Yabancı insanlarla karşılaştığı ya da başkalarının gözünün üzerinde olabileceği bir ya da birden fazla toplumsal durumdan veya bir eylemi gerçekleştirdiği durumdan belirgin ve sürekli bir kaygı-huzursuzluk-korku duyma hali. Kişi, küçük duruma düşeceği ya da utanç duyacağı bir biçimde davranacağından korkar ( ya da kaygı belirtileri gösterir).
Kişi, korkusunun aşırı ya da anlamsız olduğunu bilir. Çocuklarda bu özellik bulunmayabilir.
Korkulan toplumsal ya da bir eylemin gerçekleştirildiği durumlardan kaçınılır yahut da yoğun kaygı veya sıkıntıyla bunlara katlanılır.
Kaçınma, huzursuz beklenti ya da korkulan durumlarda sıkıntı duyma halleri, kişinin olağan günlük işlerini, mesleki (ya da eğitimle ilgili) işlevselliğini, toplumsal etkinliklerini veya ilişkilerini bozar ya da belirgin bir sıkıntıya yol açar.
Performans tipi: Sınıfta sesli okuma, müzik/spor, toplulukta konuşma tahtaya yazma, sorulara cevap verme, test alma v.b durumlarda kendini gösterir.
Etkileşimsel tip: Sohbete (özellikle de karşı cinsle) katılma, yetişkinlerle konuşma, parti vb.okul etkinliklerine iştirak, başkalarının önünde yeme-içme-yazma, yardım isteme/tarih sorma v.b durumlarda kendini gösterir
Ayrıca yaygınlaşmış tipi vardır.
Kroniktir, Depresyon ve alkolizmle birliktelik fazladır.
Başka kaygı bozuklukları ile birliktelik % 36.
Sosyal kaçınma stratejileri:
- Kendiyle konuşanı işitmezden gelme
- Gözünü kaçırma
- Hastalanma
- Zıtlaşmacılık
- Sosyal etkinliklere katılmayı reddetme
- Okul reddi
Tedavi
Birincil (Hastalığın oluşmasını) önleme
- Sosyal/ aile çevresi
- Sosyal beceri
- Öğretmen
- Kalıtımsal etkenler
- Mizaç
İkincil önleme
Erken tanı ve erken tedaviyi içerir.
Üçüncül önleme
Psikoterapi
Bilişsel tedavi:
- Kaygı duyguların ve kaygıya karşı bedensel tepkileri tanıma.
- Kaygı doğuran durumlardaki zihniyeti ortaya koyma
- Başa çıkma stratejileri geliştirme
- Self - değerlendirme ve self - pekiştirme
- Kendi kendini eğitme
- Gerçekçi beklentiler geliştirme
Davranışsal tedavi:
- Model olma
- Üstüne gitme
- Rol oynama
- Gevşeme eğitimi
- Pekiştirme
Sosyal beceri eğitimi:
- Davranışsal: Sosyal etkileşimi başlatma, sohbet başlatma ve sürdürme, girişkenlik eğitimi.
- Sürekli pratik yapma
Aile tedavisi:
- Girişimciliği ödüllendirme / kaygıyı söndürme stratejileri
- Ebeveynin duygusal ve kaygılı tepkilerini değerlendirme
- İletişim ve problem çözme
- Ebeveyn eğitimi
Grip terapisi
- Akran desteğini oluşturma
- Model olma
- Pekiştirici fırsatlar
- Kaynakları paylaşma
- Yardım etme davranışları
İlaç tedavisi
Ortalama süre 9-12 ay sürer.
- SSRI: (prozac, depreks, zedprex, lustral, seralin, faverin, cipram, seroxat gibi ilaçlar)
- Klonazepam
- Buspiron
- Beta bloker: Propranolol / atenolol.
- Trisiklik antidepresanlar (Tofranil, anafranil, laroxyl v.b)
Tedavi, ani bir değişiklik olarak düşünülmemeli bir değişim çabası ve süreci olarak değerlendirilmelidir.
