- 6 Mayıs 2007
- 3.943
- 9
İNTERNET SÖZLÜĞÜ 1
/ : Taksim işareti. web adreslerinde kullanılır.
@ : e-mail adreslerinde kullanıcı ismini kullanıcının Internet
adresinden ayırmak için kullanılır. Örneğin ahmet@yahoo.com
\ : Ters taksim işareti. Çoğunlukla DOS ve Windows dizinlerinde
kullanılır.
~ : Web adreslerinde kullanılır. Bir alt dizini gösterir.
100BaseFX : Fiber kablo kullanılan 100 Mbps'lik Fast Ethernet
spesifikasyonu. 400 metreyi geçmeyen bağlantılar için kullanılır.
100BaseT : UTP kablo kullanan 100 Mbps'lik Fast Ethernet spesifikasyonu.
100BaseT bağlantısı, ağ üzerinde trafik yokken darbeler gönderir.
100BaseTX : UTP veya STP kablo kullanılan 100 Mbps'lik Fast Ethernet
spesifikasyonu. İlk kablo çifti veriyi almak için, ikincisi iletmek için
kullanılır. 100BaseTX 100 metreyi geçen bağlantılarda kullanılmaz.
3-D (Üç Boyutlu) : Bilgisayarlarda derinliği algılamayı sağlayan görüntü
biçimini tanımlar.
ACD (Automatic Call Distribution) :
Otomatik Çağrı Dağıtımı. Gelen çağrıları merkezi ofisten farklı
yerlerdeki çalışanlara yönlendiren cihaz veya servis.
Active matrix (Aktif matriks) : Taşınabilir bilgisayarların sıvı
kristal ekranlarında kullanılan teknoloji, TFT olarak da bilinir. Pasif matris
(çift taramalı - dual scan) ekranlara göre daha geniş bir açıdan iyi görüntü
sağlar.
Adapter (adaptör) : Bir donanım veya elektronik parçanın başka bir
donanım veya elektronik parçaya, herhangi bir fonksiyon kaybına yol açmadan
bağlanabilmesini sağlayan cihaz.
Add-in : Ana programa eklenebilen ek yardımcı yazılımlar için kullanılır.
Add-on : Bir bilgisayarın kapasitesini artırmak için takılan bir
donanım birimi olabileceği gibi, ana yazılımın özelliklerini artıran yardımcı
bir yazılım da olabilir.
ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) : Asimetrik Sayısal Abone Hattı.
Varolan telefon hatları üzerinden yüksek bant genişliğinde sayısal
verilerin iletilmesini sağlayan teknoloji. Çevirmeli telefon servislerinden
farklı olarak sürekli bir bağlantı sağlar. ADSL, aynı hat üzerinden
analog (ses) bilgilerin iletilmesine de izin verir.
Agent : Ajan. Internet'te bilgi toplayan bir program. Sizin olmadığınız
zamanlarda da bazı servisleri periyodik olarak yerine getirebilir. Verdiğiniz
parametrelere göre ilgilendiğiniz bilgileri toplar, bunları günlük veya
belirlediğiniz periyotlarda size sunar.
AGP (Accelerated Graphics Port) : Üç boyutlu grafiklerin sıradan
PC'lerde gösterilmesini sağlayan bir arabirim spesifikasyonu. Intel tarafindan
geliştirildi.
Algorithm : Bir sorunu çözmek için belirlenmiş kurallar veya işlemler.
Analog : Analog teknoloji, belirli bir frekansdaki alternatif
elektromanyetik akımın, değişken frekansdaki işaretlere veya taşıyıcı
dalgaların büyüklüğüne eklenmesi ile gerçekleştirilen elektronik iletim.
Yayın ve telefon iletişimi analog teknoloji kullanılarak gerçekleştirilir.
Analog-to-digital conversion (ADC) : Analogdan sayısala dönüştürme.
Değişken (analog) bir işaretin içeriği değişmeksizin çok seviyeli (sayısal)
bir işarete dönüştürülmesi.
Anti-virus yazılımı : Bilgisayarınızın disklerinde bilinen veya
potansiyel virusleri arayıp bulan ve yok eden bir program türü.
API (Application Programming Interface) : Uygulama Programlama Arayüzü.
Diğer programlarla bilgi alışverişinde bulunan programları yazan programcılar
tarafından kullanılır.
Applet : Küçük bir uygulama programıdır. Java diliyle oluşturulur
ve bir HTML sayfasına yerleştirilir.
Application Layer : Uygulama Katmanı. OSI (Open Sytems Interconnection)
referans modelinde 7. katman. E-mail, dosya transferi ve terminal emülasyonu
gibi işlemlere servis verir.
Application Server : Uygulama Sunucusu. Dağıtık yapıdaki bir ağda
bulunan bir bilgisayarda çalıştırılan sunucu yazılımı. Üç katmanlı
uygulamaların bir parçasıdır. Bu üç katman: Kullanıcı arayüzü (GUI),
uygulama sunucusu ve veritabanı sunucusudur.
Architecture : Mimari. Bilgi teknolojilerinde, özellikle bilgisayarlarda
ve networklerde mimari, genel yapıyı, elektronik komponentleri, bilgisayarın
iç yapısını ve işletim sistemini belirler.
ASCII : Metin dosyalarında en çok kullanılan formattır. Bir ASCII
dosyasındaki her bir karakter, 7 haneli ikili sayı sistemi ile gösterilirler.
Bu şekilde 128 adet karakter gösterilebilir.
Assembler : Temel bilgisayar komutlarından oluşan ve komutları
bilgisayar işlemcisinin anlayabileceği şekilde ikili kod durumuna çeviren
bir program.
Asynchronous : Zamanuyumsuz. Bilgisayar programlamasında işlemlerin
birbirinden bağımsız olarak yapılabilmesidir. İstemci/sunucu modeli kullanılarak
sunucular, pek çok istemciden gelen zamanuyumsuz çalışma taleplerini yönetebilirler.
