Hirsutizm aşırı tüylenme ya da kıllanmayı ifade eden bir tıbbi terimdir. Androjenler olarak bilinen erkeklik hormonlarının vücutta artışı sonucu oluşan klinik bir durumdur. Aşırı tüylenme olan kadınlarda genelde adet düzensizliği vardır. Adet düzensizliğinin asıl sebebi ise çoğunlukla anovulasyon olarak bilinen yumurtlamada gecikme ya da yumurtlamanın hiç olmamasıdır.
Virilizm adı verilen tablo ise hirsutizmin bir ileri aşamasıdır. Virilizmde ses kalınlaşması, ciltte yağlanma, akne, saç dökülmesi, klitoriste büyüme, erkeksi kas gelişimi söz konusudur. Vitrilizm nadir görülür. Genelde nedeni hormon salgılayan tümörlerdir.
Hirsutizmde vellüs adı verilen ince ve renksiz tüylerde kalın terminal kıl denen erkeksi tüylere dönüşüm söz konusudur.
Kıl gelişimini etkileyen nedenler
Kıl gelişimi birçok dış etkenden etkilenmemektedir. Kıl kökü tahrip edilmedikçe kıl folikülü kıl üretimine devam eder. Kıl köklerine etki eden iğneli epilasyon (elektroliz) veye lazer epilasyon gibi yöntemler uygulandığında kök tahribatı gerçekleşir. Bu uygulamalar kalıcı kıl kaybına neden olmaktadır.
Seksüel kıllar genital bölge, alt karın, göğüs, meme, kutluk altı ve yüzde gözlenen kıllardır. Bu kıllar seks hormonlarına daha duyarlıdır.
Androjen hormonları kıl gelişiminin başlamasını uyarır. Kılı üreten hücrelerin sayıca artışına neden olur. Kılın çapını arttırır. Aynı zamanda kılın daha koyu olmasına neden olmaktadır.
Östrojen hormonu ise kıl gelişimini baskılar. Kılı üreten hücreleri sayıca azaltır. Kılın çapını ve rengini azaltır. Yani androjenlerin tam tersi etki söz konusudur.
Progesteron hormonunun kıl gelişimine etkisi çok azdır.
Gebelikte kıl gelişim ve dökülme periyotlarının tümü hızlanmaktadır.
İnsülün direnci durumlarında hem androjenler artmakta hemde insülün benzeri büyime faktörü adı verilen hormon artmaktadır. Bu iki hormonda tüylenmenin artmasına neden olmaktadır.
Tiroid hormomnlarının kıl geişimi üzerine etkisi söz konusudur.
Kıl gelişimi yaz aylarında daha fazla olmaktadır.
Hirşutizm için yapılması gereken testler
Hirsutizmin nedenini araştırmak için yapılması gereken temel testler aşağıdaki gibidir. Fakat daha ileri testler bu testler değerlendirildikten sonra gerekirse ikinci aşamada yapılır. Fakat doktor böbrek üstü bezi, hipofiz gibi diğer bez hastalıklarından şüphelenirse bu tabloyu değiştirebilir.
testesteron ölçümü
17 B hidroksiprogesteron ölçümü
tiroid hormonları t3, t4
prolaktin
TSH
Hirşutizm Tedavisi
Aşırı tüylenme ya da hirşitizm tedavisindeki temel kural yüksek androjen seviyelerini tedavi etmektir. Tedavi kişinin çocuk arzusuna göre şekillenmektedir. Şayet çocuk istemi var ise yumurtlamayı sağlayıcı tedaviler planlanır. Çocuk istemi yok ise tedavide yumurtalıkları baskılamak esastır.
Yumurtalıkları baskılamak için en çok doğum kontrol hapları verilir. Oral kontraseptif olatrakta bilinen doğun kontrol hapları bilindik şekilde kullanılır. Bu tedavinin etkin olabilmesi için 3 ay düzenli kullanmak gerekir. 6 ay bir yıl kullanılıp bırakılabilir. Bıraktıktan sonra bile androjen seviyeleri 6 ay2 yıl kadar baskı altında kalacaktır.
Tedavinin etkisinin gözlendiği 36 ay sonra iğneli epilasyon veya lazer epilasyon uygulanabilir.