Hastaların ilaçlarını kullanmaları yanı sıra hekimlerinin tavsiyelerine uymaları ve hastalıkla başa çıkmak için çaba göstermeleri, ailenin hastaya destek vermesi, bunun bir hastalık olduğunu idrak etmesi önemli hususlardır.
Selçuk Üniversitesi
Meram Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı
Kişi, korkusunun aşırı ya da anlamsız olduğunu bilir. Çocuklarda bu özellik bulunmayabilir.
Korkulan toplumsal ya da bir eylemin gerçekleştirildiği durumlardan kaçınılır yahut da yoğun kaygı veya sıkıntıyla bunlara katlanılır.
Kaçınma, huzursuz beklenti ya da korkulan durumlarda sıkıntı duyma halleri, kişinin olağan günlük işlerini, mesleki (ya da eğitimle ilgili) işlevselliğini, toplumsal etkinliklerini veya ilişkilerini bozar ya da belirgin bir sıkıntıya yol açar.
Performans tipi: Sınıfta sesli okuma, müzik/spor, toplulukta konuşma tahtaya yazma, sorulara cevap verme, test alma v.b durumlarda kendini gösterir.
Etkileşimsel tip: Sohbete (özellikle de karşı cinsle) katılma, yetişkinlerle konuşma, parti vb.okul etkinliklerine iştirak, başkalarının önünde yeme-içme-yazma, yardım isteme/tarih sorma v.b durumlarda kendini gösterir
Ayrıca yaygınlaşmış tipi vardır.
Kroniktir, Depresyon ve alkolizmle birliktelik fazladır.
Başka kaygı bozuklukları ile birliktelik % 36.
Sosyal kaçınma stratejileri:
- Kendiyle konuşanı işitmezden gelme
- Gözünü kaçırma
- Hastalanma
- Zıtlaşmacılık
- Sosyal etkinliklere katılmayı reddetme
- Okul reddi
Tedavi
Birincil (Hastalığın oluşmasını) önleme
- Sosyal/ aile çevresi
- Sosyal beceri
- Öğretmen
- Kalıtımsal etkenler
- Mizaç
İkincil önleme
Erken tanı ve erken tedaviyi içerir.
Üçüncül önleme
Psikoterapi
Bilişsel tedavi:
- Kaygı duyguların ve kaygıya karşı bedensel tepkileri tanıma.
- Kaygı doğuran durumlardaki zihniyeti ortaya koyma
- Başa çıkma stratejileri geliştirme
- Self - değerlendirme ve self - pekiştirme
- Kendi kendini eğitme
- Gerçekçi beklentiler geliştirme
Davranışsal tedavi:
- Model olma
- Üstüne gitme
- Rol oynama
- Gevşeme eğitimi
- Pekiştirme
Sosyal beceri eğitimi:
- Davranışsal: Sosyal etkileşimi başlatma, sohbet başlatma ve sürdürme, girişkenlik eğitimi.
- Sürekli pratik yapma
Aile tedavisi:
- Girişimciliği ödüllendirme / kaygıyı söndürme stratejileri
- Ebeveynin duygusal ve kaygılı tepkilerini değerlendirme
- İletişim ve problem çözme
- Ebeveyn eğitimi
Grip terapisi
- Akran desteğini oluşturma
- Model olma
- Pekiştirici fırsatlar
- Kaynakları paylaşma
- Yardım etme davranışları
İlaç tedavisi
Ortalama süre 9-12 ay sürer.
- SSRI: (prozac, depreks, zedprex, lustral, seralin, faverin, cipram, seroxat gibi ilaçlar)
- Klonazepam
- Buspiron
- Beta bloker: Propranolol / atenolol.
- Trisiklik antidepresanlar (Tofranil, anafranil, laroxyl v.b)
Tedavi, ani bir değişiklik olarak düşünülmemeli bir değişim çabası ve süreci olarak değerlendirilmelidir.
Hastaların ilaçlarını kullanmaları yanı sıra hekimlerinin tavsiyelerine uymaları ve hastalıkla başa çıkmak için çaba göstermeleri, ailenin hastaya destek vermesi, bunun bir hastalık olduğunu idrak etmesi önemli hususlardır.
Selçuk Üniversitesi
Meram Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı