Doğanın besleyici tatlandırıcısı olarak bilinen balın faydaları yüzyıllardır bilinmektedir. Beyaz şekerin doğal alternatifi olan bu altın renkli sıvı, arıların mucizevi bir ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır. Bal, basit karbonhidrat kaynağıdır. İçeriğinde %17,1 su, %82,4 karbonhidrat ve %0,5 proteinler, aminoasitler ile niasin, riboflavin ve pantotenik asit gibi vitaminler, kalsiyum, bakır, demir, magnezyum, manganez, fosfor, potasyum ve çinko gibi mineraller bulunur.
Bal Hakkında Merak Edilenler
Balı günlük beslenmeme nasıl ilave edilebilirim?
Balın sağlık üzerine etkilerinden bahsedebilmek için yetişkinlerin günlük 3-5 yemek kaşığı ya da 6-10 tatlı kaşığı bal tüketmeleri gereklidir. Bu miktar yaklaşık olarak 50-80 gr.'a denk gelmektedir. Çocukların ise kilo başına ortalama 1 gr. bal tüketmesi uygundur. Örneğin 20 kg. bir çocuğun günde 20 gr., yani yaklaşık 1,5 yemek kaşığı ya da 3 tatlı kaşığı bal tüketmesi gerekir. Bu şekilde bal tüketiminin alışkanlık haline getirilmesi ve birkaç ay sonunda balın yararları görülmeye başlar.
Meyve tatlısı yaparken şeker ilave etmeyip bal ile tatlandırabilirsiniz.
Keklerde ve kurabiyelerde şeker yerine bal tercih edebilirsiniz.
Su içmekte zorlanıyorsanız biraz bal, limon ve naneyle tatlandırabilirsiniz.
Petek balı mı yoksa süzme balı mı tercih etmeliyim? Aralarındaki fark nedir?
Her peteğin tek tek analiz edilmesi mümkün olmadığından süzme balı tercih etmek daha doğrudur. Süzme bal, arının petekteki balın korunması için yaptığı sırın alınması ve süzme işleminden geçmesinden sonra elde edilen baldır. Bir başka deyişle de bal petek gözlerinden dışarı çıkarılırsa buna süzme bal denir.
Bal, sıcak içeceklerle karıştırılabilir mi?
Isının balın besin değeri üzerine etkisi süre ile doğru orantılıdır. Örneğin; balı 24 saat 50°C'de tutarsanız balın bazı besin öğelerini kaybedilir ancak bütün besin öğeleri özellikle de mineraller kaybolmaz. Bal, eğer 76°C'de 10 dakika tutulursa yapısında çok az değişiklik meydana gelir. Bu nedenle çay ve süt ürünleri gibi kısa bir sürede tüketilen içeceklerde bu değişiklikler yok denecek kadar az görülmektedir. Balın içerisinde yer alan mineraller, vitaminler, flavonoidler ve enzimlerden yararlanmak için sıcak, ılık ya da soğuk tüketilen tüm içeceklerde şeker yerine bal kullanmak her zaman avantajlıdır.
Balın, açık yada koyu renk olması kaliteyi etkiler mi?
Balın rengi, şeker dengesi ve tadındaki farklılık, tamamen kaynağına bağlıdır. Balın renginin açık ya da koyu olması balın kalitesini etkilemez. Kestane, çam ve püren balları gibi koyu renk ballar daha fazla mineral içerir.
Bal, neden kristalleşir? Kristalleşen bal kullanılabilir mi yoksa atmalı mıyım?
Bal, elde edildiği çiçeklere ve saklama koşullarına bağlı olarak kristalleşebilir. Saf ve doğal ballar özellikle kış aylarında ve soğukta muhafaza edildiği takdirde birkaç ay gibi kısa bir sürede kristalleşebilmektedir. Kristalleşme tamamen doğal bir olay olup, balın tüketilmesini önleyici bir problem değildir. Bal kristalleşmiş haliyle de tüketilebileceği gibi, benmari usulü bir ısıtma işlemiyle (sıcak su dolu bir kabın içerinde balın ısıtılması) kristaller çözdürülüp bu şekilde de tüketilebilir.
Çiçek balı ile çam balı ile arasında ne gibi bir fark vardır?
Çiçek ve çam balları arasındaki temel fark kaynaklarıdır. Çiçek balı için arılar çiçeklerin polen ve nektarlarını toplarken; çam balı için çam ormanlarında çam ağaçlarının üzerinde olan tatlı sıvıyı toplarlar. Rengi çiçek ballarına nazaran daha koyu olan Çam balı kendine has, özel bir aromaya sahiptir. Daha az tatlıdır ve boğazda yakıcı bir his bırakmaz. Geç kristalleşme ya da hiç kristalleşmemesi sebebiyle bozulmadan yıllarca saklanabilmesiyle yüksek demir içeriğiyle ön plana çıkmaktadır.
Uzun Dönemli Tüketiminin Sağlık Üzerine Faydaları
· Vücudun, enfeksiyonlara karşı (grip gibi) direncini artırmaya ve bağışıklık sistemini güçlendirmeye katkı sağlayan en önemli doğal besinlerden biridir.
· Mide- bağırsak mikroflorasının iyileşmesine, ülser ve gastritle ilgili şikayetlerin azalmasına yardımcı olur.
· Soğuk algınlığı, boğaz iltihapları tedavisinde bal vazgeçilmez bir yardımcıdır.
· Ağız ve diş sağlığının gelişimine de önemli katkı sağladığı belirlenmiştir. Bal şekerlerinin, ağız mikroflorası tarafından laktik aside dönüştürülemediği ve dolayısıyla tatlı bir besin olmasına rağmen diş çürüklerine sebep olmadığı, aksine antibakteriyel etkisi ile ağız içi hijyenine yardımcı olduğu ve hatta çürüğe karşı koruyucu olabileceği tespit edilmiştir.
· Bal, sporcu beslenmesinde ve egzersiz yapan kişilerde yakıt görevi görmekte ve fiziksel performansı belirgin şekilde artırmaktadır.
· Çeşitli araştırmalar, uyku öncesi bal tüketiminin, uyku problemlerini gidermede yardımcı olduğunu göstermiştir.
· Bal, beyin ve karaciğer için yakıt görevi görmenin yanı sıra karaciğerden toksinlerin uzaklaştırılmasına da yardımcı olur.
· Balın, antibakteriyel ve antibiyotik etkileri de vardır. Yara iyileştirici etkiye sahiptir.
Uzman Diyetisyen Gamze Şanlı Ak