ATM (Asynchronous Transfer Mode) : Veriyi 53 byte'lık hücrelere bölen
ve onları sayısal işaret teknolojisini kullanarak fiziksel bir ortam üzerinden
ileten bir anahtarlama teknolojisi. Yüksek hızlı iletimin avantajını
kullanmak için tasarlanmıştır.
Authentication : Onaylama. Özel veya herkese açık ağlarda, ağa bağlanan
kişinin kimliğinin tespiti için gereklidir.İşlem şifre girilerek gerçekleştirilir.
Authorization : İzin. Sisteme giriş izni vermek. Çok kullanıcılı
sistemlerde sistem yöneticisi, sisteme girebilecek kişilere giriş izni ve kişilere
bağlı olarak da sistemde yapabileceği işlemler için belirli izinler verir.
B2B (business-to-business) :
e-biz de denir. Internet'te kurumlarla tüketiciler arasında değil de kurumlar
arasındaki ürün, servis ve bilgi alışverişi.
Backbone : Omurga. Ağın en ağır trafiği taşıyan parçası; bir
binanın içine, şehre veya bölgeye yayılmış olan LAN'ları birbirine bağlar.
Backplane : Bir şasi içindeki arabirim kartı ile veri yolları ve güç
dağıtım yolları arasındaki fiziksel bağlantılar.
Backup : Yedekleme. Ekipmanın bozulması durumu düşünülerek dosyaların
veya veritabanının başka bir yere kopyalanması işlemi.
Bandwidth : Bant genişliği. Bir ağ kablosunun taşıyabileceği
maksimum veri miktarı, bps (bit per second) birimi ile ölçülür.
Barcode : Barkod. Belirli bir ürünü, şahsı veya yeri temsil edecek
şekilde çizgi ve boşluklardan oluşturulmuş görüntü. Kod, sayıları ve
diğer işaretleri göstermek için dikey çubuk ve boşluk dizilerini kullanır.
Kodları okumak için bir barkod okuyucu kullanılır.
Baseband : Temel bant. Tek taşıyıcı frekansın kullanıldığı
klasik bir ağ teknolojisi. Ethernet buna iyi bir örnektir. Buna 'Narrowband'
da denir. Karşıtı 'broadband'dir.
Baud : Saniyede iletilen işaret sayısını gösteren işaret hızı
birimi. Her bir işaret elemanı 1 bit'le gösterilirse, baud yerine bps (bit
per second - saniyedeki bit sayısı) de kullanılabilir.
Benchmark : 1) Bir ürünün veya sistemin ölçüldüğü şartlar.
2) Belirli bir işletim sistemini veya uygulamayı ölçmek için özel
olarak tasarlanmış bir program. 3) Kullanıcıların iyi tanıdıkları
bir ürünle daha yeni bir ürünün kıyaslanması. 4) Bir ürünün karşılaması
gereken performans kriterleri dizisi.
Beta test : Yazılım geliştirmede yazılım testinin ikinci aşamasıdır.
Ürün piyasaya çıkmadan önceki testleri içerir. İlk aşama alpha testidir.
Beta version : Beta testi aşamasındaki yazılımın testçilere dağıtılan
sürümü.
Binary : Bilgisayarların verileri gösterirken kullandıkları ikili sayı
sistemi. Sadece 0 ve 1 sayılarını içerir.
Binary file : Metin dışındaki bilgi formatlarını (grafik, ses,
elektronik tablo vs.) içeren dosya. Bir metin dosyası değildir. Bilgisayarın
anlayacağı bir şekilde bit'lerden oluşmuş bir dosyadır.
BIOS (Basic Input/Output System) : Bilgisayar açıldıktan sonra
sistemin çalışmaya başlaması için işlemci tarafından kullanılan
program. Bilgisayarın işletim sistemi ile sabit disk, klavye ve mouse gibi
cihazlar arasındaki veri akışını yönetir.
Bit : Verinin en küçük birimidir. Tek bir ikili değere sahiptir, ya 0'dır
ya da 1.
Bitmap : Bir görüntü alanını ve her bir pikselin rengini belirler.
GIF ve JPEG, bitmap içeren grafik görüntü dosya tipine iyi birer örnektir.
Bit rate : Bit hızı. Sayısal iletişimde, bir iletişim ağının
belirli bir noktasından saniyede geçen bit sayısını gösterir. Veri
transfer hızı da denir.
Bluetooth : Mobil telefonların, bilgisayarların ve diğer mobil cihazların
birbirleriyle, ev ve işyerlerindeki kısa dalga kablosuz bağlantıları
kullanan telefon ve bilgisayarlarla kolaylıkla bağlantı kurabilmelerini sağlayan
spesifikasyon.
Boolean logic : Bilgisayardaki veriyi sorgulamak için AND, OR veya NOT
gibi terimler kullanılan sistem.
Boot : Bir bilgisayarı boot etmek, bilgisayarın belleğine işletim
sistemini yüklemektir. Sistem yüklendiğinde, artık bilgisayar kullanıcının
herhangi bir uygulamayı çalıştırması için hazır durumdadır.
Bps (Bits per second) : Saniyede bit sayısı. Bir modemin veri iletim hızıdır.
Bridge : Köprü. İletişim ağlarında, aynı protokolu (örneğin
Ethernet veya Token Ring) kullanan yerel alan ağlarını birbirine bağlamak için
kullanılan ürün.
Broadband : Tek bir iletişim ortamında birden fazla veri kanalı sağlayan
iletişimi gösterir.
