gelmesini engelleyen lamba.
Abanoz
Abanozgiller familyasından ağaç türü (sert ve siyah tahtası vardır)
Abara
Köy evlerinin tavan kısmındaki boşluk.
Akaju
Açık ve koyu damarlı kızıl kestane rengi.
Alaçam
“Karaçam”a Toroslarda verilen ad.
Anfora
İki kulplu yumurta şeklinde dibi genelde sivri olan veya bir ayakla biten antik kap.
Ankastre
Bir yuvanın içine yerleştirilmiş gömülmüş olan.
Aplik
Duvar şamdanı duvar lambası.
Armoni
Uyum ahenk.
Arnuvo Cam
Bir yüzü pürüzlü dekoratif cam.
Asismik
Depreme dayanıklı.
Asiye
Direk sütun.
Aterfon
Paslanmaz çelik içine aralarına kuru hava bırakılarak yerleştirilmiş çift cam.
Ayrıntı
Detay.
Aynaduvar
Bir duvarda çevresi silmeli mermer taklidi veya sıvalı bölüm.
Aypencere
Yarım daire şeklinde pencere
-B-
Bakıncak
Küçük bir odacık şeklinde dışa taşan pencere cumba.
Bakırtaşı
Malakit.
Balıkpulu
Aynı çizgi üzerinde birbirine değen ve bir çizgiden ötekine almaşan daire yaylarından meydana gelen mimarlık süslemesi.
Balar
Çatı kirişi.
Balza
Mantar kadar yumuşak ağaç. Maket yapımında tahtası kullanılır.
Bam
Çatı dam kubbe.
Bara
Demir çubuk.
Barhana
Büyük kullanışsız konak.
Başsedir
Eski Türk odalarında başköşelerde bulunan üzeri minderli sedir.
Baştaban
Saçaklık bölümünü taşıyan ve sütun başlıkları üzerine oturarak sütunları birbirine bağlayan taş bloklardan ibaret kısım.
Bauhaus
Almanya’da 1919 yılında ünlü mimar Walter Groius’un iki ayrı eğitim kuruluşunu Weimar Güzel Sanatlar Akademisi ile yine Weimar’daki Uygulamalı Güzel Sanatlar Okulu’nu birleştirerek kurduğu tasarım (dizayn) enstitüsü.
Baza
Mobilyanın alt kısmında boydan boya uzanan en enli kısım.
Bazilika
Romalılarda dikdörtgen şeklinde yapılan planlı yapı.
Belverme
Bir kiriş veya döşemenin ortasından sarkması.
Berjer
Yastıklı derin koltuk.
Berced
Kalın dokunmuş kilim.
Bezek
Renkli renksiz düz veya kabartma olarak yapılan süs ögesi.
Bezemek
Süslemek donatmak.
Biçim
Süsleme Sanatlarında belli bir temanın plastik veya grafik açıdan dile getirilişi.
Bide
Klozetin yanında yerleştirilen ve cinsel organın temizlenmesinde kullanılan fıskıyeli tekne.
Bisküvi
Sırsız porselen veya fayans.
Biruni
Selamlık odası dairesi.
Bisat
Keçe halı minderkilim gibi yaygı.
Bizote
Kenarı traşlı cam veya ayna.
Bocut
Ağaçtan oyularak yapılan testi.
Bosaj
Bir duvar yüzündeki taşların çeşitli şekillerde (pürüzlü ve çıkıntılı) olarak bırakılması.
Brizbiz
Pencerelerin çerçevesine içeriden tutturulan ince perde.
-C-
Cam elyafı
Cam ipliklerden meydana gelen bir çeşit dokuma. Cam elyafı polyesterle birlikte fiberglas yapımında kullanılır.
Cumba
Eski Türk evlerinde çoğu kafesli çıkma.
Cümle kapısı
Ana kapı.
-Ç-
Çalma
Kalemle oyularak işlenmiş.
Çıralı çam
Sarıçam
Çantı
Ormanlık bölgelerde ağaç gövdeleri üst üste yığılarak yapılan ev.
Çapak
Madenler dövülürken sıçrayan ince ufak parça.
