• Merhaba, Kadınlar Kulübü'ne ÜCRETSİZ üye olarak yorumlar ile katkıda bulunabilir veya aklınıza takılan soruları sorabilirsiniz.

Maliyet Muhasebesi

Dionisa

Popüler Üye
Kayıtlı Üye
5 Ağustos 2011
8.146
14
158
36
İstanbul
Ders Notları
ÜNİTELER
1 - Maliyet Muhasebesine Giriş
2 - İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri
3 - İşçilik Maliyetleri
4 - Genel Üretim Maliyetleri
5 - Üretim Maliyetlerinin Dağıtımı – I. Ve II. Dağıtım
6 - Faaliyete Dayalı Maliyetleme Ve Birleşik Mamul Maliyetlemesi
7 - Sipariş Maliyeti Sistemi
8 - Safha Maliyeti Sistemi I
9 - Safha Maliyeti Sistemi II
10 - Kusurlu Mamul ve Fire Maliyetlerinin Saptanması
11 - Maliyet – Hacim –Kar Analizleri
12 - Planlama ve Kontrol Aracı Olarak Bütçeler
13 - Esnek Bütçeler – Statik ve Esnek Bütçe Karşılaştırması ve Sapma Analizi
14 - Karar Seçeneklerinin Değerlendirilmesinde Maliyet Bilgilerinin Kullanılması
15 - Merkezileştirilmemiş Faaliyetlerin Kontrolü
 
MALİYET MUHASEBESİ
Maliyet Muhasebesi: Üretilen mamul ya da hizmetlerin maliyetini oluşturan maliyet türlerinin, oluş yerleri ve ilgili oldukları
mamul ya da hizmet cinsleri bakımından belirlenmesine ve izlenmesine olanak sağlayan hesap ve kayıt sistemine denir.
MALİYET MUHASEBESİNİN AMAÇLARI
1-) Mamul maliyetini saptamak 2-) Maliyet kontrolüne yardımcı olmak
3-) Planlamaya yardımcı olmak 4-) Özel yönetim kararlarına yardımcı olmak
MALİYET MUHASEBESİ İLE FİNANSAL MUHASEBE ARASINDAKİ FARKLAR
Finansal Muhasebe (Genel Muhasebe) Maliyet Muhasebesi
İç ve dış gruplara bilgi verir İç gruplara bilgi verir
Tutarlar kesindir Tutarlar tahmini de olabilir
Para temel ölçü birimidir Para dışı öğelerde kullanılır
Kayıtlar muhasebe ilkelerine göre yapılır Yönetim için yararlılık ve beklentiler önemlidir
Bütün işletmeler finansal muhasebe tutmak zorundadır Sadece üretim yapan işletmeler tutar
* Gelir Tablosu: İşletmenin belirli bir döneme ait faaliyetleri sonuçlarını brüt satışlardan başlayarak dönem net karı veya zararına
kadar gösteren finansal tablodur.
* Bilanço : İşletmenin belirli bir andaki varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren finansal tablodur.
* Maliyet : Bir iktisadi kıymeti(varlığı) elde etmek için yapılan harcamalar ya da katlanılan fedakârlıkların toplamıdır.
* Harcama : Herhangi bir amaçla işletme tarafından ödenen nakdin, transfer edilen varlığın, katlanılan borcun veya sunulan
hizmetlerin para cinsinden tutarıdır.
Varlık : İşletmenin sahip olduğu mal stokları, mamul stokları, demirbaşlar gibi ekonomik değerlerdir. Bir işletmenin varlık
kullanım şekilleri 3 grupta toplanır.
1-)Hasılat elde etmek amacıyla varlık tüketimi (Gider)
2-) Üretim yapmak amacıyla varlık tüketimi (Maliyet Gideri)
3-) Amaçsız varlık tüketimi (Zarar)
MALİYET, GİDER VE HASILAT İLİŞKİSİ
1-) Bir üretim işletmesinde mamul üretmek için katlanılan fedakârlıklar mamul maliyetini oluşturur.
2-) Üretilen mamuller satıldığında, maliyetler gidere dönüşür.
3-) Satış nedeniyle hasılat elde edilir.
4-) Varlıkların amaçsız olarak tüketilmesi zarardır.
Bir giderim dönem gideri mi yoksa üretim gideri mi olduğunun belirlenmesi için;
1-) Giderin üretimle ilgili olup olmadığına,
2-) Gelecek dönemlerde giderlerin kendisinden yararlanılıp yararlanılmayacağına bakılmalıdır.
Üretim ile ilgili her türlü gider, Üretim Maliyetidir.
Üretim ile ilgili olmayan ya da üretimden sonra katlanılan her türlü gider dönem gideridir.
MALİYET MUHASEBESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-) İşletmenin büyüklüğü 2-) İşletmenin örgüt yapısı
3-) Mamullerin Cinsi 4-) Yöneticilerin ihtiyaç duyduğu bilgilerin niteliği
MALİYET SİSTEMLERİ
1-) Kullanılan Maliyetlerin Fiili Olup Olmamasına Göre Ayrım
a-) Fiili maliyet sistemi : Gerçekleşmiş tutarlara dayanır. Uygulamadaki en yaygın sistemdir.
b-) İleriye Dönük maliyet sistemi : Tahmini tutarlara dayanır. Planlama ve kontrol aracı olarak kullanılır
- Standart maliyet sistemi : Bilimsel esaslara dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.
- Tahmini maliyet sistemi : Geçmiş dönemlere dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.
2-) Maliyetlerin Tümünün Temel Alınıp Alınmamasına Göre Ayrım
a-) Sabit Maliyet: Üretim maliyetlerinden etkilenmeyen yani üretim hacmi ile artıp azalmayan maliyettir. (Örneğin kira gideri)
b-) Kısmi Maliyet: Üretim hacmiyle birlikte azalıp artan maliyettir. (Örneğin kullanılan hammadde, elektrik giderleri)
►Tam Maliyet Sistemi : Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti (SABİT+DEĞİŞKEN)
►Kısmi Maliyet Sistemi: 2’ye ayrılır;
- Direkt Maliyet Sistemi :Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik
- Değişken Maliyet Sistemi : Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti ( DEĞİŞKEN )
3-) Üretim Eylemlerinin Niteliğine Göre Ayrım
a-) Sipariş maliyet sistemi: Üretilen her birimin maliyetinin ayrı ayrı hesaplandığı maliyet sistemidir. Genellikle ileri teknoloji
gerektiren, maliyetli (makine, gemi vb.) mamüllerin üretiminde tercih edilir.
b-) Safha maliyet sistemi: Birbirlerini izleyen üretim safhalarında sürekli ve aynı mamülü üreten işletmelerin kullandığı maliyet
sistemidir.

