Meyvelerin hepsi güzeldir ama ayva deyince kış, kış deyince ayva gelir akla. Ve tabii ki üzerinde beyaz duvak gibi kaymağıyla, gelin gibi süzülen kırmızı bir ayva tatlısına kim hayır diyebilir ki!
Et Yerine Meyve
Türk hayatında erken zamanlarda sebzelerden daha çok yer tutan meyvelerin günlük hayatta çeşitli şekillerde kullanılışı kültür tarihimiz açısından çok önemlidir. Kimi zaman çiğ, kimi zaman pişirilerek kullanılan meyveler tarihi devirlerin bütününde görülmüştür. Özellikle de et, tavuk bulamadıkları zamanlarda insanlar çoğunlukla doğanın sunduğu enfes meyveler ile beslenmiş lezzetli yemeklere onların rayihasından faydalanarak ulaşmıştır.
Yarı göçebelik getirileri
Tarih boyunca Türklerin, göçebe olduklarından hiç yerlerinde durmadan sürekli göçtükleri, bu sebeple de tarımla uğraşmadıkları sanılır. Ancak yerleştikleri ovalarda da tarımla uğraşır, meyve, sebze ve tahıl yetiştirirlerdi. Hatta birçok ürünün bir coğrafyadan diğerine ulaşıp yerleşik hayata geçmesini, farklı iklimlerde farklı ürünlerin yetişmesini, mutfak kültürünün zenginleşmesini bile de sağlamışlardı. Öyle ki insanlar gibi meyvelerinde anavatanının neresi olduğunu, hangi ana yurttan çıkıp nerelere göç ettiğini, nasıl yayıldığını araştırdığımızda ilginç veriler ile karşılaşabiliriz.
En güzel cümlelerin baş misafiri
Edebi eserlerin gücü yadsınamaz. Tarih öncesinden günümüze ulaşan, hala etkisi ve gücüyle bizi içine alan eserler, meyveleri de sıkça içine almış, özelliklede onlara yüklediği karakterler ile değerini arttırmıştır.
Ayva (Eyvâ), sarı renkli ve yuvarlak olmasından dolayı, özellikle klasik Türk şiirinde en çok âşığın yüzü ile ilişkilendirilmiştir. Âşığın yanağı, sevgilinin çenesi, güneş ve ayla ilişkilendirilmesi de yine aynı özelliklerinden kaynaklanır.
Farklı şekillerde tüketilmeli
Özellikle soğuk havanın etkisi altında olduğumuz bu mevsiminde meyvelerden ayva ön plana çıkıyor. Ayva Osmanlı mutfağında da farklı şekillerde faydalanılan bir meyveydi. Özellikle sulu, erikli dediğimiz yahni çeşidi yemekler de sık sık kullanılırdı. Şimdilerde her ne kadar bazı bölgeler dışında yemekler de kullanılmasa da tatlısıyla, reçeliyle, kompostosuyla, marmeladıyla sofralarımızda sıkça yer alıyor.
Bir de böyle deneyin
Benim gibi ayvayı çiğ yemeği sevenler var ise bu tarifi mutlaka denemeli: “Bir yemek kaşığı ile ayvayı kesip (ayva kaşık ile kesilirse vitamini ve rehaveti kaçmaz ve renginde bozulma oluşmaz) üzerine taze sıkılmış limon ve kaya tuzu ekleyin.” Bu lezzetli tarifi gün aralarında atıştırmalık olarak tüketebilirsiniz. Ayvanın özünü koruyarak o mayhoşumsu ve kekremsi tadını doruklarda yaşarsınız…
Sağlık açısından olmazsa olmazlardan
Ayvadan yararlanmamız lezzetiyle sınırlı da değil elbette. Yaprakları çay gibi demlenip içildiğinde sakinleştiriyor, düşük şeker içermesi sebebiyle de şeker ve kolesterol hastaları da faydalanabiliyor. Meyvelerinden hazırlanan şurup ve kompostolar çocuk ishallerine karşı çok etkili. Meyveleri kalbe kuvvet verip rahatlatır. Kalpteki sıkıntıyı, çarpıntıyı ve ağız kokusunu giderir. Harareti ve ishali keser. Hazımsızlığı giderir, mideyi ve bağırsağı kuvvetlendirir, ince bağırsak iltihabını giderir. Vücudun gelişmesine yardım eder. Ayva damar sertliğine, karaciğer tembelliğine iyi gelir, tansiyonu düşürür, safrayı düzene sokar. Yapraklarının çayı kalp ağrılarına iyi gelmekte, sakinleştirici özelliği bulunmaktadır. Ayrıca meyvesi gibi çekirdekleri ve yaprakları boya, kozmetik sanayinde, tıpta ilaç yapımında da kullanılıyor.
Mevsiminde tüketmek hem sağlığınıza hem de bütçenize fayda sağlar
Her zaman değindiğim ve söylemekten vazgeçmediğim bir konu bu: “Mevsiminde tüketmek”.
Alışkanlık haline getirdiğiniz de ve diğer ürünlerle (konserve vb) karşılaştırdığınız da hem maddi hem de manevi faydalarının farkına varacaksınız. Dahası lezzetli yemekler yerken, kendi sağlığınıza ve sevdiklerinize büyük bir iyilik yapmış olacaksınız.
AYVA TATLISI
MALZEMELER:
4 adet ayva
3 adet elma
1,5 kg şeker
1,5 su bardağı vişne suyu
Karanfil
Kızamık şekeri
YAPILIŞI:
Ayvaların kabuklarını soyup ortadan ikiye bölün ve orta kısımları oyarak temizleyin Bir tencereye su ilave edin. Ayvalara 8- 10 adet karanfil, az kızamık şekeri, yarım bardak vişne suyu ve toz şekerin yarısı ekleyerek kısık ateşte haşlayın. Ayvalar tam haşlanmadan ocaktan alın. (Kaynatılacak suyun soğuk olmasına ve kısık ateşte kaynamasına dikkat edelim ayvalar dağılmasın.) Elmaları rendeleyip ayrı bir tencerede kalan vişne suyu ile birlikte marmelat haline gelinceye kadar kaynatın. Ayvalar tencereden çıkarılıp tepsiye dizin ve Ayvaların orta kısmına elmaları eşit şekilde paylaştırılıp orta sıcaklıktaki fırında yüzü kızarıncaya kadar pişirin. Soğuduktan sonra servise sunabilirsiniz.
(RAMAZAN BİNGÖL / AKŞAM)