Çardak
Üstüne sarmaşıklı ağaç veya çiçek sarılarak yapılmış kafesli gölgelik.
Çarpı
Kaba sıva.
Çatalçivi
Sıva üzerinden giden elektrik kablosunu tutturmakta kullanılan iki ucu sivri U şeklinde çivi.
Çevirgi
Kapı kolu elektrik anahtarı gibi çevrilince herhangibir işi görmeye yarayan araç.
Çil
Aynada sır bozulmasından meydana gelen leke.
Çiti
Halı kilimi örgüsünün sökülmemesi için saçaklarından dip kısmında yapılan örgü.
Çubhar
Ağaç kurdu.
-D-
Damasko
Bir çeşit döşemelik kumaş.
Dekupaj
Çevre kesme işlemi.
Delgi
Matkap.Döndürülerek delik açmaya yarayan alet.
Demografi
İnsan topluluklarının istatistik etüdü.
Denizlik
Pencere eteğinin üstünde içte yapılan ve camdan süzülen terleme sularını toplayan ahşap veya taş kısım.
Deriçe
Küçük oyma kapı veya pencere.
Derz
İki yapı gereci elemanı veya yapının iki bölüğü arasında kalan aralık bitişke.
Diplik
Halı kilim gibi şeylerde şekillerin dışında kalan kısım.
Dişbudak
Zeytingillerden beyaz sert keresteli bir ağaç.
Dişli döşeme
Nervürlü döşeme.
Diyagonal
Köşegen.
Dizayn
Tasarım.
Dülger
Yapıların kaba ağaç işlerini yapan usta.
-E-
Ebru
Kağıt ve porselen bezekçiliğinde yüzünde türlü renk ve şekilde boya bulunan suyun üzerine kapamak yoluyla kağıt ve porselene verilen hare budak ve dalga gibi çeşitli süs.
Ekser
Büyük demir çivi.
Ekspertiz
Bir arsaya veya yapıya değer biçme.
Ekspresyonizm
Figüratif resim sanatında bireyselciliğin ve nihilizmin anlatımı olarak özellikle Almanya’da yaygınlaşmış bir akım.
Ekstansometre
Cisimlerin deformasyonun ölçmekte kullanılan çok duyarlı bir alet.
Ergonomi
İnsan-iş ilişkilerini ve özellikle vücudun yeteneklerine uygun ve en az yorulmayla çalışmayı sağlamak amacıyla makina sandalye masa vb. dizaynını kapsayan inceleme alanı.
Eskis
Bir tasarımın ön taslağı.
Eskalator
Yürüyen merdiven.
__________________
-F-
Fağfur
İyi porselenden yapılmış Çin işi kase vb.
Falçete
Maket bıçağı.
Farbala
Perde vb. şeylerin kenarına dikilen kırmalı veya büzgülü süs fırfır.
Fiber
Sıkıştırılmış ve sentetik reçine ile bağlanmış bitki tellerinden yapılmış yapay tahta.
Fresk
Daha yaş iken duvar sıvası üzerine toprak boyalarla yapılan resim.
Freze
Bir delik ağzını genişletmek için kullanılan hızlı döner burgu.
Frize
Boydan boya çok düzgün çizgileri bulunan (ahşap kaplamada kullanılır
-G-
Galibarda
Mora çalan kırmızı renkte bir çeşit kök boyası.
Gözgü
Ayna.
Gravür
Ağaç veya maden üzerine kazılarak yapılan kalıplardan kağıda basılan resim kazıma resim.
Grifon
Kartal başlı aslan.
Grotto
Doğal bir mağarayı andıracak şekilde deniz kabukları ile süslenmiş yer.
Güzey
Gölgede kalan yer.
-H-
Halı kilimi
Halı dokusunun dağılmaması için baş ve son tarafına örülen şekilsiz şerit.
Halvet
Hamamlarda tek kurnalı yıkanma yeri.
Hanay
Sofa hol.
Hare
Kimi eşya üzerinde dalgalanır gibi görünen parlak çizgiler dalgır meneviş.
Harim
Osmanlı camiilerini mahalleden ayıran duvar.
Hasbahçe
Padişah saraylarının bahçelerine eskiden verilen ad.