TEK DÜZEN MALİYET MUHASEBESİ SİSTEMİ
7/A SEÇENEĞİ : Maliyetler Fonksiyon esasına göre izlenir.
1-) Gider Hesapları : Dönem içinde yapılan ve tahakkuk ettirilen giderlerin borçlandırılarak izlendiği hesaplardır.
710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri
720 Direkt İşçilik Giderleri
730 Genel Üretim Giderleri
740 Hizmet Üretim Maliyeti  Hizmet Üreten İşletmeler Kullanır.
750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri
760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri
770 Genel Yönetim Giderleri
780 Finansman Giderleri
2-) Gider Yansıtma Hesapları : Bu hesaplar alacaklı çalışan ve ilgili gider hesaplarıyla karşılaştırılarak kapatılan hesaplardır.
711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabı
721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı
731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı
741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı
2-1-) Gider Fark Hesapları : Ortaya çıkan farkın olumlu veya olumsuz olmasına göre bu hesaplar borç ya da alacak kalanı
verebilir.
712 Direkt İlk Madde ve Malzeme Fiyat Farkı Hesabı
713 Direkt İlk Madde ve Malzeme Miktar Farkı Hesabı
722 Direkt İşçilik Ücret Farkı Hesabı
723 Direkt İşçilik Süre (Zaman) Farkı Hesabı
732 Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkı Hesabı
733 Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkı Hesabı
734 Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları Hesabı
Gider Çeşitleri Gider Yerleri
0-) İlk Madde ve Malzeme Giderleri 10-) Esas Üretim Gider Yerleri
1-) İşçi Ücret Giderleri 20-) Yardımcı Üretim Gider Yerleri
2-) Memur Ücret ve Giderleri 30-) Yardımcı Hizmet Gider Yerleri
3-) Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 40-) Yatırım Gider Yerleri
4-) Çeşitli Giderler 50-) Üretim Yerleri Yönetimi Gider Yerleri
5-) Vergi, Resim ve Harçlar 60-) Ar-Ge Gider Yerleri
6-) Amortismanlar ve Tükenme Payları 70-) Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gider Yerleri
7-) Finansman Giderleri 80-) Genel Yönetim Gider Yerleri
Dönem içinde katlanılan giderler ilgili hesapta borçlu olarak çalışır
Mamul üreten işletmelerde önceden hesaplanan maliyetlerin yansıtma hesaplarında tahmini veya standart değer üzerinden
alacaklandırılır, 151 Yarı Mamul Üretim Hesabı borçlandırılır.
Hizmet Üreten İşletmelerde yansıtma hesabı alacaklandırılır, Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı borçlandırılır.
Tamamlanan Mamuller 151 Yarı Mamul Üretim Hesabından çıkarılarak 152 Mamuller Hesabına devredilir.
Üretilen Mamuller satılmışsa ilgili tutar 152 Mamuller Hesabından çıkartılarak 620 Satılan Mamullerin Maliyeti hesabının
borcuna devredilir.
7/A gidere dönüşen tutarlar gelir tablosu hesaplarından çıkarılarak 690 Dönem Net Karı ve Zararı hesabının borcuma devredilir.
7/B SEÇENEĞİ : Küçük çaplı üretim ve hizmet işletmeleri ile ticaret işletmeleri tarafından kullanılır. Çeşit Esasına göre izlenir.
Gider Çeşitleri
790 İlk Madde ve Malzeme Giderleri 795 Vergi, Resim ve Harçlar
791 İşçi Ücret ve Giderleri 796 Amortismanlar ve Tükenme Payları
792 Memur Ücret ve Giderleri 797 Finansman Giderleri
793 Dışarıdan Sağlana Fayda ve Hizmetler 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı
794 Çeşitli Giderler 799 Üretim Maliyeti Hesabı
Dönem içinde gerçekleşen giderler, ilgili hesapların borcunda izlenir.
Gider Dağıtım Tablosu ile fonksiyonlarına ve gider yerlerine göre ayrılan giderler 798. Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı ile 799
Üretim Maliyeti Hesabı ile ilgili gelir tablosu hesaplarına devredilir.
İşletmede mamul üretiliyorsa 799 Üretim Maliyeti Hesabına toplanan giderler; Mamuller Tamamlanmamışsa ; 151Yarı Mamul
Üretim Hesabının borcuna Mamuller Tamamlanmışsa : 152 Mamuller Hesabının borcuna devredilir.
İşletmede hizmet üretiliyorsa 799 Üretim Maliyeti hesabına toplanan giderler 622 Satılan Hizmet Maliyeti hesabının borcuna
devredilir.
Üretimi tamamlanan mamuller satılmışsa 152 Mamul Stok Hesabında toplanan tutarlar 620 Satılan Mamullerin Maliyeti
Hesabının borcuna devredilir.
Gelir Tablosu Hesaplarında toplanan giderler 690 Dönem Net Karı ve Zararı Hesabının borcuna devredilir.
 
Ünite 1 - Maliyet Muhasebesine Giriş
 KULLANILABİLİR DİREKT İLK MADDE MALZEME
DÖNEMBAŞI DİREKT İLK MADDE VE MALZEME STOĞU + DÖNEMİÇİ DİREKT İLK MADDE VE MALZEME ALIMI
 ÜRETİMDE KULLANILAN DİREKT İLK MADDE VE MALZEME
KULLANILABİLİR DİREKT İLK MADDE MALZEME – DÖNEMSONU DİREKT İLK MADDE VE MALZEME STOĞU
 TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ
ÜRETİMDE KULLANILAN DİREKT İLK MADDE VE MALZEME + ÜRETİMDE KULLANILAN DİREKT İŞÇİLİK + ÜRETİMDE
KULLANILAN GENEL ÜRETİM MALİYETLERİ
 KULLANILABİLİR ENDİREKT MALZEME
DÖNEMBAŞI ENDİREKT MALZEME + ENDİREKT MALZEME ALIŞLARI
 KULLANILAN ENDİREKT MALZEME
KULLANILABİLİR ENDİREKT MALZEME – DÖNEMSONU ENDİREKT MALZEME
 ENDİREKT İŞÇİLİK MALİYETİ
KULLANILABİLİR ENDİREKT MALZEME + KULLANILAN ENDİREKT MALZEME
 DÖNEMİN ÜRETİM MALİYETLERİ
TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ + DÖNEMBAŞI YARI MAMUL STOĞU
 ÜRETİLEN MAMULLERİN MALİYETİ
DÖNEMİN ÜRETİM MALİYETLERİ – DÖNEMSONU YARI MAMUL STOĞU
 SATILABİLİR MAMULLERİN MALİYETİ
ÜRETİLEN MAMULLERİN MALİYETİ + DÖNEMBAŞI MAL STOĞU
 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ
SATILABİLİR MAMULLERİN MALİYETİ – DÖNEMSONU MAMUL STOĞU