Broadcast : Yayın. Genelde birşeyi bütün yönlere aynı anda yöneltme
anlamındadır. Radyo veya televizyon yayını, alıcısını doğru işaret
kanalına ayarlayan herkesin alabileceği radyo dalgaları üzerinden yapılan
bir iletimdir. Bazen bütün üyelere gönderilen e-mail'ler için de kullanılır.
İletişimde bir ağ üzerindeki bütün noktalara veri paketi gönderimi için
kullanılır.
Broadcast adress : Yayın adresi. Bütün istasyonlara bir mesaj gönderimi
için ayrılmış özel adres.
Broadcast domain : Yayın alanı. İletişim alanında, topluluk içindeki
bir cihazdan çıkan yayını alacak olan bütün cihazlar topluluğu için
kullanılır. Yayın alanı genellikle router'larla sınırlanır, çünkü
router'lar yayını geçirmezler.
Broadcast Storm : Yayın fırtınası. Pek çok yayının bütün ağ bölümlerine
aynı anda gönderilmesi şeklindeki istenmeyen bir ağ durumu. Bir yayın fırtınası
ağın bant genişliğinin büyük bir bölümünü işgal eder ve ağın devre
dışı kalmasına neden olabilir.
Browser : Web'de yayınlanan bilgiyi aramak için kullanılan bir yazılım
paketi; en çok kullanılanları Microsoft Internet Explorer ve Netscape'dir.
Buffer : Tampon. Donanım cihazları ile farklı hızlarda çalışan
veya farklı öncelikleri olan programlar tarafından paylaşılan bir veri alanıdır.
Tampon, her cihazın veya işlemin diğerini engellemeden çalışmasını sağlar.
İletişimde, iletilen verinin tutulduğu depolama alanı için kullanılır.
Tampon, ağ cihazları arasındaki işlem hızı farklılıklarını ortadan
kaldırmak için kullanılır.
Bug : Hata. Bilgisayar teknolojisinde, bir programdaki kodlama hatasını
gösterir.
Burst : Aralıklı bir işlem sırasında belirli bir miktarda verinin alınması
ve gönderilmesidir.
Bus : Bir bilgisayar parçasından diğerlerine gönderilen işaretlerin
üzerinden geçtiği, kablolardan veya diğer ortamlardan oluşan fiziksel işaret
yolu.
Business intelligence : Kurumsal bilgisayar kullanıcılarının daha iyi
karar vermelerine yardımcı olmak için, veriyi toplamak, depolamak, analiz
etmek ve ona erişim sağlamak için kullanılan uygulama ve teknoloji
kategorisi. Business intelligence uygulamaları, karar destek, sorgu ve
raporlama, OLAP (online analytical processing), istatistik analizi, tahmin ve
veri arama uygulamalarını içerir.
Byte : Pek çok bilgisayar sisteminde sekiz bit'in oluşturduğu bir
bilgi birimi olarak kullanılır. Çoğunlukla bir karakteri gösteren bir
birimdir (örneğin, "g", "5" veya "?").
Cable : Kablo. Koruyucu bir kılıf içinde bakır kablonun
veya optik fiberin oluşturduğu veri iletim ortamı.
Cable modem : Kablo modem. PC'nizi yerel kablolu TV hattına bağlamanızı
ve veriyi 1.5 Mbps hızında almanızı sağlayan cihaz.
Cache : Bir şeyin geçici bir süre saklandığı yer. Web sayfalarını,
diskinizdeki browser'in cache dizininde saklayabilirsiniz. O sayfaya tekrar dönmek
istediğinizde, browser sayfayı gidip sunucudan almak yerine cache'den alır ve
size zaman kazandırır. Bilgisayarlar çeşitli seviyelerde cache içerirler,
bunların arasında bellek cache'i (ön bellek) ve disk cache'i vardır.
CAD (Computer Aided Design) : Mimarlar, mühendisler, tasarımcılar,
sanatçılar ve teknik çizimle uğraşan kişiler tarafından kullanılan bir
yazılım tipi. CAD yazılımları iki veya üç boyutlu modeller yaratmak için
de kullanılabilir.
Call center : Çağrı merkezi. Müşterilerden gelen çağrılarla
birlikte diğer çağrıların da bilgisayar otomasyonu yardımıyla yönetildiği
merkez.
Carrier : Taşıyıcı. Bilgi teknolojisi alanında, başka bir veri taşıyıcı
işaret tarafından modüle edilmiş olan tek frekanslı elektromanyetik dalga
veya alternatif akım. İletişim endüstrisinde ise, telefon şirketi veya
iletişim servisi veren diğer şirketler için kullanılır.
Category 5 cabling : Kategori 5 kablolaması. Standart UTP kablolamanın
beş derecesinden biri. Veriyi 100 Mbps hızda iletir.
Cell : Hücre. Ağ alanında ATM tipi anahtarlamada temel veri birimi
olarak kullanılır.
Cell relay : Ağ teknolojisi, küçük, sabit boyutlu veri paketlerine
veya hücrelere dayanır. Hücreler sabit uzunlukta olduklarından, donanımda yüksek
hızlarda işlenip anahtarlanabilirler. Cell relay, aralarında ATM, IEEE 802.6
ve SMDS gibi protokollerinde bulunduğu pek çok yüksek hızlı ağ
protokolunun temelidir.
CGI (Common Gateway Interface) : Bir Web sunucunun aynı bilgisayarda çalışan
bir uygulamayla ve uygulamanın da (CGI programı) Web sunucu ile nasıl iletişim
kuracağını belirleyen kurallar dizisi. Herhangi bir uygulama, CGI standardına
göre giriş-çıkışı idare ediyorsa, bir CGI programı olabilir.
Cgi-bin : Bir Web sunucuda CGI programlarının tutulduğu dizine verilen
ad.