Haşebe
Kalın kuru ağaç.
Haşep
Ağacın odun kısmı.
Hat
Çizgi.
Hatayi
İnce kıvrımlarla birbirine bağlanan madalyonlar içinde toplanan üsluplaştırılmış çiçek ve yapraklardan meydana gelen kıvrıkdallı Türk süslemesi.
Hatemkari
Kakmacılık.
Hattat
Güzel el yazıları yazan sanatçı.
Havra
Musevi tapınağı. Sinagog.
Helik
Duvar örülürken büyük taşların arasına yerleştirilen küçük taşlar.
Hilali
Altın kaplanmış bakır.
Hokka
Maden cam ya da topraktan küçük kap.
Horoz
Kapı zembereğinin mandalı
-I-
Ilıklık
Roma hamamlarında soğukluk ile sıcaklık arasında yer alan bölüm.
Isgrafito
Deri tahta gibi şeyleri kazımakta kullanılan iki ucu saplı eğri bıçak.
Işıtın
Toprak kandil.
-İ-
İçlik
Eski binalarda iç bölümde bulunan nakışlı camlı alçı pencere.
İfraz
Ayırma parselleme parselasyon.
İhale
Bir işi birçok isteklinin arasında en uygun görünen koşulları önerene bırakma üsterme.
İkon
Rus ve Yunan kiliselerinde renkli İsa Meryem ve aziz tasvirlerine verilen ad.
İkonografi
Resim heykel ve öbür plastik sanatların meydana getirdikleri tasvirleri inceleyen bilim.
İsfenks
Eski Mısırlılardan kalma kadın başlı aslan vücutlu anıtsal heykel.
İsmar
Çivileme mıhlama.
İspanyolet
Pencere kanatlarını kapadıktan sonra sürgülemeye yarıyan ve ortasında düzeni işleten kolu bulunan demir sürgü.
İspina
Hipodromların ortasındaki eksen duvarı.
İşkence
Tutkallanan ahşap parçaları bir süre sıkıştırmak için kullanılan vidalı kıskaç.
İvgi
Ağaç oymaya yarar balta.
-J-
Jardiniyer
Çiçek yerleştirilen veya konulan bir sandığı taşıyan süslü bir mobilya.
Jerfin
Kapı sürmesi
Jips
Alçıtaşı
Jipsoplasti
Alçıdan kabartma süsler yapma sanatı.
K-
Kafesoyma
Mermer tahta gibi gereçleri kafes şeklinde oyarak yapılan süsleme.
Kagir
Taş veya tuğladan yapılmış olan yapı.
Kaide
Bir anıt veya heykelin üzerinde oturduğu yüksekçe taban.
Kakma
Levhalara arkadan kakılıp vurularak yapılan resim.
Kalafat
Döşeme tahtalarının arasını üstüpü ile doldurup macun veya ziftle tıkalayarak su geçirmez hale koyma işi.
Kalfa
Ustalıktan yetişme mimar yardımcısı.
Kalibre
İç çap.
Kama
Ahşap parçaları birleştirmek veya sıkıştırmak için kullanılan konik ahşap takoz.
Kameriye
Bahçelerde küçük köşk şeklinde yapılan ve üstü yeşillikle sarılan çardak.
Karkas
İskeletli bir strüktünün taşıyıcı bölümlerinin hepsine verilen ad.
Kerevet
Üzerine şilte serilerek yatmaya veya oturmaya yarıyan ahşap seki.
Kerki
Büyük balta.
Kermen
Kale germen.
Kıtık
Mobilyacılıkta minder yastık gibi şeyleri doldurmak için kullanılan keten veya kendir telleri.
Kızılkök
Kök boyası.
Kirnas
Kimi Anadolu evlerinin üst katlarında dışa doğru çıkıntılı inşa edilmiş hela.
Kitabe
Yazıt.
Klape
Bir beton kalıbında kanat tahtalarını bağlayan ahşap parça.
Konstrüksiyon
Yapı.
Kontur
Çevre çizgisi.
Konveks
Dışbükey.
Kozöz
Küçük kanape.
