- 16 Ağustos 2010
- 293.071
- 602.982
- 43
Samsunda özellikle köylerde gelenek ve göreneklere büyük önem verilmektedir. Sürdürülen gelenek ve göreneklerin başında; düğünler, cenazeler ve bayramlar gelir. Bunlar büyük bir önemle yapılmaktadır.
Gerek düğünlerde gerek cenazelerde yapılacaklar birlik beraberlik içerisinde sürdürülür. Örneğin; düğünlerde yapılacak yemeklere tüm kadınlar yardım eder. Düğün evinde kadınlar birkaç gün önceden toplanıp beraberce tatlı açarlar. Yemekler ve tatlılar yapıldıktan sonra gelen misafirlere ikram edilir. Erkek evinde davullar çalınır veya Kuran okunur. Kız evinde de saz çalgı çalınır. Erkek tarafı kız evine kına tepsisi götürür. Gelinin başında toplanıp köyün kızları geline kına türküsü söyler ve gelini ağlatmaya çalışırlar. Kına gecesinde yiyecekler ikram edilir. Bu şekilde gece sona erer. Ertesi gün öğleye doğru damat düğün topluluğunun önüne çıkarılır ve takılar takılır. Daha sonra gelin almaya gidilir. Gelin damat evine götürülür. Büyüklerin elleri öpülür. Gelin eve gelirken geline Kuran, ekmek, su ve bardak verilir. Eve girerken suyu döker bardağı kırar. Sabah olunca duvak yapılır ve düğün sona erer.
Cenazelerde; ölüm olayı gerçekleştikten sonra sala verilir. Ölü yıkanır ve kefenlendikten sonra camiye götürülür. Camide cenaze namazı kılınır. Cenaze gömüldükten sonra Yasin okunur. Ölü evinde ilk gece yemek yapılmaz. Komşular ve akrabalar yemek götürür. İlk gece Kuran okunur. Ölünün kırkı çıktıktan sonra mevlit okutulur. Bu süreçte ölü evine başsağlığı dilenir.
Bayramlarda; bayrama bir gün kala mezar ziyaretleri yapılır. Bayramın ilk günü köyün erkeleri camiye bayram namazını kılmaya giderler. Cami çıkışında büyüklerin elleri öpülür. Eve dönüldüğünde Ramazan Bayramı ise yemek yenir. Bayramlık temiz elbiseler giyilir ve köyün büyüklerinin elleri öpülür bayramları kutlanır. Küçüklere şeker, çikolata, mendil ve para verilir. Kurban Bayramında ise cami dönüşünde kurbanlık kesilir. Yemek yenir ve bayramlar kutlanır.
YÖRESEL GİYİM
Erkek Giyimi: Giysi olarak erkekler içlik denilen gömlek, Aba potur veya İngiliz külot pantolonunu, aba ceket kullanırlar. Ayaklara örme yün desenli veya düz çorap, sivri çakır ile sonraları lastik veya yandan bağcıklı sivri burunlu yüksek topuklu kundura veya aceska kullanılırdı. Bele yün kuşak sarılırdı. Kırsal kesimlerde Kalabalık' denilen el örgüsü yün başlıklar, kalpaklar veya sekiz on iki köşe kasket ve yelekler kullanılır. Günümüzde bile ilimizin merkez ilçesi hariç hemen hemen bütün ilçelerinde aba ceket, sivri burunlu yüksek topuklu kundura ve sekiz on iki köşe kasket kullanan kişilere rastlamak mümkündür.
Kadın Giyimi: Sile bezi iç gömlek, kadife sim işlemeli cepken, alta sire saten şalvar ve bütün bedeni örten kadife sim işlemeli üç etek giyerlerdi. Üç etek üstüne bez önlük peştamal veya şal; bele örme ince yün kolan veya gümüş kemer takılırdı. Başa pul işlemeli yaşmak bağlanır, beşibirlik kullanılır, ayaklara işlemeli veya düz yün çorap ve çarık giyilirdi. Özellikle Vezirköprü ilçemizin Tahtaköprü köyünde günümüze taşınan kadın giysilerimize rastlanmaktadır.
YÖRESEL YEMEKLER
Samsun mutfağında; en başı keşkek ve tirit çekmektedir. Kara lahana, yoğurtlu ve mısır çorbasının yanında; Yazı pancarı, Kocakarı Gerdanı tatlısı da meşhurdur. Köylerde yöreye has ekmekler de çıkmaktadır. Samsun pidesinin ünü ise tüm dünyaya yayılmıştır. Samsun'un beslenme biçiminde mısır, lahana ve kuru fasulye ağırlık kazanmaktadır.