CGMP : Cisco Group Management Protocol. IP host'ların
ve router'ların IGMP'leri (Internet Group Management Protocol) tarafından
bildirilen multicast trafiğini tanımak için Cisco anahtarları tarafından
kullanılır. Anahtarlar bu bilgiyi, multimedya ortamındaki trafiği kısıtlayarak
yerel ağ bant genişliğini korumak için kullanırlar.
Channel : Kanal. 1) İletişimde üzerinden işaretlerin aktığı
ayrı bir yol. 2) Radyo ve televizyonda, bir kullanıcının seçebildiği
ayrı bir program kaynağı. 3) Optik fiber iletiminde, ayrı bir ışık
dalga boyu. 4) Internet'te, yenilenen bilgiyi otomatik olarak gönderen,
önceden belirlenmiş bir Web sitesi. 5) Bilgisayar ve Internet pazarında,
üretici ile alıcı arasındaki kuruluşlar. 6) IRC kullanımında,
belirli bir chat grubu.
Channel-attached : Kanal bağlantısı. Bir bilgisayara veri kanalları
(giriş/çıkış kanalları) tarafından bağlanmış cihazlar.
Chassis : Şasi. Bir otomobilin, uçağın, bilgisayarın veya çok parçalı
herhangi bir cihazın üzerine kurulduğu yapı.
Checksum : İletim biriminden geçen bit'lerin sayısı. Aynı birimden
alıcıda da bulunur. Böylece alıcıya aynı sayıda bit'in ulaşıp ulaşmadığı
kontrol edilebilir.
Circuit : Devre. 1) Elektronikte, elektrik akımının taşındığı
iki veya daha çok nokta arasındaki yol. 2) İletişimde, iki veya daha
fazla nokta arasında işaretlerin taşındığı özel yol.
Circuit switching : Devre anahtarlama. Bir çağrı boyunca, çağrıyı
yapanla alan arasında olması gereken özel fiziksel devredeki anahtarlama
sistemi. Daha çok telefon ağlarında kullanılır.
Client : İstemci. Ağ üzerindeki bir nokta. Bir sunucu tarafından sağlanan
kaynakları kullanan kullanıcı iş istasyonu.
Client/server : İstemci/sunucu. İki bilgisayar programı arasındaki
ilişkiyi tanımlıyor. Programlardan biri (istemci), talebini yerine getirecek
olan programdan (sunucu), bir servis talebinde bulunur. Bir ağ üzerinde
istemci/sunucu modeli, farklı yerlere dağıtılmış programlar arasında
uygun bir iletişim yolu sağlar.
Clock speed : Saat hızı. Bir bilgisayarda, işlemcinin çalışma
temposunu ayarlayan bir osilatör tarafından saniyede üretilen darbe sayısı.
Genellikle MHz (megahertz veya saniyede milyon darbe) olarak ölçülür.
Cluster : 1) Kişisel bilgisayar depolama teknolojisinde,
bilgisayarın işletim sistemi tarafından yönetilen, sabit diskteki dosya
depolama mantık birimidir. 2) İletişim teknolojisinde, ortak bir
kontrol birimine veya sunucuya veya bir grup sunucuya bağlanmış terminal veya
iş istasyonu grubudur. Böylelikle yapılan işler paylaşılabilir veya
sunuculardan biri arızalandığında diğeri devreye girebilir.
Coaxial cable : Kablolu TV bağlantılarında, Ethernet veya diğer
tipteki yerel alan ağlarında kullanılan kablo.
Codec : 1) (coder-decoder) İletişimde, analog işaretleri sayısal
bit serilerine ve sayısal işaretleri de analoga dönüştürmek için darbe
kod modülasyonunu kullanan cihaz. 2) (Compression/decompression) Büyük
dosya veya programları küçültmek için sıkıştıran ve daha sonra açan özel
bir program.
Coding : Kodlama. İkili işaretleri taşımak için kullanılan elektrik
teknikleri.
Collision : Çarpışma. Bir Ethernet ağında, aynı anda veri iletmek
isteyen iki cihazın yol açtığı sonuç. Veri paketlerinin çarpıştığını
tespit eden ağ her ikisini de iptal eder. Çarpışma, Ethernet ağının doğal
bir sonucudur.
COM (Component Object Model) : Program komponent nesnelerini geliştirmek
ve desteklemek için Microsoft'un bir çalışması. COM+, DCOM ve ActiveX arayüzlerini
ve araçlarını içerir.
COM port : İletişim yuvası. Bilgisayarlarda dışardan modem gibi
cihazların takıldığı yuva.
Command : Komut. Kullanıcının bilgisayarın işletim sistemine veya
bir uygulama programına, bir servisi uygulaması için verdiği özel emir.
Compiler : Derleyici. Belirli bir programlama dilinde yazılmış
komutları işleyen ve onları bilgisayar işlemcisinin kullanacağı bir
formata dönüştüren özel bir program.
Component : Komponent. 1) Programlama ve mühendislikte komponent,
büyük bir programın veya yapının tanınabilen bir parçasıdır. Genellikle
bir komponent, bir fonksiyon veya ona ilişkin fonksiyonlar grubunu sağlar. 2)
Nesne yönelimli programlamada ve dağıtık nesne teknolojisinde komponent,
yeniden kullanılabilen bir program parçasıdır. Aynı bilgisayardaki veya dağıtık
bir ağda başka bir bilgisayarda bulunan diğer komponentlerle birlikte bir
uygulamayı oluştururlar.
Compression : Sıkıştırma. Zamandan veya yerden tasarruf etmek için
verinin boyutunu küçültme işlemi.
Concentrator : Konsantratör. Veri iletim işaretlerini ileriye doğru
aktaran cihaz. Bazen uzak erişim hub'ları için de aynı terim kullanılır.
Connectionless : Bağlantısızlık. Sanal bir devre olmaksızın veri
transferi yapılmasını tanımlar.
Connection-oriented : Bağlantı yönelimli. Sanal bir devre kurulmasını
gerektiren veri transferini tanımlar.