Ünite 2 - İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri
İLK MADDE VE MALZEME MALİYETLERİNİN SINIRLANDIRILMASI
Üretim süresince kullanılan her türlü malzeme ilk madde ve malzemedir. İlk madde ve malzeme, mamule yüklenebilme
olanağına göre direkt ve endirekt olarak ikiye ayrılır.
1-) Direkt Malzeme : Üretilen mamulün içine giren ana maddesini oluşturan ve ekonomik açıdan önemli olan malzemedir.
Örneğin… Mobilya için sunta, gömlek için kumaş
2-) Endirekt Malzeme : Üretimde kullanılan ancak direkt ilk madde ve malzemelerin dışında kalan malzemelerdir.
a-) Yardımcı malzeme: Üretilen mamulün içine giren ancak ana maddesini oluşturmayan, ekonomik açıdan hesaplanması
çok önemli olmayan malzemedir. Örneğin… Mobilya için çivi, gömlek için düğme
b-) İşletme malzemesi: Üretim süreciyle ilgili olan ancak kesinlikle üretilen mamulün içine girmeyen malzemedir. Örneğin…
maskeler, bakım onarım malzemeleri, işçi önlükleri
İLK MADDE MALZEME HAREKETLERİNDE KULLANILAN BELGELER
İlk madde malzeme giderleri temel olarak tedarik, depolama ve üretime sevktir. Kullanılan belgeler ise ilk madde malzeme
satın alma fişi, stok kartı, ilk mad. malzeme istek fişidir. Bu üç belgeyi atölye şefleri yada ustabaşıları hazırlar.
STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
1- ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ
a-) Tartılı Ortalama: Alış maliyetleri alış miktarına bölünerek birim maliyet bulunur. Buna göre malzeme değerlendirilir.
b-) Hareketli Ortalama: Her malzeme alışından sonra yeniden birim maliyet hesaplanır.
Faydaları: Uygulaması kolaydır. Çok yüksek ve çok düşük mallar arasında bir denge sağlar.
Sakıncaları: Fiyatlar arasında aşırı farklar olduğunda maliyet hesaplamaları çok sağlıklı olmaz.
2- İLK GİREN İLK ÇIKAR (FIFO) YÖNTEMİ : İlk alınan malzemenin üretime ilk gönderileceği varsayımına dayanır.
FIFO’nun yararları : Malzemenin kullanım sırası mantıklı ve sistematiktir. Sağlıklı bir stok kontrolü sağlar. Alınan ve kullanılan
malzeme arasında tam bir eşitlik vardır.
FIFO’nun sakıncaları: Hammadde fiyatlarının yükselmesi durumunda maliyetleri eski fiyata göre saptayacağından gerçek
olmayan karlar elde edilmiş olur. Bunun sonucunda aşırı vergi ödemeleri ve kar dağıtımı olacağından işletmenin mali yapısı
zayıflar.
3- SON GİREN İLK ÇIKAR (LIFO) YÖNTEMİ : Son alınan malzemenin ilk olarak üretime gönderildiği varsayımına dayanır.
LIFO’nun yararları: Hammadde fiyatlarının yükseldiği dönemde imalat maliyeti de yükseleceğinden gerçek olmayan karlar
önlenmiş olacak, bunun sonucunda da aşırı vergi ödemeleri ve kar dağıtımının önüne geçilmiş olacaktır. Hammadde fiyatları
düştüğünde, maliyet de düşeceğinden kar artar, girişimci yatırıma özendirilmiş olur.
LIFO’nun zararları: Fiyatların sürekli yükseldiği bir dönemde hammadde maliyeti piyasa maliyetinin altına düşeceğinden
eksik değerlenmiş olacaktır.
►Son giren ilk çıkar (LIFO) yöntemi, üretim yapan işletmelerin genelde tercih ettiği bir yöntemdir. VUK’na göre bu yöntem
tercih edilirse, bu yöntemden 5 yıl vazgeçilemez.
4- SABİT FİYATLARLA DEĞERLEME YÖNTEMİ : Hammadde fiyatlarının belli bir süre sabit fiyatlarla değerleneceği varsayımına
dayanır. Dönem sonunda sabit fiyat ile gerçek fiyat karşılaştırılır ve aradaki farklar standart fiyat ve tahmini fiyat olarak
saptanır, buna göre de kapatılır. Sabit fiyatlarla değerleme yöntemi; hesaplama kolaylığı sağladığı gibi, maliyet kontrolüne
de olanak vermektedir.
5- PİYASA FİYATLARI İLE DEĞERLEME YÖNTEMİ : Stokların maliyeti belirlenirken piyasadaki fiyatla belirlenir.
Yararları: Piyasa fiyatı ile değerleme yapıldığından maliyetler daha gerçekçidir.
Sakıncaları: Piyasadaki cari fiyatların belirlenmesi oldukça güçtür.
6- PİYASA FİYATI veya ALIŞMALİYETİNDEN DÜŞÜK OLANLA DEĞERLEME YÖNTEMİ : Stokların maliyeti değerlendirilirken alış
maliyeti yada piyasa fiyatlarından hangisi daha düşük ise ona göre değerlendirilir.
Yararları: Gelecekte doğacak zararların karşılanması, gerçek olmayan kar dağıtımının önlenmesidir.
Sakıncaları: Piyasada değeri, maliyet değerinden düşük olduğunda düzeltici yevmiye kayıtları yapılır. Fakat piyasa fiyatları
yüksek olduğunda stok değer artışı dikkate alınmaz.
OPTİMAL (EKONOMİK) SİPARİŞ MİKTARI : Stok bulundurma maliyeti ile sipariş verme maliyeti toplamının en az olduğu
noktadır.
2x Yıllık Gereksinim x Sipariş Maliyeti
Malzeme Alış Fiyatı x Stoklama Maliyeti (%)
Stok Bulundurma Maliyeti
En Az Stok Miktarı : Bir Malzemenin yeniden sipariş verilmesi gereken noktayı gösterir.
En Az Stok Miktarı = Malzemenin Günlük Kullanım Miktarı x (Tedarik Süresi + Emniyet Süresi)
Bir Malzemenin Maksimum Miktarı = Optimal Sipariş Miktarı + Emniyet Stok Miktarı
 
Son düzenleme:
Ünite 3 - İşçilik Maliyetleri
Direkt İşçilik: Bir sanayi işletmesinin temel üretim konusunu oluşturan mamul ve hizmeti üretmek için bizzat çalışan ve
üretime direkt yüklenebilen işçilik “direkt işçilik”tir. Örneğin, torna tezgahını kullanan kişi, kaynak departmanında çalışan kişi.
Endirekt İşçilik: Üretimde kullanılıp direkt işçilik dışında kalan, üretilen ürüne doğrudan yüklenemeyen işçiliktir. Örneğin,
ustabaşı, tamir-bakım, temizlik, taşıma.
İŞÇİLİK MİKTARININ BELİRLENMESİNDE KULLANILAN BELGELER
İşyerinde geçirilen toplam zamanı gösteren belgeler: Otomatik saat kullanımı ve puantaj usulü. Ayrıca işçi saat kartları.
Ücret bordrolarının hazırlanmasında işçi saat kartlarından faydalanılır. (2003 ara sınav sorusu)
Toplu zamanın hangi işler üzerinde, ne kadarlık sürelerde geçirildiğini gösteren belgeler: İşçi çalışma kartı, işçi çalışma kartı
özeti.
Her bir işçinin işyerinde hangi gider merkezlerinde, hangi işler üzerinde, ne süreyle çalıştığını “işçi çalışma kartı”ndan
görürüz. Tüm işçilere ilişkin işçilik giderlerinin direkt ve endirekt ayrımının yapıldığı tablo “işçi çalışma kartı özeti”dir.
Bu kartlar özellikle sipariş maliyet sisteminde çok önemlidir. (2003 ara sınav sorusu)
İşçilerin çalıştıkları zamanı nerede ve nasıl geçirdiğini gösteren kartlar: İşçi kontrol kartı, iş emri, işçilik takip fişi, günlük işçilik
raporu, zaman kontrol kartı, işçilik çalışma kartı.
6
ÜCRET SİSTEMLERİ
1-) Zaman Temeline Göre Ücretlendirme Sistemi : Ücret belirlerken belli bir zaman dilimi dikkate alınır.
FORMÜL : Hak Edilen Ücret = Çalışma Süresi x Saat Ücreti
Faydaları : Kolay ve uygulanabilirdir. Sabit gelir garantisi sağlar. Zaman baskısı yaratmadığından dikkat ve kalite gerektiren
ürünlerin üretiminde kullanılır.
Sakıncaları : Ücretin üretimi özendirme gibi bir etkisi vardır. Daha fazla kontrole ihtiyaç vardır.
2-) Akord Temeline Göre Ücretlendirme Sistemi : Zamana göre değil, fiilen yapılan üretim miktarına bağlı olarak ücret
hesaplanır.
Para Akordu : Asgari ücretler ve normal olarak bir saatte üretilebilecek ürün miktarı dikkate alınarak hesaplanan ortalama
saat ücretine birim başına akort değeri denir.
FORMÜL : Hak Edilen Ücret = Birim Başına Akord Değeri x Üretim Miktarı
Zaman Akordu : Hak edilen ücret hesaplanırken bir birim için dakika olarak belirlenen akord zamanı, üretim miktarı ve akord
faktörü ile çarpılarak bulunur.
Grup Akordu : işçileri normal saat ücretleri dağıtım anahtarı olarak dikkate alınır.
FORMÜL : Akort Faktörü = Normal İşçi Ücreti + (Normal Saat Ücreti x Akord Zammı Oranı)
60 Dakika
FORMÜL : Günlük Kazanç = Akort Zamanı x Üretim Miktarı x Akort Faktörü
Faydaları :Yapılan iş ile ödenen ücret arasında direkt bir ilişki vardır. Üretime teşvik eder, verimliliği arttırır. Kontrole fazla
gerek yoktur.
Sakıncaları : İşçiler aşırı çalışacağından ürünlerin kalitesi düşer. İşçiler arasında kırı rekabetler olabilir. Hak edilen ücret az
olduğunda işçi-işveren problemleri doğabilir.
3-) Prim Esasına Göre Ücretlendirme Sistemi : Zaman ve akord temeline göre ücretlendirme sistemlerinin sakıncalarını
ortadan kaldırmak amacı ile oluşturulmuş bir sistemdir. İşçiye normal ücretin yanında fazla çalışması durumunda ek ücret de
ödenir.
İŞÇİLİK GİDERLERİYLE İLGİLİ ÖZEL KONULAR
►Boşa geçen zaman, işletmenin önleyemeyeceği nedenlerle ortaya çıkıyorsa dönem zararı olarak kabul edilir. (Grev, yangın,
sel, deprem vb. ) Fazla çalışma belli bir siparişin yetişmesi için, yani özel bir iş ivedi olduğu için yapılıyorsa direkt işçilik olarak
kaydedilir. Fazla çalışma kapasite eksikliği nedeni ile yapılıyorsa endirekt işçilik olarak kabul edilir.
 