Etli, pirinçli ve hamurlu yiyecekler yaygındır. Kaz, tavuk, ördek gibi kümes hayvanları geleneksel beslenmede önemli bir yer tutar. Lorgon, Kırçan, Kaldırayak, Madımak, Nünük gibi bitkilerden kavurma ya da çorba yapılır.
Yöreye ait yemekler arasında Tir (Kaz Yufkası), Yer Pancarı (Yazı Pancarı), Mısır Çorbası, Yoğurtlu Çorba, Mercimekli Bulgur Pilavı, Keşkek, Karalahana Çorbası, Hamsili Ekmek, Hamsili Pilav (İli Pilav), Oymaağaç Kebabı, Halukça ve Kocakarı Gerdanı (Burma) sayılabilir.
HALK OYUNLARI VE FOLKLOR:
Doğu ve Batı Karadeniz'in kesiştiği noktada kalan Samsun'un çok eski bir medeniyete sahip olması, XIX yy. ve XX yy. başlarında gelen göçlerle çok değişken bir yapıda bulunması, kültürel açıdan farklılıklar göstermektedir.
Samsun'da evlenme, halk mutfağı, halk hekimliği, halk veterinerliği, sünnet düğünü adetleri, ninniler, yemekler, kışlık hazırlıklar ve yiyecekler, doğum, tekerlemeleri, ölüm, kani, gelin ağlatma, bilmece, atasözleri, efsaneler, masal, seyirlik oyunlar, inançlar, halk takvimi ve meterolojisi, halk mimarisi, el sanatları, halk oyunları, giyim-kuşam konusunda araştırmalar yapılmış, Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü arşivine kazandırmıştır.
Samsun yöresi oyunlarının bazıları eller tutularak, eller tutulup dirsekler birleştirilerek, eller omuza atılarak oynandığı gibi eller tutuşmadan karşılıklı oynanan oyunları da vardır. Çökme figürü, el vurma figürü çapraz yürüme figürü topuk vurma yada ayak ucu vurma figürü dönme figürü oyunlar içerisinde yer almaktadır. Oyunlar genellikle oyuncuların belli bir alan içerisinde dolaşması şeklinde icra edilir. Az da olsa düz sıra halinde oynanan oyunlara rastlanılmaktadır. (Örneğin alafranga oyunu gibi) Oyunların oynanışında hiçbir zaman daire oluşturulmamaktadır. Oyunlar genellikle yavaş başlar. İlerleyen bölümlerde hızlanır. Bazı oyunlarda oyuncuların nara attıkları (Sarhoş barı ve kaba ceviz) gözlenir. Karşılama türü oyunlarda yaygın bir şekilde omuz sallama figürü vardır. Erkeklerin omuz sallama figürleri kızlara nazaran daha ağır ve diktir.
Samsun halk oyunları yönünden ülkemizde geçiş bölgesi sayılan illerimiz arasındadır. Cumhuriyetimizin kuruluşundan sonra bölgeye yerleşen balkan göçmenleri Hora - Karşılamaları yöreye getirmiştir. Doğu Karadeniz Bölgesinden şehre gelen göçler nedeni ile horon çeşitleri yaygınlaşmıştır. Ladik ilçesi gibi bazı bölgelerde bulunan alevi vatandaşlarımızın dini dansları sayılan semahlara da Samsun ilinde rastlamak mümkündür. Görüldüğü gibi Türk Halk Danslarının üç değişik karakter yapısında olan danslara Samsun'da ulaşılabilir.
Alaçam, Sarıkız, Tombul gelin, Samsun sallaması oyunları, Bafra, Sarıkız ikileme, Demirağa, Zirto, Kabadayı, Kasap, Samsun horonu, Tombul gelin, Rumeli dik horonu, Köroğlu, Kızlar havası, Çarşamba, Çarşamba çiftetellisi, Çarşamba düz oyun havası, Çarşamba karşılaması, Sağır perde, Anadolu çiftetellisi, Karaçalı, Kasap, Kaba ceviz, Alafranga, Gürcü horonu, Salı pazarı, Üçlü horon, Terme, Üçlü horon, Gürcü horonu, Horon kurma, Ladik, Üç ayak, Makinalı, Tamzara, Hoşbilezik, Temurağa, Sarhoşbarı, Sarıkız, Oduncular, Ağam ben yandım, Yelleme, Ladik horonu, Ladik semahı, Vezir köprü, Sarıkız, Oduncular.