/ : Taksim işareti. web adreslerinde kullanılır.
@ : e-mail adreslerinde kullanıcı ismini kullanıcının Internet
adresinden ayırmak için kullanılır. Örneğin ahmet@yahoo.com
\ : Ters taksim işareti. Çoğunlukla DOS ve Windows dizinlerinde
kullanılır.
~ : Web adreslerinde kullanılır. Bir alt dizini gösterir.
100BaseFX : Fiber kablo kullanılan 100 Mbps'lik Fast Ethernet
spesifikasyonu. 400 metreyi geçmeyen bağlantılar için kullanılır.
100BaseT : UTP kablo kullanan 100 Mbps'lik Fast Ethernet spesifikasyonu.
100BaseT bağlantısı, ağ üzerinde trafik yokken darbeler gönderir.
100BaseTX : UTP veya STP kablo kullanılan 100 Mbps'lik Fast Ethernet
spesifikasyonu. İlk kablo çifti veriyi almak için, ikincisi iletmek için
kullanılır. 100BaseTX 100 metreyi geçen bağlantılarda kullanılmaz.
3-D (Üç Boyutlu) : Bilgisayarlarda derinliği algılamayı sağlayan görüntü
biçimini tanımlar.
ACD (Automatic Call Distribution) :
Otomatik Çağrı Dağıtımı. Gelen çağrıları merkezi ofisten farklı
yerlerdeki çalışanlara yönlendiren cihaz veya servis.
Active matrix (Aktif matriks) : Taşınabilir bilgisayarların sıvı
kristal ekranlarında kullanılan teknoloji, TFT olarak da bilinir. Pasif matris
(çift taramalı - dual scan) ekranlara göre daha geniş bir açıdan iyi görüntü
sağlar.
Adapter (adaptör) : Bir donanım veya elektronik parçanın başka bir
donanım veya elektronik parçaya, herhangi bir fonksiyon kaybına yol açmadan
bağlanabilmesini sağlayan cihaz.
Add-in : Ana programa eklenebilen ek yardımcı yazılımlar için kullanılır.
Add-on : Bir bilgisayarın kapasitesini artırmak için takılan bir
donanım birimi olabileceği gibi, ana yazılımın özelliklerini artıran yardımcı
bir yazılım da olabilir.
ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) : Asimetrik Sayısal Abone Hattı.
Varolan telefon hatları üzerinden yüksek bant genişliğinde sayısal
verilerin iletilmesini sağlayan teknoloji. Çevirmeli telefon servislerinden
farklı olarak sürekli bir bağlantı sağlar. ADSL, aynı hat üzerinden
analog (ses) bilgilerin iletilmesine de izin verir.
Agent : Ajan. Internet'te bilgi toplayan bir program. Sizin olmadığınız
zamanlarda da bazı servisleri periyodik olarak yerine getirebilir. Verdiğiniz
parametrelere göre ilgilendiğiniz bilgileri toplar, bunları günlük veya
belirlediğiniz periyotlarda size sunar.
AGP (Accelerated Graphics Port) : Üç boyutlu grafiklerin sıradan
PC'lerde gösterilmesini sağlayan bir arabirim spesifikasyonu. Intel tarafindan
geliştirildi.
Algorithm : Bir sorunu çözmek için belirlenmiş kurallar veya işlemler.
Analog : Analog teknoloji, belirli bir frekansdaki alternatif
elektromanyetik akımın, değişken frekansdaki işaretlere veya taşıyıcı
dalgaların büyüklüğüne eklenmesi ile gerçekleştirilen elektronik iletim.
Yayın ve telefon iletişimi analog teknoloji kullanılarak gerçekleştirilir.
Analog-to-digital conversion (ADC) : Analogdan sayısala dönüştürme.
Değişken (analog) bir işaretin içeriği değişmeksizin çok seviyeli (sayısal)
bir işarete dönüştürülmesi.
Anti-virus yazılımı : Bilgisayarınızın disklerinde bilinen veya
potansiyel virusleri arayıp bulan ve yok eden bir program türü.
API (Application Programming Interface) : Uygulama Programlama Arayüzü.
Diğer programlarla bilgi alışverişinde bulunan programları yazan programcılar
tarafından kullanılır.
Applet : Küçük bir uygulama programıdır. Java diliyle oluşturulur
ve bir HTML sayfasına yerleştirilir.
Application Layer : Uygulama Katmanı. OSI (Open Sytems Interconnection)
referans modelinde 7. katman. E-mail, dosya transferi ve terminal emülasyonu
gibi işlemlere servis verir.
Application Server : Uygulama Sunucusu. Dağıtık yapıdaki bir ağda
bulunan bir bilgisayarda çalıştırılan sunucu yazılımı. Üç katmanlı
uygulamaların bir parçasıdır. Bu üç katman: Kullanıcı arayüzü (GUI),
uygulama sunucusu ve veritabanı sunucusudur.
Architecture : Mimari. Bilgi teknolojilerinde, özellikle bilgisayarlarda
ve networklerde mimari, genel yapıyı, elektronik komponentleri, bilgisayarın
iç yapısını ve işletim sistemini belirler.
ASCII : Metin dosyalarında en çok kullanılan formattır. Bir ASCII
dosyasındaki her bir karakter, 7 haneli ikili sayı sistemi ile gösterilirler.
Bu şekilde 128 adet karakter gösterilebilir.
Assembler : Temel bilgisayar komutlarından oluşan ve komutları
bilgisayar işlemcisinin anlayabileceği şekilde ikili kod durumuna çeviren
bir program.
Asynchronous : Zamanuyumsuz. Bilgisayar programlamasında işlemlerin
birbirinden bağımsız olarak yapılabilmesidir. İstemci/sunucu modeli kullanılarak
sunucular, pek çok istemciden gelen zamanuyumsuz çalışma taleplerini yönetebilirler.