Son düzenleme:
Ünite 4 - Genel Üretim Maliyetleri
GENEL ÜRETİM MALİYETLERİ
Genel Üretim Maliyetlerinin Özellikleri
1- )Bu maliyetler ile üretilen mamuller arasında direkt bir ilişki yoktur.
2- ) Bu maliyetlerin bir kısmı zaman içinde düzensiz dağılım gösterir.
3- ) Bu maliyetlerin bir kısmının kesin tutarları yıl sonunda belli olur
4- ) Bu maliyetler birbirinden farklı bir çok maliyetin birleşmesinden oluşur.
5- ) Yıllık tutarlarının ne kadar olduğu belirlenen bazı maliyetler, üretilen mamulün maliyetine eklenebilir.
Genel Üretim Maliyetlerinin Türleri
1- Endirekt malzeme (yardımcı, işletme malzemeleri)
2- Endirekt işçilik maliyetleri
3- Üretimde kullanılan duran varlıkların amortisman giderleri
4- Üretimde kullanılan sabit hizmetlerin sigorta, vergi, resim, harç ve kira giderleri
5- Enerji ve yakıt giderleri
6- Servis giderleri
. 7
Yıl sonu beklenmeden amortisman, üretilen
mamülün maliyetine eklenmek istenirse bu kayıt
kullanılır.
Eğer fiili maliyet, tahmini maliyetten fazla olursa
bu şekilde kaydedilir.
Amortisman Giderleri : Üretim departmanında kullanılan makinelerin amortisman giderleri tahmini tutarlar üzerinden
üretimin maliyetine yüklenir.
Genel Üretim Gideri
Maliyet Giderleri Karşılığı Hesabı
Genel Üretim Gideri
Maliyet Giderleri Karşılığı Hesabı
Birikmiş Amortisman
İşletmenin katlandığı finansman giderlerinin üretim ile ilgili olması durumunda bu tutar üretimin maliyetine eklenir.
Değişken Maliyetler : Üretim hacmi ile birlikte artıp azalan maliyettir. Örnek : Direkt ilk madde ve malzeme, Direkt işçilik,
İşletme malzemesi gibi…
Sabit Maliyetler : Faaliyet hacmi ne kadar artarsa artsın, toplam olarak aynı kalan maliyetlerdir. Ancak üretilen birimlerin
sayısı arttıkça birim başına maliyet azalır. Örnek : Kira, vergi.
a-) Yönetilemeyen Sabit Maliyetler : İşletme yönetiminin kısa dönemlerde vazgeçemediği maliyetlerdir. Kira, vergi,
personel maaşı gibi.
b-) Yönetilebilen Sabit Maliyetler : Kısa dönemde vazgeçilebilen maliyetlerdir.
c-) Karma Maliyetler : Hem sabit hem de değişken özellikler gösteren maliyetlerdir. Bu maliyetlerin hiçbir zaman sıfır olması
mümkün değildir. Örneğin bakım-onarım maliyetleri karma maliyettir.
KARMA MALİYETLERİN ANALİZİ VE MALİYET FONKSİYONU OLARAK İFADE EDİLMESİ
FORMÜL Toplam Genel Üretim Maliyeti = Toplam Sabit Genel Üretim Maliyeti + Toplam Değişken Genel Üretim Maliyeti
FORMÜL  Toplam Değişken Genel Üretim Maliyeti = Saat Başına Değişken Maliyet x Faaliyet Hacmi
FORMÜL  Toplam Genel Üretim Maliyeti = Toplam Sabit Üretim Maliyeti + (Saat Başına Değişken Maliyet x Faaliyet
Hacmi)
FORMÜL  y = a + bx faaliyet ölçüsü
Birim değişken maliyet
Toplam sabit maliyet
Toplam maliyet
Karma Maliyetlerin Sabit ve Değişken Kısımlarının Ayrılmasında Kullanılan Teknikler
1- Muhasebe tekniği
2- En yüksek ve en düşük noktalar tekniği
3- Dağılım grafiği tekniği
4- En küçük kareler tekniği: Objektiflik düzeyi en yüksek olan tekniktir.
En Yüksek ve En Düşük Noktalar Tekniği
FORMÜL  Değişken Maliyet Oranı = Maliyetlerdeki Değişme
Faaliyet Ölçülerindeki Değişme
FORMÜL  Toplam Değişken Maliyet = Değişken Maliyet Oranı x Faaliyet Ölçüsü
FORMÜL  Toplam Sabit Maliyet = Toplam Maliyet – Toplam Değişken Maliyet
8
Ünite 5 - Üretim Maliyetlerinin Dağıtımı – I. Ve II. Dağıtım
MALİYET DAĞITIMLARI : Gider dağıtımı ile amaçlanan, üretilen mamulün maliyetinin belirlenmesidir. Bir işletmenin gider
yerlerine ayrılma nedenleri şöyle sıralanabilir;
 Üretilen mamullerin her bir üretim aşamasındaki maliyetlerini sağlıklı hesaplamak
 Maliyet bilgilerini maliyet planlaması ve kontrolünde kullanmak
 Maliyet bilgilerini özel yönetim kararlarına dayanak olması amacıyla kullanmak
GİDER DAĞITIMLARI
1.Dağıtım: Endirekt giderlerin tüm gider yerlerine dağıtım anahtarları aracılığıyla dağıtılmasıdır.
2.Dağıtım: Yardımcı gider yerlerinde toplanan giderlerin esas üretim yerlerine dağıtılmasıdır. 2. dağıtım ile amaçlanan
üretilen mamulün maliyetini saptamak ve maliyet kontrolü sağlamaktır.
3.Dağıtım: Esas üretim yerinde toplanan giderlerin mamule yüklenmesidir.
Gider dağıtım anahtarları: Gider merkezlerine direkt yüklenemeyen giderleri, gider yerlerine dağıtmada kullanılan ölçütlere
dağıtım anahtarı denir. Örneğin; aydınlatma gideri için watt toplamı veya ampul sayısı, su gideri için musluk sayısı veya işçi
sayısı.
Makinaların amortismanı, ustabaşı ücreti endirekt ilk madde malzeme giderleri açısından direkt olduğundan mamule dağıtım
anahtarı kullanılmadan direkt olarak yüklenir.
2.Dağıtım
1. Doğrudan Dağıtım: Yardımcı gider yerlerinde toplanan giderler esas üretim yerine dağıtılır. Yardımcı üretim yerleri
birbirlerinden pay almaz ve birbirine pay vermez.
2. Kademeli Dağıtım (Merdiven, Basamak Yöntemi): En yüksek yardımcı gider merkezi en yukarıya yazılarak kendinden
sonra gelen yardımcılara ve esaslara dağıtımın yapıldığı yöntemdir. En yukarıdaki yardımcı üretim yeri hiçbir yerden pay
almaz.
3. Matematiksel Dağıtım Yöntemi: Yardımcı gider yerleri arasında hem birbirine hem de esas üretim yerlerine dağıtım
yapılır. Yardımcılar hem birbirinden pay alır hem pay verir. Yardımcı üretim yerleri arasında 2 bilinmeyenli bir denklem
kurulur ve buna göre dağıtım yapılır.
 