Körkasa
Bir kapı veya pencere kasasını ya da telaroyu tutturmak üzere alta sonradan görünmeyecek şekilde konulan kasa veya telaro.
Köşker
Dülger.
Kromatizm
Çok renklilik. Mimaride 2.Dünya savaşından sonra önem kazanmıştır.
Kroşe
Boru ve parçalarını geçtikleri yerlere tutturmak için kullanılan araç.
Kundur
Konsol kirişi (Doğu Karadeniz’de)
Kurağ
Sanatsal değeri olan yapı.
Kutur
Çap.
Kuvars
Doğal billuri silislerin genel adı.
Küpeşte
Korkulukların üzerine elin kayması için yerleştirilen ve boydan boya devam eden profilli ahşap maden veya plastik kısım.
-L-
Labrum
Romalılarda banyo teknesi.
Lahit
Eskiden sinlerin üzerine konulan tabut biçimindeki taş.
Lal
Yakut gibi değerli taşlardan sayılan parlak kırmızı renkte billurlaşmış saydam bir alüminyum oksidi.
Lama Demiri
Uzun ensiz yassı dikgörtgen kesitli demir.
Lata
Yapıda kullanılan dar uzun kereste.
Lateks
Bitkilerin çoğu süt görünüşünde olan öz suyu.
Lika
Boyacılıkta ve yaldızcılıkta astar olarak kullanılan bir çeşit zamk.
Litoloji
Taş bilimi.
Lületaşı
Doğal magnezyum silikatından ibaret kolayca yontulup işlenebilen beyaz taş.
-M-
Mabet
Tapınak.
Mabeyn
Eski konaklarda harem ile selamlık arasında yer alan hem harem hem de selamlık olarak kullanılabilen oda veya daire.
Maço
Taş çekici balyoz.
Manivela
Bir ucundan bağlı bulunduğu nokta etrafında dönen kol.
Mapa
Ucu halkalı cıvata.
Maroken
Fas’ta işlenen yumuşak bir cins keçi derisi.
Maun
Tespihağacıgillerden Hindistan ve Honduras’ta yetişen büyük bir orman ağacı ve bunun parlak kırmızımtrak renkte sert ve iyi cila tutan kerestesi. Güneş ığında koyulaşır ve makbuldür.
Maymuncuk
Her kilidi açmaya yarar eğri ve sivri bir demirden ibaret alet.
Mefruşat
Döşemelik eşya.
Meneviş
Su yüzünde maden ve ipekli kumaş gibi şeylerde görülen ince dalgalar. Hare.
Menfez
Girecek veya geçecek yer delik ağız açma.
Menzil
Konak yeri.
Meşe
Gürgengillerden kerestesi dayanıklı bir ağaç. Sert olduğundan iyi cila tutar.(akmeşe karameşe tüylümeşe mantar meşesi kızılmeşe)
Mıcır
Kırmataş.
Mıskala
Maden parlatmaya yarar.
Mine
Maden eşya üzerine kaplanan renkli cam tabakası.
Minyatür
Yazma kitaplarda bulunan ince bir sanatla işlenen küçük renkli resimlere verilen ad.
Moket
Doğal veya yapay hammaddeli duvardan duvara döşenen bir çeşit halı.
Mozaik
Türlü renklerde küçük taş cam çömlek parçalarının yan yana getirilmesiyle yapılan duvar döşeme tavan kaplaması şeklinde resim ve bezeme işi. Mozaik tasvir şeklinde veya geometrik düzende olabilir.
-N-
Nakkaş
Ressam.
Nervür
Kaburga damar diş.
Nihale
Sofrada kullanılan tencere altlığı.
Niş
Çoğunun üstü kemerli duvar hücresi.
Nötr
Yansız tarafsız.
O-
Odeon
Eski Yunanda içinde konserler verilen şiirler okunan basamaklı yer.
Oniks
Damarlı akik.
Ö-
Öntasar
Herhangibir tasarının ilk biçimi. Avan proje.
Örek
Duvarcı ve dülger eliyle meydana gelmiş yapı.
Ören
Eski yapı veya şehir kalıntısı. Harabe.
-P-
Pafta
Üzerine proje çizilen levha.