ATM (Asynchronous Transfer Mode) : Veriyi 53 byte'lık hücrelere bölen
ve onları sayısal işaret teknolojisini kullanarak fiziksel bir ortam üzerinden
ileten bir anahtarlama teknolojisi. Yüksek hızlı iletimin avantajını
kullanmak için tasarlanmıştır.
Authentication : Onaylama. Özel veya herkese açık ağlarda, ağa bağlanan
kişinin kimliğinin tespiti için gereklidir.İşlem şifre girilerek gerçekleştirilir.
Authorization : İzin. Sisteme giriş izni vermek. Çok kullanıcılı
sistemlerde sistem yöneticisi, sisteme girebilecek kişilere giriş izni ve kişilere
bağlı olarak da sistemde yapabileceği işlemler için belirli izinler verir.
B2B (business-to-business) :
e-biz de denir. Internet'te kurumlarla tüketiciler arasında değil de kurumlar
arasındaki ürün, servis ve bilgi alışverişi.
Backbone : Omurga. Ağın en ağır trafiği taşıyan parçası; bir
binanın içine, şehre veya bölgeye yayılmış olan LAN'ları birbirine bağlar.
Backplane : Bir şasi içindeki arabirim kartı ile veri yolları ve güç
dağıtım yolları arasındaki fiziksel bağlantılar.
Backup : Yedekleme. Ekipmanın bozulması durumu düşünülerek dosyaların
veya veritabanının başka bir yere kopyalanması işlemi.
Bandwidth : Bant genişliği. Bir ağ kablosunun taşıyabileceği
maksimum veri miktarı, bps (bit per second) birimi ile ölçülür.
Barcode : Barkod. Belirli bir ürünü, şahsı veya yeri temsil edecek
şekilde çizgi ve boşluklardan oluşturulmuş görüntü. Kod, sayıları ve
diğer işaretleri göstermek için dikey çubuk ve boşluk dizilerini kullanır.
Kodları okumak için bir barkod okuyucu kullanılır.
Baseband : Temel bant. Tek taşıyıcı frekansın kullanıldığı
klasik bir ağ teknolojisi. Ethernet buna iyi bir örnektir. Buna 'Narrowband'
da denir. Karşıtı 'broadband'dir.
Baud : Saniyede iletilen işaret sayısını gösteren işaret hızı
birimi. Her bir işaret elemanı 1 bit'le gösterilirse, baud yerine bps (bit
per second - saniyedeki bit sayısı) de kullanılabilir.
Benchmark : 1) Bir ürünün veya sistemin ölçüldüğü şartlar.
2) Belirli bir işletim sistemini veya uygulamayı ölçmek için özel
olarak tasarlanmış bir program. 3) Kullanıcıların iyi tanıdıkları
bir ürünle daha yeni bir ürünün kıyaslanması. 4) Bir ürünün karşılaması
gereken performans kriterleri dizisi.
Beta test : Yazılım geliştirmede yazılım testinin ikinci aşamasıdır.
Ürün piyasaya çıkmadan önceki testleri içerir. İlk aşama alpha testidir.
Beta version : Beta testi aşamasındaki yazılımın testçilere dağıtılan
sürümü.
Binary : Bilgisayarların verileri gösterirken kullandıkları ikili sayı
sistemi. Sadece 0 ve 1 sayılarını içerir.
Binary file : Metin dışındaki bilgi formatlarını (grafik, ses,
elektronik tablo vs.) içeren dosya. Bir metin dosyası değildir. Bilgisayarın
anlayacağı bir şekilde bit'lerden oluşmuş bir dosyadır.
BIOS (Basic Input/Output System) : Bilgisayar açıldıktan sonra
sistemin çalışmaya başlaması için işlemci tarafından kullanılan
program. Bilgisayarın işletim sistemi ile sabit disk, klavye ve mouse gibi
cihazlar arasındaki veri akışını yönetir.
Bit : Verinin en küçük birimidir. Tek bir ikili değere sahiptir, ya 0'dır
ya da 1.
Bitmap : Bir görüntü alanını ve her bir pikselin rengini belirler.
GIF ve JPEG, bitmap içeren grafik görüntü dosya tipine iyi birer örnektir.
Bit rate : Bit hızı. Sayısal iletişimde, bir iletişim ağının
belirli bir noktasından saniyede geçen bit sayısını gösterir. Veri
transfer hızı da denir.
Bluetooth : Mobil telefonların, bilgisayarların ve diğer mobil cihazların
birbirleriyle, ev ve işyerlerindeki kısa dalga kablosuz bağlantıları
kullanan telefon ve bilgisayarlarla kolaylıkla bağlantı kurabilmelerini sağlayan
spesifikasyon.
Boolean logic : Bilgisayardaki veriyi sorgulamak için AND, OR veya NOT
gibi terimler kullanılan sistem.
Boot : Bir bilgisayarı boot etmek, bilgisayarın belleğine işletim
sistemini yüklemektir. Sistem yüklendiğinde, artık bilgisayar kullanıcının
herhangi bir uygulamayı çalıştırması için hazır durumdadır.
Bps (Bits per second) : Saniyede bit sayısı. Bir modemin veri iletim hızıdır.
Bridge : Köprü. İletişim ağlarında, aynı protokolu (örneğin
Ethernet veya Token Ring) kullanan yerel alan ağlarını birbirine bağlamak için
kullanılan ürün.
Broadband : Tek bir iletişim ortamında birden fazla veri kanalı sağlayan
iletişimi gösterir.
Broadcast : Yayın. Genelde birşeyi bütün yönlere aynı anda yöneltme
anlamındadır. Radyo veya televizyon yayını, alıcısını doğru işaret
kanalına ayarlayan herkesin alabileceği radyo dalgaları üzerinden yapılan
bir iletimdir. Bazen bütün üyelere gönderilen e-mail'ler için de kullanılır.