Son düzenleme:
Ünite 6 - Faaliyete Dayalı Maliyetleme Ve Birleşik Mamul Maliyetlemesi
FAALİYETE DAYALI MALİYETLEME ve BİRLEŞİK MALİYET DAĞITIMI
Maliyet Muhasebesi Uygulamasını Etkileyen Temel Faktörler:
1. Hizmet sektörünün yaygınlaşması
2. Teknolojik gelişmeler
3. Global rekabetteki artışlar
TAM ZAMANLI ENVANTER YÖNTEMİ : İlk madde ve malzeme, mamul ve yarı mamul stoklarının sıfıra indirgenmesi hedefine
dayanan maliyet sistemidir. Sıfır hatalı üretim de bu sistemin varsayımlarındandır.
Faaliyete Dayalı Maliyetleme : Maliyet yerleri genel maliyet yerlerinde toplanır. Buradan çeşidine göre ayrı yerlere aktarılır.
Daha sonra uygun dağıtım anahtarlarıyla mamullere yüklenir.
Geleneksel Maliyetleme :Maliyetler tek bir yerde toplanır ve tek bir dağıtım anahtarı ile mamullere yüklenir.
Faaliyete dayalı maliyetlemede genel üretim maliyetleri ilgili oldukları ürünlere daha detaylı ve daha sağlıklı yüklenir.
BİRLEŞİK MAMÜL : Birden çok mamulün üretildiği üretim sürecinde, ortaya çıkan fakat satış değeri yüksek olan mamuldür.
Yan Mamül: Birleşik üretim sürecinde ortaya çıkan fakat satış değeri daha düşük olan mamuldür.
Birleşik Maliyet: Birleşik mamulleri üretmek için katlanılan maliyettir.
Birleşik Maliyetlerin Birleşik Mamüllere Dağıtılmasında Kullanılan Yöntemler
1-) Fiziksel Ölçüler Yöntemi : Birleşik maliyet, birleşik miktara bölünerek bir birim için birleşik maliyet payı hesaplanır. Hangi
mamulün tutarı hesaplanacak ise onunla çarpılır.
2-) Satış Değeri Yöntemi : Bileşik maliyet, satış değeri toplamına bölünerek bulunan dağıtım oranı hangi mamul
hesaplanacak ise onun satış değeri ile çarpılır.
NOT : Tek düzen planında birleşik mamül kaydedilirken 152 Mamüller Hesabında izlenir. Yan mamül kaydedilirken Diğer
Stoklarda izlenir.
YAN MAMULLERİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Yan mamul satış hasılatı ;
Gelir olursa, 649. Diğer Olağan Gelirler ve Karlar Hesabı
Ek Hasılat olur ise 602 Diğer Gelirler Hesabını
Satılan Mamullerin Maliyetinden düşürülürse, 620. Satılan Mamullerin Maliyeti Hesabını
Üretim Maliyetlerinden düşürülürse, 151. Yarı Mamul Üretim Hesabını
 
Ünite 7 - Sipariş Maliyeti Sistemi
SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİ : Çeşitli türde, özellikle müşterilerin isteklerine göre üretim yapan işletmelerde kullanılan
sistemdir. Sipariş maliyet sistemindeki en önemli unsur sipariş maliyet kartıdır. Her bir siparişe ilişkin bilgiler bu kart üzerinde
yer alır.
►Sipariş maliyet kartını oluşturabilmek için ilk madde malzeme istek fişi ve işçilik çalışma kartından faydalanılır.
FORMÜL  Yükleme Oranı = TAHMİNİ (BÜTÇELENEN) TOPLAM GENEL ÜRETİM MALİYETİ
TAHMİNİ (BÜTÇELENEN) TOPLAM FAALİYET HACMİ
 
Ünite 8 ve 9 - Safha Maliyeti Sistemi I – II
Safha Maliyet Sistemi : Genellikle aynı tür mamullerin seri üretimi nedeniyle oluşturulan maliyet sistemidir.Bu sistemde
üretim maliyetleri mamullere tek tek yüklenmeyip grup olarak hesaplanır.(Un, şeker, çimento, cam v.b. üreten işletmeler
safha maliyet sistemini kullanır.
Safha Maliyet Sistemi İle Sipariş Maliyet Sistemi Arasındaki Farklar
1-Üretilen mamuller açısından farklılık : Siparişte çok çeşitli mamul, safhada tek tip mamul üretilir.
2-Maliyetlerin izlenmesi açısından farklılık : Siparişte her bir mamul grubunun maliyeti ayrı ayrı izlenir, safhada ise her bir
safhanın maliyeti ayrı ayrı hesaplanır.
3-Kullanılan temel belgeler açısından farklılık : Sipariş maliyet sisteminde sipariş maliyet kartı kullanılır. Safhada ise
safhalara ait üretim maliyet tabloları mevcuttur.
4-Birim maliyetler açısından farklılık : Sipariş maliyet sisteminde sipariş maliyet kartında birim mamul maliyeti gösterilir,
safhada ise üretim maliyetleri tablosunda gösterilir.
** Üretim Maliyet Raporu (Tablosu) : Bir üretim merkezinde belirli bir dönem içinde gerçekleşen tüm faaliyetleri özetleyen
bir rapordur. Bu rapor; üretimin miktar hareketleri, birim maliyet hesaplamaları, sağlama bölümlerinden oluşur.
NOT: Safha maliyet sisteminde genel üretim giderlerinin tahmini yükleme oranı kullanılmaksızın fiili değerler üzerinden
kayıtlanması söz konusudur.
Fiili maliyetler üzerinden genel üretim maliyetinin kaydı
Genel Üretim Maliyeti
Birikmiş Amortisman
1.Safhaya ait maliyetlerin üretime yüklenmesi
Yarı Mamul
1.Safha
D.İ.M.M Yansıtma
Direkt işçilik Yansıtma
Genel Üretim Maliyeti
Maliyetlerin 1.Safhadan 2.Safhaya devri
Yarı Mamul
2.Safha Yarı Mamul
1.Safha
2.Safhalı üretim sürecinde mamullerin tamamlanması
Mamul
Yarı Mamul
2.Safha
SAFHA MALİYET SİSTEMİNDE İZLENECEK ADIMLAR
1-) Fiziki Akımların Belirlenmesi
FORMÜL  D.B.Yarı Mamul+Üretime Başlanan = Üretimi Tamamlanan + D.S. Yarı Mamul
Üretime Giren = Üretimden Çıkan
2-) Eşdeğer Birim Sayısının Hesaplanması : Yarı Mamullerin tamamlanmış mamul cinsinden ifadesidir.
FORMÜL  Yarı Mamul X Tamamlanma Derecesi
a-) FİFO
Tamamlanan + D.S.Yarı Mamul ( D.S.Yarı Mamul X Tamamlanma Derecesi )
Tamamlanan - D.B.Yarı Mamul ( D.B. Yarı Mamul X Tamamlanma Derecesi )
b-) Ortalama Maliyet Sistemi
Tamamlanan + D.S. Yarı Mamul ( D.S.Yarı Mamul X Tamamlanma Derecesi )
Eşdeğer Birim Sayısı
3-) Eşdeğer Birim Maliyetinin Hesaplanması
a-) Ortalama Maliyet Yöntemi
Dönemin Üretim Maliyeti + D.B. Yarı Mamul
Eşdeğer Birim Sayısı
b-) FİFO Yöntemi
Dönemin Üretim Maliyeti
Eşdeğer Birim Sayısı
 