NELERİ İLE ÜNLÜ:
Tütün Üretimi, Çarşamba ve Bafra Delta Ovaları, Havza ve Ladik Kaplıcaları, Atatürk Anıtı, Bafra Pidesi
ALINTIDIR..
Gerek düğünlerde gerek cenazelerde yapılacaklar birlik beraberlik içerisinde sürdürülür. Örneğin; düğünlerde yapılacak yemeklere tüm kadınlar yardım eder. Düğün evinde kadınlar birkaç gün önceden toplanıp beraberce tatlı açarlar. Yemekler ve tatlılar yapıldıktan sonra gelen misafirlere ikram edilir. Erkek evinde davullar çalınır veya Kuran okunur. Kız evinde de saz çalgı çalınır. Erkek tarafı kız evine kına tepsisi götürür. Gelinin başında toplanıp köyün kızları geline kına türküsü söyler ve gelini ağlatmaya çalışırlar. Kına gecesinde yiyecekler ikram edilir. Bu şekilde gece sona erer. Ertesi gün öğleye doğru damat düğün topluluğunun önüne çıkarılır ve takılar takılır. Daha sonra gelin almaya gidilir. Gelin damat evine götürülür. Büyüklerin elleri öpülür. Gelin eve gelirken geline Kuran, ekmek, su ve bardak verilir. Eve girerken suyu döker bardağı kırar. Sabah olunca duvak yapılır ve düğün sona erer.
Cenazelerde; ölüm olayı gerçekleştikten sonra sala verilir. Ölü yıkanır ve kefenlendikten sonra camiye götürülür. Camide cenaze namazı kılınır. Cenaze gömüldükten sonra Yasin okunur. Ölü evinde ilk gece yemek yapılmaz. Komşular ve akrabalar yemek götürür. İlk gece Kuran okunur. Ölünün kırkı çıktıktan sonra mevlit okutulur. Bu süreçte ölü evine başsağlığı dilenir.
Bayramlarda; bayrama bir gün kala mezar ziyaretleri yapılır. Bayramın ilk günü köyün erkeleri camiye bayram namazını kılmaya giderler. Cami çıkışında büyüklerin elleri öpülür. Eve dönüldüğünde Ramazan Bayramı ise yemek yenir. Bayramlık temiz elbiseler giyilir ve köyün büyüklerinin elleri öpülür bayramları kutlanır. Küçüklere şeker, çikolata, mendil ve para verilir. Kurban Bayramında ise cami dönüşünde kurbanlık kesilir. Yemek yenir ve bayramlar kutlanır.
YÖRESEL GİYİM
Erkek Giyimi: Giysi olarak erkekler içlik denilen gömlek, Aba potur veya İngiliz külot pantolonunu, aba ceket kullanırlar. Ayaklara örme yün desenli veya düz çorap, sivri çakır ile sonraları lastik veya yandan bağcıklı sivri burunlu yüksek topuklu kundura veya aceska kullanılırdı. Bele yün kuşak sarılırdı. Kırsal kesimlerde Kalabalık' denilen el örgüsü yün başlıklar, kalpaklar veya sekiz on iki köşe kasket ve yelekler kullanılır. Günümüzde bile ilimizin merkez ilçesi hariç hemen hemen bütün ilçelerinde aba ceket, sivri burunlu yüksek topuklu kundura ve sekiz on iki köşe kasket kullanan kişilere rastlamak mümkündür.
Kadın Giyimi: Sile bezi iç gömlek, kadife sim işlemeli cepken, alta sire saten şalvar ve bütün bedeni örten kadife sim işlemeli üç etek giyerlerdi. Üç etek üstüne bez önlük peştamal veya şal; bele örme ince yün kolan veya gümüş kemer takılırdı. Başa pul işlemeli yaşmak bağlanır, beşibirlik kullanılır, ayaklara işlemeli veya düz yün çorap ve çarık giyilirdi. Özellikle Vezirköprü ilçemizin Tahtaköprü köyünde günümüze taşınan kadın giysilerimize rastlanmaktadır.
YÖRESEL YEMEKLER
Samsun mutfağında; en başı keşkek ve tirit çekmektedir. Kara lahana, yoğurtlu ve mısır çorbasının yanında; Yazı pancarı, Kocakarı Gerdanı tatlısı da meşhurdur. Köylerde yöreye has ekmekler de çıkmaktadır. Samsun pidesinin ünü ise tüm dünyaya yayılmıştır. Samsun'un beslenme biçiminde mısır, lahana ve kuru fasulye ağırlık kazanmaktadır.