İletişimde bir ağ üzerindeki bütün noktalara veri paketi gönderimi için
kullanılır.
Broadcast adress : Yayın adresi. Bütün istasyonlara bir mesaj gönderimi
için ayrılmış özel adres.
Broadcast domain : Yayın alanı. İletişim alanında, topluluk içindeki
bir cihazdan çıkan yayını alacak olan bütün cihazlar topluluğu için
kullanılır. Yayın alanı genellikle router'larla sınırlanır, çünkü
router'lar yayını geçirmezler.
Broadcast Storm : Yayın fırtınası. Pek çok yayının bütün ağ bölümlerine
aynı anda gönderilmesi şeklindeki istenmeyen bir ağ durumu. Bir yayın fırtınası
ağın bant genişliğinin büyük bir bölümünü işgal eder ve ağın devre
dışı kalmasına neden olabilir.
Browser : Web'de yayınlanan bilgiyi aramak için kullanılan bir yazılım
paketi; en çok kullanılanları Microsoft Internet Explorer ve Netscape'dir.
Buffer : Tampon. Donanım cihazları ile farklı hızlarda çalışan
veya farklı öncelikleri olan programlar tarafından paylaşılan bir veri alanıdır.
Tampon, her cihazın veya işlemin diğerini engellemeden çalışmasını sağlar.
İletişimde, iletilen verinin tutulduğu depolama alanı için kullanılır.
Tampon, ağ cihazları arasındaki işlem hızı farklılıklarını ortadan
kaldırmak için kullanılır.
Bug : Hata. Bilgisayar teknolojisinde, bir programdaki kodlama hatasını
gösterir.
Burst : Aralıklı bir işlem sırasında belirli bir miktarda verinin alınması
ve gönderilmesidir.
Bus : Bir bilgisayar parçasından diğerlerine gönderilen işaretlerin
üzerinden geçtiği, kablolardan veya diğer ortamlardan oluşan fiziksel işaret
yolu.
Business intelligence : Kurumsal bilgisayar kullanıcılarının daha iyi
karar vermelerine yardımcı olmak için, veriyi toplamak, depolamak, analiz
etmek ve ona erişim sağlamak için kullanılan uygulama ve teknoloji
kategorisi. Business intelligence uygulamaları, karar destek, sorgu ve
raporlama, OLAP (online analytical processing), istatistik analizi, tahmin ve
veri arama uygulamalarını içerir.
Byte : Pek çok bilgisayar sisteminde sekiz bit'in oluşturduğu bir
bilgi birimi olarak kullanılır. Çoğunlukla bir karakteri gösteren bir
birimdir (örneğin, "g", "5" veya "?").
Cable : Kablo. Koruyucu bir kılıf içinde bakır kablonun
veya optik fiberin oluşturduğu veri iletim ortamı.
Cable modem : Kablo modem. PC'nizi yerel kablolu TV hattına bağlamanızı
ve veriyi 1.5 Mbps hızında almanızı sağlayan cihaz.
Cache : Bir şeyin geçici bir süre saklandığı yer. Web sayfalarını,
diskinizdeki browser'in cache dizininde saklayabilirsiniz. O sayfaya tekrar dönmek
istediğinizde, browser sayfayı gidip sunucudan almak yerine cache'den alır ve
size zaman kazandırır. Bilgisayarlar çeşitli seviyelerde cache içerirler,
bunların arasında bellek cache'i (ön bellek) ve disk cache'i vardır.
CAD (Computer Aided Design) : Mimarlar, mühendisler, tasarımcılar,
sanatçılar ve teknik çizimle uğraşan kişiler tarafından kullanılan bir
yazılım tipi. CAD yazılımları iki veya üç boyutlu modeller yaratmak için
de kullanılabilir.
Call center : Çağrı merkezi. Müşterilerden gelen çağrılarla
birlikte diğer çağrıların da bilgisayar otomasyonu yardımıyla yönetildiği
merkez.
Carrier : Taşıyıcı. Bilgi teknolojisi alanında, başka bir veri taşıyıcı
işaret tarafından modüle edilmiş olan tek frekanslı elektromanyetik dalga
veya alternatif akım. İletişim endüstrisinde ise, telefon şirketi veya
iletişim servisi veren diğer şirketler için kullanılır.
Category 5 cabling : Kategori 5 kablolaması. Standart UTP kablolamanın
beş derecesinden biri. Veriyi 100 Mbps hızda iletir.
Cell : Hücre. Ağ alanında ATM tipi anahtarlamada temel veri birimi
olarak kullanılır.
Cell relay : Ağ teknolojisi, küçük, sabit boyutlu veri paketlerine
veya hücrelere dayanır. Hücreler sabit uzunlukta olduklarından, donanımda yüksek
hızlarda işlenip anahtarlanabilirler. Cell relay, aralarında ATM, IEEE 802.6
ve SMDS gibi protokollerinde bulunduğu pek çok yüksek hızlı ağ
protokolunun temelidir.
CGI (Common Gateway Interface) : Bir Web sunucunun aynı bilgisayarda çalışan
bir uygulamayla ve uygulamanın da (CGI programı) Web sunucu ile nasıl iletişim
kuracağını belirleyen kurallar dizisi. Herhangi bir uygulama, CGI standardına
göre giriş-çıkışı idare ediyorsa, bir CGI programı olabilir.
Cgi-bin : Bir Web sunucuda CGI programlarının tutulduğu dizine verilen
ad.
CGMP : Cisco Group Management Protocol. IP host'ların
ve router'ların IGMP'leri (Internet Group Management Protocol) tarafından
bildirilen multicast trafiğini tanımak için Cisco anahtarları tarafından
kullanılır. Anahtarlar bu bilgiyi, multimedya ortamındaki trafiği kısıtlayarak
yerel ağ bant genişliğini korumak için kullanırlar.