Ünite 10 - Kusurlu Mamul ve Fire Maliyetlerinin Saptanması
Üretim Kayıplarının Sınıflandırılması
1-) Oluşum Zamanlarına Göre Üretim Kayıpları
a-) Üretimin başında veya sırasında
b-) Üretimin sonunda
2-) Niteliklerine Göre Üretim Kayıpları
a-) Normal üretim kayıpları
b-) Anormal üretim kayıpları
1-) Kusurlu Mamul : Üretim işletmelerinde istenilen kalite ve standartlara uygun olmayarak çıkan mamullerdir. Kusurlu
mamuller ek maliyete tabi tutulurlar. Katlanılan bu maliyet sadece kusurlu mamullere yüklenileceği gibi dönemdeki tüm
mamullere yüklenilebilir.
2-) Bozuk Mamul : Üretimin tamamlanmasından sonra ortaya çıkan bozuk mamuller beklenilen kalite ve fiziksel ölçüleri
sağlamayan mamullerdir. Bozuk mamulün düzeltilmesi yapılacak maliyet fazla olacağından düzeltilmez. Bozuk mamul ya
atılır ya da hurda değeri ile satılır. Normal oranda ortaya çıkan bozuk mamullerin maliyeti sağlam mamullere yüklenir.
Anormal oranda olan bozuk mamullerin maliyeti ise doğrudan sonuç hesaplarına atılır. ( Diğer Olağandışı Gider ve Zarar
Hesabı )
3-) Artık : Üretimin herhangi bir aşamasında ortaya çıkabilirler. Üretime giren ilk madde ve malzemelerin döküntü, kırpıntı ve
kalıntılarından oluşan parçalardır. Artıklar üretimde yeniden kullanılabileceği gibi doğrudan satılabilir. Artığın en önemli
özelliği ekonomik bir değere sahip olmasıdır. Artığın satışından elde edilen gelir ya direkt ilk madde ve malzeme
giderinden düşülür ya da ilgili mamulün maliyetinden düşülür.
4-) Fire : Üretim sürecine giren ilk madde ve malzemenin çekme, buharlaşma, eksilme gibi nedenlerle ağırlık ve hacimlerinde
meydana gelen kayıplardır. Gaz, toz, duman ve satış değeri olmayan artıklar firedir. Fire üretimde yeniden kullanılamaz ve
satılamaz. 2 Tür fire vardır. Bunlar;
a-) Normal Fire : Verimli çalışma şartları altında dahi kaçınılmayan fireler kabul edilebilir ve mamul maliyetine eklenir.
b-) Anormal Fire : Diğer Olağandışı Gider ve Zarar olarak kaydedilir ve Kanunen Kabul Edilmeyen giderdir.
Üretim Kayıplarına Yol Açan Etkenler
1-) Malzeme ile ilgili etkenler
2-) İnsan unsuru ile ilgili etkenler
3-) Üretim, ölçme yöntemleri, makine-teçhizat, enerji ile ilgili etkenler
4-) Yönetim ile ilgili etkenler
NOT : Üretim kayıpları miktar azaltıcı ve maliyet arttırıcı unsurlardır.

FORMÜL  Fire Farkı = 1.Safhada Tamamlanan Mamul Maliyeti ---
1.Safha Tam. Birim Sayısı – 2.Safha Fire
 
Ünite 11 - Maliyet – Hacim –Kar Analizleri
Maliyet-Hacim-Kar Analizi (M-H-K ) : İşletmenin belli bir faaliyet hacminde gelirler, maliyetler ve karlar arasındaki ilişkileri
sistemli olarak araştırma sürecidir.
M-H-K analizi yöneticilere
1-) Hangi ürünlerin üretileceği
2-) Hangi ürünlerin satılacağı
3-) Hangi fiyatlandırma politikasının izleneceği
4-) Hangi pazarlama tekniklerinin kullanılacağı gibi konularda yardımcı olur.
NOT : M-H-K analizi Gelir Tablosu modelinde dayanır. ( Gelir – Gider = Kar/Zarar/O (Başa baş Noktasıdır.)
Maliyet-Hacim-Kar Analizinde Kullanılan Temel Kavramlar
Katkı Payı : Satılan her bir ürünün, o birime ait değişken maliyeti karşılandıktan sonra geriye bıraktığı satış gelirini gösterir.
FORMÜL  Katkı Payı = Satışlar – Değişken Maliyetler
NOT : Katkı payı, sabit maliyetleri karşılamak için kullanılmaktadır. Eğer katkı payı sabit maliyetleri karşılamıyorsa işletme
zarar eder.
Katkı Oranı : Satış gelirlerinin hangi oranda maliyetleri karşılayabildiği ve kar amacına ne ölçüde katkısı olduğunun
belirlenmesi amacıyla kullanılır.
FORMÜL  Katkı Oranı = Katkı Payı ( Birim Satış Fiyatı – Birim Değişken Maliyet )
Birim Satış Fiyatı
 
Ünite 12 - Planlama ve Kontrol Aracı Olarak Bütçeler
Bütçe : Planların rakamsal ifadesine bütçe denir.Bütçeler finansal raporların aksine tahmini değerler üzerinden hazırlanır.
Bütçeleme :Bir işletmede bütçelerin yürütülmesi için yapılan çalışmalardır.
Bütçenin Amaçları
1-) Yıllık faaliyetlerin planlanması
2-) Farklı bölümlerdeki eşgüdüm
3-) İşletme amaçlarına ulaşmada güdülemek
4-) Yöneticinin başarısını değerlendirmek
5-) Diğer bölüm yöneticilerine planları aktarmak
Bütçelerin Hazırlanması 2’ye Ayrılır;
1-) Kabul Ettirilen Bütçe : Yukarıdan aşağıya bütçeleme olarak da ifade edilir. Üst yönetim bütçeyi hazırlar ve alt
kademelerdekilere kabul ettirir.
2-) Katılımlı Bütçe : Aşağıdan yukarıya bütçeleme olarak da ifade edilir. Alt düzeydeki yöneticiler bazen de çalışanlar dahi
bütçeleme sürecine katılır.
Bütçe Dönemleri : Bütçeler için genellikle bir yıl dikkate alınır. Ancak 3 aylık 6 aylık ve birkaç yıllık bütçelerde hazırlanabilir.
İşletme aylık, 3 aylık bütçe hazırlayıp bunu yıllık olarak kontrol ediyorsa buna sürekli bütçeleme denir.
Bütçeleme Süreci
1-) İlkelerin belirlenmesi
2-) İlk teklif
3-) Birleşme ve gözden geçirme
4-) Görüşmeler ve düzeltmeler
5-) Ayrıntılı plan teklifi
6-) Onay
1-) Satış Bütçesi : Genel bütçenin hazırlanmasındaki başlangıç noktasıdır. İlk önce satış bütçesi hazırlanır ne kadar
satacağımızı bilelim ki ona göre üretim yapalım.
FORMÜL  Planlanan Satış Miktarı X Birim Satış Fiyatı = Satış Geliri
2-) Üretim Bütçesi : Gelecek dönemde üretilecek ürün miktarını belirlemek ve üretimi organize etmek için hazırlanan
bütçedir.
FORMÜL  Satış Miktarı + Dönem Sonu Stok Miktarı – Dönem Başı Stok Miktarı = Üretim Miktarı
3-) Direkt İlk Madde Malzeme Bütçesi : Miktar ve satın alma bütçesi olarak iki kısma ayrılır. Miktar bütçesi üretim bütçesi
yardımıyla hazırlanır.
4-) Direkt İşçilik Bütçesi : Üretim miktarı için belirlenen toplam işçilik süresi ile saat başına ücretin çarpımına eşittir.
5-) Genel Üretim Giderleri Bütçesi : Üretimle ilgili tüm en direkt unsurların yer aldığı bütçedir. Bu bütçe hesaplanırken
değişken ve sabit genel üretim maliyetleri ayrı ayrı hesaplanır.
FORMÜL  Y = a+b.(x)
6-) Üretilecek Ürünlerin Üretim Maliyeti Bütçesi : Satılan Malın Maliyeti tablosu ile aynı tek farkı vardır.
Proforma ( Tahmini ) olarak hazırlanır.
FORMÜL  DİMM + DİR İŞÇ. MLY + GÜM = TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ
TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ + DÖNEM BAŞI YARI MAMUL = DÖNEM ÜRETİM MALİYETİ
DÖNEM ÜRETİM MALİYETİ – DÖNEM SONU YARI MAMUL = ÜRETİLEN ÜRÜN MALİYETİ
ÜRETİLEN ÜRÜN MALİYETİ + DÖNEM BAŞI MAMUL = SATILABİLİR ÜRÜN MALİYETİ
SATILABİLİR ÜRÜN MALİYETİ – DÖNEM SONU MAMUL = SATILAN ÜRÜN MALİYETİ
7-) Satılacak Ürünlerin Maliyeti Bütçesi : Satılacak ürünlerin üretim maliyetleri hesaplanırken işletmenin dönem başı ve
dönem sonu ürünlerinin maliyetinin dikkate alınması gerekir.
8-) Pazarlama Satış Dağıtım ve Genel Yönetim Giderleri Bütçesi : Bütçe dönemi içinde üretim maliyetleri dışında oluşan
maliyetlerin belirlendiği bütçedir.
9-) Nakit Bütçesi : İşletmeler dönemler itibariyle nakit giriş ve çıkışları ile ortaya çıkan nakit açığı veya fazlasının belirlendiği
bütçedir. Nakit bütçesi dört temel bölümden oluşur;
a-) Nakit girişleri bölümü
b-) Nakit çıkışları bölümü
c-) Nakit fazlası veya açığı bölümü
d-) Finansman bölümü
DÖNEM BAŞI NAKİT DENGESİ
+NAKİT GİRİŞİ
-NAKİT ÇIKIŞI
NAKİT AÇIĞI / FAZLASI
Bütçeleme Sürecinin Bileşenleri
1-) Satış Bütçesi
2-) Üretim Bütçesi
3-) Direkt İlk Madde ve Malzeme Bütçesi
4-) Direkt İşçilik Bütçesi
5-) Genel Üretim Giderleri Bütçesi
6-) Üretilecek Ürünlerin Maliyeti Bütçesi
7-) Satılacak Ürünlerin Üretim Maliyeti Bütçesi
8-) Pazarlama, Satış, Dağıtım ve Genel Yönetim Giderleri Bütçesi
9-) Nakit Bütçesi
10-) Proforma Gelir Tablosu
11-) Proforma Bilanço
NAKİT GİRİŞİ > NAKİT ÇIKIŞI = NAKİT FAZLASI
NAKİT ÇIKIŞI < NAKİT GİRİŞİ = NAKİT AÇIĞI
Finans bölümü, işletmenin kredili mal alımı ve diğer
üretimlerin finansmanıyla ilgilenir.
10-) Proforma (Bütçelenmiş) Gelir Tablosu : İşletmenin gelecek döneme ait bütçelenmiş faaliyet sonuçlarını brüt satışlardan
başlayarak kar yada zarara kadar gösteren bütçedir. Bu bütçe yardımı ile gelecek dönemde faaliyetlerin ne kadar karı olacağı
önceden tahmini olarak ortaya konur.
FORMÜL &#61672; Satışlar – Satılan Malın Maliyeti =Brüt Satış Karı
Brüt Satış Karı – Faaliyet Giderler = Faaliyet Karı
Vergi Öncesi Kar – Kurumlar Vergisi = Net Kar
11-) Proforma (Bütçelenmiş) Bilanço : Bütçe dönemi içersinde yerine getirilmesi gereken tüm faaliyetler gerçekleştirilmiş ise
işletmenin gelecek bütçe dönemi sonunda hangi finansal durumla karşılaşacağını gösteren tahmini rapora denir.
 