Etli, pirinçli ve hamurlu yiyecekler yaygındır. Kaz, tavuk, ördek gibi kümes hayvanları geleneksel beslenmede önemli bir yer tutar. Lorgon, Kırçan, Kaldırayak, Madımak, Nünük gibi bitkilerden kavurma ya da çorba yapılır.
Yöreye ait yemekler arasında Tir (Kaz Yufkası), Yer Pancarı (Yazı Pancarı), Mısır Çorbası, Yoğurtlu Çorba, Mercimekli Bulgur Pilavı, Keşkek, Karalahana Çorbası, Hamsili Ekmek, Hamsili Pilav (İli Pilav), Oymaağaç Kebabı, Halukça ve Kocakarı Gerdanı (Burma) sayılabilir.
HALK OYUNLARI VE FOLKLOR:
Doğu ve Batı Karadeniz'in kesiştiği noktada kalan Samsun'un çok eski bir medeniyete sahip olması, XIX yy. ve XX yy. başlarında gelen göçlerle çok değişken bir yapıda bulunması, kültürel açıdan farklılıklar göstermektedir.
Samsun'da evlenme, halk mutfağı, halk hekimliği, halk veterinerliği, sünnet düğünü adetleri, ninniler, yemekler, kışlık hazırlıklar ve yiyecekler, doğum, tekerlemeleri, ölüm, kani, gelin ağlatma, bilmece, atasözleri, efsaneler, masal, seyirlik oyunlar, inançlar, halk takvimi ve meterolojisi, halk mimarisi, el sanatları, halk oyunları, giyim-kuşam konusunda araştırmalar yapılmış, Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü arşivine kazandırmıştır.
Samsun yöresi oyunlarının bazıları eller tutularak, eller tutulup dirsekler birleştirilerek, eller omuza atılarak oynandığı gibi eller tutuşmadan karşılıklı oynanan oyunları da vardır. Çökme figürü, el vurma figürü çapraz yürüme figürü topuk vurma yada ayak ucu vurma figürü dönme figürü oyunlar içerisinde yer almaktadır. Oyunlar genellikle oyuncuların belli bir alan içerisinde dolaşması şeklinde icra edilir. Az da olsa düz sıra halinde oynanan oyunlara rastlanılmaktadır. (Örneğin alafranga oyunu gibi) Oyunların oynanışında hiçbir zaman daire oluşturulmamaktadır. Oyunlar genellikle yavaş başlar. İlerleyen bölümlerde hızlanır. Bazı oyunlarda oyuncuların nara attıkları (Sarhoş barı ve kaba ceviz) gözlenir. Karşılama türü oyunlarda yaygın bir şekilde omuz sallama figürü vardır. Erkeklerin omuz sallama figürleri kızlara nazaran daha ağır ve diktir.
Samsun halk oyunları yönünden ülkemizde geçiş bölgesi sayılan illerimiz arasındadır. Cumhuriyetimizin kuruluşundan sonra bölgeye yerleşen balkan göçmenleri Hora - Karşılamaları yöreye getirmiştir. Doğu Karadeniz Bölgesinden şehre gelen göçler nedeni ile horon çeşitleri yaygınlaşmıştır. Ladik ilçesi gibi bazı bölgelerde bulunan alevi vatandaşlarımızın dini dansları sayılan semahlara da Samsun ilinde rastlamak mümkündür. Görüldüğü gibi Türk Halk Danslarının üç değişik karakter yapısında olan danslara Samsun'da ulaşılabilir.
Alaçam, Sarıkız, Tombul gelin, Samsun sallaması oyunları, Bafra, Sarıkız ikileme, Demirağa, Zirto, Kabadayı, Kasap, Samsun horonu, Tombul gelin, Rumeli dik horonu, Köroğlu, Kızlar havası, Çarşamba, Çarşamba çiftetellisi, Çarşamba düz oyun havası, Çarşamba karşılaması, Sağır perde, Anadolu çiftetellisi, Karaçalı, Kasap, Kaba ceviz, Alafranga, Gürcü horonu, Salı pazarı, Üçlü horon, Terme, Üçlü horon, Gürcü horonu, Horon kurma, Ladik, Üç ayak, Makinalı, Tamzara, Hoşbilezik, Temurağa, Sarhoşbarı, Sarıkız, Oduncular, Ağam ben yandım, Yelleme, Ladik horonu, Ladik semahı, Vezir köprü, Sarıkız, Oduncular.
NELERİ İLE ÜNLÜ:
Tütün Üretimi, Çarşamba ve Bafra Delta Ovaları, Havza ve Ladik Kaplıcaları, Atatürk Anıtı, Bafra Pidesi
ALINTIDIR..