Channel : Kanal. 1) İletişimde üzerinden işaretlerin aktığı
ayrı bir yol. 2) Radyo ve televizyonda, bir kullanıcının seçebildiği
ayrı bir program kaynağı. 3) Optik fiber iletiminde, ayrı bir ışık
dalga boyu. 4) Internet'te, yenilenen bilgiyi otomatik olarak gönderen,
önceden belirlenmiş bir Web sitesi. 5) Bilgisayar ve Internet pazarında,
üretici ile alıcı arasındaki kuruluşlar. 6) IRC kullanımında,
belirli bir chat grubu.
Channel-attached : Kanal bağlantısı. Bir bilgisayara veri kanalları
(giriş/çıkış kanalları) tarafından bağlanmış cihazlar.
Chassis : Şasi. Bir otomobilin, uçağın, bilgisayarın veya çok parçalı
herhangi bir cihazın üzerine kurulduğu yapı.
Checksum : İletim biriminden geçen bit'lerin sayısı. Aynı birimden
alıcıda da bulunur. Böylece alıcıya aynı sayıda bit'in ulaşıp ulaşmadığı
kontrol edilebilir.
Circuit : Devre. 1) Elektronikte, elektrik akımının taşındığı
iki veya daha çok nokta arasındaki yol. 2) İletişimde, iki veya daha
fazla nokta arasında işaretlerin taşındığı özel yol.
Circuit switching : Devre anahtarlama. Bir çağrı boyunca, çağrıyı
yapanla alan arasında olması gereken özel fiziksel devredeki anahtarlama
sistemi. Daha çok telefon ağlarında kullanılır.
Client : İstemci. Ağ üzerindeki bir nokta. Bir sunucu tarafından sağlanan
kaynakları kullanan kullanıcı iş istasyonu.
Client/server : İstemci/sunucu. İki bilgisayar programı arasındaki
ilişkiyi tanımlıyor. Programlardan biri (istemci), talebini yerine getirecek
olan programdan (sunucu), bir servis talebinde bulunur. Bir ağ üzerinde
istemci/sunucu modeli, farklı yerlere dağıtılmış programlar arasında
uygun bir iletişim yolu sağlar.
Clock speed : Saat hızı. Bir bilgisayarda, işlemcinin çalışma
temposunu ayarlayan bir osilatör tarafından saniyede üretilen darbe sayısı.
Genellikle MHz (megahertz veya saniyede milyon darbe) olarak ölçülür.
Cluster : 1) Kişisel bilgisayar depolama teknolojisinde,
bilgisayarın işletim sistemi tarafından yönetilen, sabit diskteki dosya
depolama mantık birimidir. 2) İletişim teknolojisinde, ortak bir
kontrol birimine veya sunucuya veya bir grup sunucuya bağlanmış terminal veya
iş istasyonu grubudur. Böylelikle yapılan işler paylaşılabilir veya
sunuculardan biri arızalandığında diğeri devreye girebilir.
Coaxial cable : Kablolu TV bağlantılarında, Ethernet veya diğer
tipteki yerel alan ağlarında kullanılan kablo.
Codec : 1) (coder-decoder) İletişimde, analog işaretleri sayısal
bit serilerine ve sayısal işaretleri de analoga dönüştürmek için darbe
kod modülasyonunu kullanan cihaz. 2) (Compression/decompression) Büyük
dosya veya programları küçültmek için sıkıştıran ve daha sonra açan özel
bir program.
Coding : Kodlama. İkili işaretleri taşımak için kullanılan elektrik
teknikleri.
Collision : Çarpışma. Bir Ethernet ağında, aynı anda veri iletmek
isteyen iki cihazın yol açtığı sonuç. Veri paketlerinin çarpıştığını
tespit eden ağ her ikisini de iptal eder. Çarpışma, Ethernet ağının doğal
bir sonucudur.
COM (Component Object Model) : Program komponent nesnelerini geliştirmek
ve desteklemek için Microsoft'un bir çalışması. COM+, DCOM ve ActiveX arayüzlerini
ve araçlarını içerir.
COM port : İletişim yuvası. Bilgisayarlarda dışardan modem gibi
cihazların takıldığı yuva.
Command : Komut. Kullanıcının bilgisayarın işletim sistemine veya
bir uygulama programına, bir servisi uygulaması için verdiği özel emir.
Compiler : Derleyici. Belirli bir programlama dilinde yazılmış
komutları işleyen ve onları bilgisayar işlemcisinin kullanacağı bir
formata dönüştüren özel bir program.
Component : Komponent. 1) Programlama ve mühendislikte komponent,
büyük bir programın veya yapının tanınabilen bir parçasıdır. Genellikle
bir komponent, bir fonksiyon veya ona ilişkin fonksiyonlar grubunu sağlar. 2)
Nesne yönelimli programlamada ve dağıtık nesne teknolojisinde komponent,
yeniden kullanılabilen bir program parçasıdır. Aynı bilgisayardaki veya dağıtık
bir ağda başka bir bilgisayarda bulunan diğer komponentlerle birlikte bir
uygulamayı oluştururlar.
Compression : Sıkıştırma. Zamandan veya yerden tasarruf etmek için
verinin boyutunu küçültme işlemi.
Concentrator : Konsantratör. Veri iletim işaretlerini ileriye doğru
aktaran cihaz. Bazen uzak erişim hub'ları için de aynı terim kullanılır.
Connectionless : Bağlantısızlık. Sanal bir devre olmaksızın veri
transferi yapılmasını tanımlar.
Connection-oriented : Bağlantı yönelimli. Sanal bir devre kurulmasını
gerektiren veri transferini tanımlar.