Ünite 13 - Esnek Bütçeler – Statik ve Esnek Bütçe Karşılaştırması ve Sapma Analizi
Standart Maliyet : Üretim gerçekleştirilmeden önce belirlenen ve olması gereken maliyetlerdir. Standart maliyetlerin en çok
kullanıldığı sektör, üretim sektörüdür. Çünkü üretim işletmelerinde, her bir üretim hattındaki maliyetlerle ilgili standartlar
belirlenir.
Fiili maliyetler ile standart maliyetler arasında oluşan farka maliyet sapması (farkı) denir.
Fiili Maliyet < Standart Maliyet ( Olumlu Sapma )
Fiili Maliyet > Standart Maliyet ( Olumsuz Sapma)
NOT : Sonuç eksi çıkarsa olumludur. Sonuç artı çıkarsa olumsuzdur. ( TERS ORANTILI )
Standart Maliyetlerin Belirlenmesi
1-) Direkt ilk madde ve malzeme standardının belirlenmesi : Fiyat standardının belirlenmesinde satın alma bölümü
yardımcı olurken, miktar standardının belirlenmesinde ise endüstri mühendisleri ve üretim bölümü yardımcı olur.
2-) Direkt işçilik standardının belirlenmesi : Üretim bölümü ve endüstri mühendisleri işçilerin süre standardı ile ilgilenirken,
işçilerin alacakları ücret standardını ise muhasebe bölümü belirler. Belirlenmesi en zor olan standart direkt işçilik
standardıdır.
3-) Değişken genel üretim maliyeti standartlarının belirlenmesi : Makineleri çalıştırmak için gerekli enerjinin maliyeti,
endirekt işçilik maliyeti ve endirekt malzeme maliyeti gibi unsurları kapsar. Üretim bölümü ve muhasebecilerin
çalışmalarıyla değişken üretim maliyetleri standartlar belirlenir.
4-) Sabit genel üretim maliyeti standartlarının belirlenmesi : Üretim bölümü ve muhasebeciler tarafından belirlenmeye
çalışılır.
5-) Gözden geçirme
6-) Onay
Standartların Sınıflandırılması
a-) İdeal Standartlar : Sadece en iyi koşullar altında (makinelerin hiç bozulmadığı, işin kesintiye uğramadığı, işçilerin %100
verimli olduğu) ulaşılabilen standartlara denir.
b-) Uygulanabilir Standartlar : Normal çalışma koşulları altında, ortalama yeterlilikte ve verimlilikte bir çalışanın çabasıyla
ulaşılabilen standartlara denir. Bu standartlar nakit akışlarının tahmininde ve stokların planlanmasında kullanılır.
SAPMALAR
Direkt ilk Madde ve Malzeme Sapmaları
1-) Miktar Sapması : FORMÜL &#61672; (Fiili Miktar – Standart Miktar) X Standart Fiyat
NOT : Makine hatalarından, malzemenin kalitesizliğinden, çalışanın eğitimli olmamasından ve denetimdeki eksiklikten
kaynaklanabilir.
2-) Fiyat Sapması : FORMÜL &#61672; (Fiili Fiyat – Standart Fiyat) X Fiili Miktar
Direkt İşçilik Sapmaları
1-) Ücret Sapması : FORMÜL &#61672; (Fiili Ücret – Standart Ücret) X Fiili Süre
2-) Süre Sapması : FORMÜL &#61672; (Fiili Süre – Standart Süre) X Standart Ücret
NOT : İşçilerin iyi eğitilmemiş olmalarından, kalitesiz malzemeden, hatalı ekipmandan ve ustabaşının yetersiz denetiminden
kaynaklanır.
Değişken Genel Üretim Maliyeti Sapmaları
1-) Bütçe Sapması : FORMÜL &#61672; (Fiili Yükleme Oranı – Standart Yükleme Oranı) X Fiili Süre
2-) Verim ( Süre ) Sapması : FORMÜL &#61672; (Fiili Süre – Standart Süre) X Standart Yükleme Oranı
Sabit Genel Üretim Maliyeti Sapmaları
1-) Bütçe Sapması : FORMÜL &#61672; Fiili Sabit Genel Üretim Maliyeti – Bütçelenmiş Sabit Genel Üretim Maliyeti

FORMÜL &#61672; Tahmini Sabit Güm X ( Tahmini Sabit Güm Yükleme – Fiili Üretim İçin Kullanılması Gereken )
Yükleme Oranı Oranı Toplam Miktarı Standart Yükleme Oranı Toplam Miktarı
NOT : Genel üretim maliyetlerini kontrol ederken, bir maliyet muhasebesi tekniği olarak esnek bütçeler kullanılır. Esnek
Bütçe, İşletmenin farklı faaliyet hacimleri için düzenlenen bütçedir. Statik Bütçe, İşletmenin tek bir faaliyet hacmi için
düzenlenen bütçedir.
NOT : Direkt ilk madde ve malzeme standartları her bir ürün için hazırlanan ürün ağacında (reçetesinde) gösterilir. Ürün
Ağacı, Bir ürünü oluşturan tüm parçaların listesine denir.
NOT : Üretimde kullanılan miktar Fiili Miktardır. Satın Alış Fiyatı ise Fiili Fiyattır.
FORMÜL &#61672; Fiili Yükleme Oranı = Fiili Değişken Genel Üretim Maliyeti
Fiili Süre