Doğum kontrol hapı tedavileri var olan kılları yok etmez. Ancak yeni kıl oluşumunu önler. Bu nedenle epilasyon yöntemleri bu kıllar için en iyi çözüm seçeneğidir.
alıntı
Virilizm adı verilen tablo ise hirsutizmin bir ileri aşamasıdır. Virilizmde ses kalınlaşması, ciltte yağlanma, akne, saç dökülmesi, klitoriste büyüme, erkeksi kas gelişimi söz konusudur. Vitrilizm nadir görülür. Genelde nedeni hormon salgılayan tümörlerdir.
Hirsutizmde vellüs adı verilen ince ve renksiz tüylerde kalın terminal kıl denen erkeksi tüylere dönüşüm söz konusudur.
Kıl gelişimini etkileyen nedenler
Kıl gelişimi birçok dış etkenden etkilenmemektedir. Kıl kökü tahrip edilmedikçe kıl folikülü kıl üretimine devam eder. Kıl köklerine etki eden iğneli epilasyon (elektroliz) veye lazer epilasyon gibi yöntemler uygulandığında kök tahribatı gerçekleşir. Bu uygulamalar kalıcı kıl kaybına neden olmaktadır.
Seksüel kıllar genital bölge, alt karın, göğüs, meme, kutluk altı ve yüzde gözlenen kıllardır. Bu kıllar seks hormonlarına daha duyarlıdır.
Androjen hormonları kıl gelişiminin başlamasını uyarır. Kılı üreten hücrelerin sayıca artışına neden olur. Kılın çapını arttırır. Aynı zamanda kılın daha koyu olmasına neden olmaktadır.
Östrojen hormonu ise kıl gelişimini baskılar. Kılı üreten hücreleri sayıca azaltır. Kılın çapını ve rengini azaltır. Yani androjenlerin tam tersi etki söz konusudur.
Progesteron hormonunun kıl gelişimine etkisi çok azdır.
Gebelikte kıl gelişim ve dökülme periyotlarının tümü hızlanmaktadır.
İnsülün direnci durumlarında hem androjenler artmakta hemde insülün benzeri büyime faktörü adı verilen hormon artmaktadır. Bu iki hormonda tüylenmenin artmasına neden olmaktadır.
Tiroid hormomnlarının kıl geişimi üzerine etkisi söz konusudur.
Kıl gelişimi yaz aylarında daha fazla olmaktadır.
Hirşutizm için yapılması gereken testler
Hirsutizmin nedenini araştırmak için yapılması gereken temel testler aşağıdaki gibidir. Fakat daha ileri testler bu testler değerlendirildikten sonra gerekirse ikinci aşamada yapılır. Fakat doktor böbrek üstü bezi, hipofiz gibi diğer bez hastalıklarından şüphelenirse bu tabloyu değiştirebilir.
testesteron ölçümü
17 B hidroksiprogesteron ölçümü
tiroid hormonları t3, t4
prolaktin
TSH
Hirşutizm Tedavisi
Aşırı tüylenme ya da hirşitizm tedavisindeki temel kural yüksek androjen seviyelerini tedavi etmektir. Tedavi kişinin çocuk arzusuna göre şekillenmektedir. Şayet çocuk istemi var ise yumurtlamayı sağlayıcı tedaviler planlanır. Çocuk istemi yok ise tedavide yumurtalıkları baskılamak esastır.
Yumurtalıkları baskılamak için en çok doğum kontrol hapları verilir. Oral kontraseptif olatrakta bilinen doğun kontrol hapları bilindik şekilde kullanılır. Bu tedavinin etkin olabilmesi için 3 ay düzenli kullanmak gerekir. 6 ay bir yıl kullanılıp bırakılabilir. Bıraktıktan sonra bile androjen seviyeleri 6 ay2 yıl kadar baskı altında kalacaktır.
Tedavinin etkisinin gözlendiği 36 ay sonra iğneli epilasyon veya lazer epilasyon uygulanabilir.
Doğum kontrol hapı tedavileri var olan kılları yok etmez. Ancak yeni kıl oluşumunu önler. Bu nedenle epilasyon yöntemleri bu kıllar için en iyi çözüm seçeneğidir.
alıntı