Palafit
Göl üzerine yapılan ilkel ev.
Palandız
Çeşmenin musluk taşı.
Palledyen
Gotik ve klasik ögelerin karışımına karşı İngiltere ve Fransa’da bir tepki olarak doğmuş bir akımdır.
Palmet
Palmiye dalı yelpaze şeklinde kabartma desen.
Paraçol
Saçak cumba gibi çıkmaların altına konan destek.
Parsel
Belli bir amaç için ayrılmış arazi parçası.
Paska
Doğu Karadeniz’de köhne yapı serander.
Patyo
Bir evde taş döşeli avlu.
Pergola
Dikmeler ve sık kirişleme ile yapılan ve üzerine yeşillik sardırılan gölgelik.
Perspektif
Eşyayı durağan bir noktaya göre uzaklıklarını ve aralarındaki duruş ayırımlarını canlandıracak şekilde resimleme yolu.
Pervaz
Bir şeyin çevresine veya kenarına uzunluğuna eklenen dar kenarlık.
Peyke
Bazı yerlerde özellikle eski kahvelerde bulunan sedir.
Peyzaj Mimarisi
Bahçe Mimarlığının diğer adı; bir toprak parçasını bitki su taş gibi doğa elemanları ile düzenleme sanatı.
Pirinç
Bakıra çinko karıştırılarak elde edilen bir alaşım.
Pirometre
Fırınlardaki yüksek sıcaklığı ölçer alet.
Planya
Uzunluğu fazla olan yüzeylerin düzeltilmesinde kullanılan uzun rende düzleme rendesi.
Platin
Rengi gümüşten esmerce yumuşak kolay işlenir oksitlenmez asitlere karşı dayanıklı Pt simgesiyle gösterilen maden.
Polyester
Cila işlerinde cam elyafı ile donatılmış olarak mobilya ve çeşitli yapı elemanları yapmakta kullanılan sentetik reçinenin adı.
Pompadur
Fransa’da XV. Louis devrinde ortaya çıkan mobilya ve bezeme tarzı.
Portal
Taç kapı.
Proje
Bir yapının gerçekleşmesi için yapılan plan kesit ve diğer ayrıntıların tümü.
Puşide
Türbelerde sandukaların üzerine örtülen yeşil örtü.
Pürmüz Lambası
Benzin gazyağı ve ispirto ile çalışan taşınabilir ağzından püskürttüğü alev ile lehim yapma gibi işlerde kullanılan aygıt.
PVC
Elektrik kablolarının yalıtımında suya karşı geçirimsizlik sağlanmasında kullanılan yanmaz bir polimer vinli reçine. Döşeme kaplama gereçleri yapmakta kullanılan PVC’den temiz ve pissu boruları da yapılmaktadır.
-R-
Rahle
Üzerine kitap koyup bağdaş kurarak önüne oturulan bir çeşit alçak masa.
Raspa
Demir veya tahtayı kazımak için kullanılan iri dişli çelik eğe törpü.
Rasyonalizm
1900’lerde başlayan ve 1928 yılında CIAM toplantısı ile daha da ağırlık kazanan mimarlık akımı. Duygu yerine akıl ve mantığın pozitif bilimlerin ön plana geçtiği bu akıma fonksiyonellikte denir.
Rejans Tarzı
Fransa’da XIV. ve XV. Louis üslupları arasında bir geçit üslubu. (1715-1723)
Restorasyon
Aslına sadık kalınarak onarma işi.
Reze
İnce talaş.
Rondela
Cıvata başlarının veya somunların altına yerleştirilen ortası delik yuvarlak yassı madeni parça pul.
Rotond
Planı bir daire olan kubbeli yapı.
Rögar
Kanalizasyonda yer altındaki temizleme parçalarını kontrol etmek ve çeşitli doğrulardan gelen boruları başka bir doğruya yöneltmek için yapılan baca lağım bacası.
Röleve
Bir yapının bütün boyutlarını ölçerek plan kesit ve görünüşünü yeniden çıkarma ölçüleme.
Röper
Bir doğrultuyu bir düzeyi bir yüksekliği belirlemek veya yeniden bulmak üzere bir duvar jalon ya da arazi üzerine konulan işaret.