 
Ünite 14 - Karar Seçeneklerinin Değerlendirilmesinde Maliyet Bilgilerinin Kullanılması
Karar alma, çeşitli eylem yolları arasından, birinin seçilmesi sırasında, eldeki kaynakların olanaklar çerçevesinde az
harcanmasıyla en fazla değerin elde edileceği seçeneğin belirlenmesidir. Karar almada işletme yönetimine bilgi sağlayan en
önemli unsur, muhasebe bilgi sistemidir.
Rutin kararlar, günlük olağan kararlardır. Rutin olmayan kararlar ise, İşletme karlılığını etkileyecek olan özel kararlarıdır.
KARAR ALMADA KULLANILAN MALİYETLER
Fiyatlama : İşletmenin ürettiği mamul ya da hizmetlerin satış değerinin belirlenmesidir.
Fiyatlamanın Amaçları
1-) Hedef Kar ( Yatırımın karlılık oranı ) 2-) Pazar Payı ( Pazarın derinliğine girme)
3-) Pazarın Kaymağını Alma 4-) Cari karın en çoklanması 5-) Satış gelirinin en çoklanması
Fiyatlama Kararını Etkileyen Çıkar Grupları
1-) Tüketiciler 2-) Aracı Kuruluşlar 3-) Rakipler 4-) Üretim Faktörleri Sahipleri
5-) Devlet 6-) İşletmenin diğer bölüm yöneticileri
Fiyatlama Sürecinde Göz Önünde Tutulması Gereken Faktörler
1-) Mamul, hizmet ya da malın, üretim ve satın alma Maliyeti
2-) Mamul, hizmet ya da mala olan Talep
3-) Rekabet durumu
4-) Hedeflenen Pazar Payı
5-) Pazarın Kaymağını Alma ya da Pazarın Derinliğine Girme stratejisi
6-) Pazarlama karmasının Diğer Unsurları ( Tutundurma )
Fiyatlamada Temel Teşkil Eden Maliyetleri Etkileyen Faktörler
a-) Enflasyon
b-) Mamulün özelliklerinde meydana gelen değişiklikler
c-) Üretim hacmindeki değişiklikler
d-) Teknolojik gelişmeler ve verimliliktir.
Damping Fiyatlama : Direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik maliyetine kadar inilebileceği gibi daha düşük fiyatlarda
belirlenebilir. Bu oldukça tehlikeli ve riskli bir fiyatlama politikasıdır
Fiyatlama Yöntemleri
1-) Tam Maliyete Göre Fiyatlama : Toplam Maliyet + ( Toplam Maliyet X Kar Marjı )
2-) Değişken Maliyete Göre Fiyatlama : 3 Değişken Gider + ( 3 Değişken Gider X Katkı Payı )
(3 Değişken Gider : Direkt Malzeme, Direkt İşçilik, Değişken Genel Üretim Maliyeti )
3-) Zaman ve Malzemeye Göre Fiyatlama : Önce işçilik için fiyat belirlenir. Sonra malzeme için fiyat belirlenir. İkisi de
toplanır.
4-) Hedef Maliyete Göre Fiyatlama : Önce fiyat belirlenir, sonra maliyet oluşturulur. Satış Fiyatı – Kar = Maliyet
5-) Hedeflenen Kar/Varlıklar Oranına Göre Fiyatlama
6-) Faaliyet Temelli Maliyetlemeye Göre Fiyatlama
 
Ünite 15 - Merkezileştirilmemiş Faaliyetlerin Kontrolü
Örgüt : Çeşitli amaçlara ulaşmak için birlikte çalışmayı kabul etmiş kişiler topluluğuna denir.
ÖRGÜT ŞEMALARI
Düzey (kademe) Birimleri : İşletmenin amacına doğrudan yönelik üretim, pazarlama, satış, dağıtım, satın alma yapan
birimlere denir.
Kurmay Birimleri : Düzey birimlerine ve yüksek düzey yöneticilerine çeşitli uzmanlık hizmeti sağlayanlara denir.
Sorumlu bir yöneticinin başkanlığındaki her birine sorumluluk merkezi denir.
Kontrol Süreci : Yönetim işlevlerinden olan planlama kontrol işlevlerinin tamamına denir.
Yönetsel Kontrol : İşletmede çalışan personeli, işletme amaçlarına ulaşması için yapılması gereken işleri yapmaya özendirme
ve motive etme sürecidir.
Yönetsel Kontrol Sürecinin Unsurları : Hatalı, yanlış ve zararlı faaliyetlerin belirlenmesi, düzeltici faaliyetlerin yerine
getirilmesi ve hataların önlenmesidir.
Yönetsel Kontrol Sürecinin Temel Verileri : Hedefler, Amaçlar, Stratejiler, Politikalar ve Programlardır.
Yönetsel Kontrolün Temel Özellikleri
1-) Programlara ve sorumluluk merkezlerine yöneliktir.
2-) Kullandığı bilgiler finansal bilgilerdir.
3-) Örgütsel faaliyetlerin tamamını içerir.
4-) Bütçeleme, uygulama, kaydetme, raporlama ve analiz yapabilmek için yönetim muhasebesine gereksinim duyar.
Merkezkaç ( Yerel ) Yönetim : Çeşitli yönetim kademelerine ayrılmış bir işletmede, üst yönetim düzeylerinden alt yönetim
düzeylerine doğru tüm yönetim birimlerine karar yetkisinin verildiği bir yönetim sistemidir.
MERKEZKAÇ ( YEREL ) YÖNETİM
Yetki : Amaca ulaşmak için uygun görülen faaliyetlerin yapılması yada yapılmamasıdır.
Sorumluluk : Üst görevin yüklediği bir astın görevi yerine getirmek amacıyla gerekli olan faaliyeti yapmadır.
Sorumluluk Merkezi : Tüm yönetim düzeylerindeki bireylerin motive edilebileceği ve performansının değerlenebileceği
örgüt birimidir.
Sorumluluk Merkezlerinin Sınıflandırılması
1-) Maliyet Merkezi : Maliyetlerin kontrol edilebildiği ve hesaplanabildiği örgütün alt birimidir.
2-) Gelir Merkezi : Gelirlerin ölçülebildiği bir alt birimdir. Satış Mağazaları)
3-) Kar Merkezi : Gelir ve Maliyetlerin kontrol edildiği ve ölçülebildiği birimdir. (Otel zincirinde yer alan bir otel)
4-) Yatırım Merkezi : Kar ve yatırılan sermaye maliyetinin hesaplanabildiği ve kontrol edildiği geniş bir birimdir. (Holding
içinde yer alan bir şirket)
NOT : Kullanılan kaynakların etkinliğini ölçen ve değerleyen en önemli birim yatırım merkezidir.
Sorumluluk Muhasebesi : Planlanmış ve gerçeklemiş muhasebe verilerinin sorumluluk merkezlerine göre toplanması ve
raporlanması işlemidir.
Amacı : Maliyet Kontrolüne ve Performans Değerlemesine olana sağlamaktır.
Görevleri : Sorumluluk merkezleri ya da sorumluluk alanları ile ilgili görev, yetki ve sorumlulukları belirlemek, raporlar
düzenlemek ve ilgililere iletmektir.
Transfer fiyatlaması : işletmenin bir bölümünün diğer bölümüne sattığı mamul yada hizmet için oluşturulan fiyattır.
Transfer fiyatı uygulaması koşulları : yetenekli yöneticilerin var olması , belirli bir piyasa Pazar fiyatının olması , yön
anlaşabilme ve pazarlık olanağına sahip olması , y.b.s yeterli olması
Transfer fiyatlaması yöntemleri : Pazar piyasa temelli , maliyet temelli , pazarlık temelli , ikili transfer fiyatlamasıdır.
Transfer fiyatlaması belirlenirken : vergi oranı i nakit transfer oranı gümrük vergi tarife , döviz , işgücü hammadde , Pazar
olanakları
 
Back