-S-
Saç
Demir levha
Sağır
Penceresiz saydamsız.
Sahanlık
Binalarda kapı önünde merdiven başlarında veya ortasında olan boşluk.
Saykal
Maden parçalarının üzerine vurulan cila.
Sedef
Midye ve istiridye gibi hayvanların süs eşyası yapmak için kullanılan beyaz parlak ve renkser kabuğu.
Sedefkar
Sedef işleyen sanatçı.
Sinagog
Musevi tapınağı.
Sismoloji
Yer hareketlerini ve depremleri inceleyen bilim dalı.
Sundurma
Yağmur veya güneşten korunmak için bir kapı üstüne veya duvar önüne yapılan saçak.
Sunta
Ahşap yonya levhası.
Süpürgelik
Yapılarda duvarların döşeme ile birleştiği yerlere yerleştirilen ve boydan boya giden 5-8 cm. yüksekliğinde ahşap taş metal veya plastik şerit.
-Ş-
Şablon
Kesme veya oyma kalıbı.
Şadırvan
Ortasında yüksekçe bir yerden şarıltı ile bol su akan havuz veya çavresi musluklu duvarla çevrilmiş su haznesi.
Şahide
Mezar taşı.
Şale
İsviçre’de kır evlerine verilen ad.
Şapel
Küçük kilise.
T-
Tahrilli Cam
Çeşmibülbül.
Takçagöz
Duvarlarda öteberi koymak için bırakılan dolap içi gibi girgin yuva oyuk raf.
Takke
Yarım kule şeklindeki kubbenin üst bölümü; küçük yassı kubbe.
Tandır
Yere çukur kazılarak yapılan bir çeşit fırın.
Taraça
Oturup hava almaya yarayan düz ve çevresi açık yüksekçe yer seki. Teras.
Tarz
Üslup.
Taşeron
Büyük bir işin bir bölümünü yapmayı asıl müteahhitten üzerine alan ikinci üstenci.
Tav
İşlenecek bir nesnede bulunması gereken ısı nem gibi durum.
Telkari
Gümüş veya altın tellerden meydana getirilen motiflerlerle süslü. (Telkari bir vazo)
Temren
Demir parmaklık çubuklarının ucundaki sivri kısım.
Terrakotta
Sarıdan kızıl kahveye kadar değişik renklerde tuğla ve kiremitten çok daha düzgün ince dokulu pişmiş toprak.
Tezhip
Yaldız ve boya ile bezeme işi.
Tezyin
Bezeme süsleme.
Tırkaz
Kapıyı sıkıca kapamak için arkasına enine sürülen demir veya ağaç.
Tunç
Bakır çinko ve kalay karışımı olup pirinci andıran sarı bir alaşım.
Türkuvaz
Firuze. Firuze rengi. Türk mavisi.
-U-
Ufki
Yatay.
Ustuka
Sönmüş kireç.
-Ü-
Üstüpü
Kalafat işlerinde kullanılan didilmiş kendir.
Ütopya
Gerçekleşmesi olanaksız tasarı ya da düşünce.
Üzengi
Kirişleri veya bazı çatkı parçalarını taşımak üzere altlarına geçirilen U şeklinde bükülmüş lama demiri veya yuvarlak demir.
Üzgeç
Çekilip alınır ip merdiven.
-V-
Varak
Yazılmış kağıt- Altın gümüş veya başka madenleri döverek meydana getirilen ince yaprak. Folyo.
Vasistas
Pencere ve kapı üzerinde bulunan havanın değiştirilmesine yarar açılır-kapanır pencere.
Vidanjör
Septik çukurlarının suyunu boşaltan.
Vihara
Hindistan’da Buda manastırı.
Vitray
Pencereleri süslemek için; kesilmiş renkli camları ince kurşun veya ağaç çubuklarla ya da alçı ile birbirine bağlayarak yapılan resim.
Vitrifiye
Camlaşmış camsı; vitrifiye seramik.
-Y-
Yüksük
Mobilya’da vida başlarını örtmek için kullanılan yüksük biçiminde maden parça.
Yüz
Yapının cephesi.