Hamilelikte tiroid
HAMİLELİK PLANLIYORSANIZ TİROİD MUAYENESİ OLUN!
Hamile kalmaya karar verdiyseniz veya hamile kaldığınızı anladığınız zaman ilk olarak yaptırmanız gereken kan tahlillerinde biri açlık kan şekeri, diğeri de tiroid hormonları ölçümüdür. Eğer tiroid hormonlarında anormallik varsa guatr konusunda deneyimli bir uzman tarafından muayene edilip daha ileri tetkikler yapılmalıdır. Böylece mevcut tiroid hormon bozukluğunun nedeni ortaya çıkarılıp doğru ve yeterli tedavi yapılır. Bu safhadan sonra hamilelik planlanmalıdır.
EĞER HAMİLEYSENİZ;
En kısa sürede kadın doğum uzmanınızla görüşüp serbest T3, serbest T4 ve TSH isimli hormonlarınızın ölçülmesini talep edin. Bunlarda bir anormallik varsa guatr konusunda deneyimli bir uzmanla görüşün.
HAMİLELERDE HANGİ TİROİD HASTALIKLARI GÖRÜLÜR?
Daha önce mevcut olan tiroid hastalıkları hamilelik sırasında daha belirgin bir hale gelir ve daha gürültülü seyreder. Bu da hem hamilenin hem de bebeğin sağlığını ve hatta hayatını tehdit edebilir. Bu nedenle tiroid hastalıkları hamilelik öncesinde tedavi edilip kontrol altına alınmalıdır. Ayrıca, tiroid hastalığı olduğu bilinen bir kadın hamile kaldığında kadın doğum uzmanı tarafından en kısa sürede bir deneyimli bir guatr uzmanına yönlendirilip hasta hamilelik boyunca guatr ve kadın doğum uzmanlarınca yakından takip edilmelidir. Yine de hamilelerde daha önce mevcut olmasa da her türden tiroid hormon bozukluğu ortaya çıkabilir.
HAMİLELERDE ZEHİRLİ GUATR
Hamilelerde tiroid hormonları aşırı düzeyde üretilirse bu duruma zehirli guatr (hipertiroidizm) diyoruz. Bu hastalık hamileliğin erken döneminde ortaya çıkarsa bebeğin anne karnında ölümü ve düşük görülebilir. Eğer hastalık hamileliğin son aylarında ortaya çıkarsa annenin hayatı bebekten daha fazla tehlikeye girer. Yine de doğum olursa çok özel tedbirler ve guatr konusunda deneyimli bir uzman işbirliği ile doğum veya sezeryan gerçekleştirilmelidir. Bu durumda bebeğin zeka düzeyinin düşük olması çoğunlukla mümkün değildir.
Bu hamilelerde tedavi oldukça zor olup sonucu da çoğunlukla hastayı da hekimi de tatmin etmez. Bu hastalarda ameliyat çoğunlukla yapılmaz, çünkü yüksek tiroid hormonları varlığında anestezi vermek çok risklidir. Bu hastalarda radyoaktif iyot (RAI) tedavisi kesinlikle uygulanmaz. Bu hastalarda sadece tiroid karşıtı ilaçlar kullanılır ancak bu ilaçlar hem çok etkili olmaz hem de bebek üzerine zararları olabilmektedir. Zehirli guatrı hafif düzeyde olan hamilelerde ‘pasif takip’ yani ilaçsız yakın takip yapmak ve gerekince ilaçla müdahale etmek de mümkündür.
HAMİLELERDE TİROİD HORMON YETMEZLİĞİ (HİPOTİROİDİZM)
Hamilelerde tiroid hormonlarının düşük, TSH’ın yüksek olduğu durumlar ciddi alarm belirtisi olup yakından izlemek gereken bir tablodur. Bu durum tiroid hormon yetersizliği yani hipotiroidizm belirtisidir. Ancak bazen TSH normal iken dahi kandaki tiroid hormonları düşük olur. Bu durumda tedaviye derhal başlanmalıdır. Aksi halde hem annenin tiroid bezesi büyür, gereğinden fazla kilo alır, kabızlık başlar, hem de anne rahmindeki bebeğin zihinsel ve fiziksel gelişimi bozulabilir. Bu hamilelerde yeterli tiroid hormonu verildiğinde bebeğin normal zeka ve fiziksel gelişimi sağlanır.
Hamilelerde tiroid hormon yetersizliği sanıldığından çok daha yaygındır. En önemlisi de ne yazık ki bu yetersizlik çoğunlukla ne kadın doğum uzmanının ne de hastanın aklına gelmemektedir. Bir de üstelik henüz ülkemizde yeni doğan bebeğe tiroid taraması yapılmadığı için tiroid hormon yetmezliği doğum sonrasında da tedavi edilmeyip bebeğin zeka fiziksel gelişimi daha da bozulmaktadır.
HAMİLELERDE TİROİD NODÜLÜ
Hamilelerde her tür nodül saptanabilir. Bu nodüllere yönelik tedavi doğum sonrasına ertelenmelidir. Çünkü hamilelerde tiroid kanseri çok nadir bir durumdur. Hatta hamilelerde bütün kanserler nadirdir. Bu nedenle hamilelerdeki nodüller ultrasonografi ile incelenmeli, aynı anda tiroid hormonları yüksek (zehirli guatr) yoksa başka bir işlem yapılmadan ‘pasif takip’ yapılmalıdır.
HAMİLELERDE NE TÜR TİROİD TETKİKİ YAPILMALIDIR?
Diğer insanlardan farklı olarak, tarama amacıyla sadece TSH ölçümü hamilelerde yeterli olmaz! Çünkü TSH cevabi bir hormon olup hamilenin hızla değişen tiroid hormon düzeyine cevap olarak ancak aylar sonra yükselmeye başlar ki bu dönemde bebek tiroid hormonsuz kalabilir. Bu nedenle hamilelerde TSH, serbest T3, serbest T4 hormonları ölçülmelidir.
Hamilelerde bazen TSH çok düşer. Bu ciddi bir klinik durumdur. Çünkü bu hamilelerin gerçekten bir tiroid hastalığı nedeniyle mi (örneğin zehirli guatr) yoksa normal bir gelişim nedeniyle mi (örneğin hamilenin kanında normalde artan beta HCG etkisiyle) TSH düşüklüğü olduğu anlaşılmalıdır. Zira çoklu hamileliliklerde (örneğin ikiz ve üçüz) kanda artmış olan gonodotropinler TSH düşüklüğü nedeni olabilir. Bu çoğunlukla yanlış anlaşılıp ‘hamilede zehirli guatr var’ şeklinde yorumlanıp hamileliğin sonlandırılmasına kadar giden karalar verilmektedir.
Hamilelerde tiroid sintigrafisi uygulanmaz. Nodüle ince aspirasyon biyopsisi yapılması da tavsiye edilmez.
HAMİLELERİN TİROİD HASTALIKLARI YÖNÜNDEN TAKİBİ
Hamilelerde hormonal sistemlerin tümünde ciddi değişim olması kaçınılmazdır. Tiroid de bu değişimlerden nasibini almaktadır. Bu çerçevede vücudun iyot ihtiyacı ve tiroid hormonu ihtiyacı artmaktadır. Bu nedenle hamilelerde tiroid hormonlarının her 3 ayda bir ölçülmesi gerekir; zira her üç aylık dönemlerde tiroid hormon ihtiyacı değişiklik göstermektedir. En önemlisi, hamilelik öncesinde tiroid hastalığı olanların, hamilelik süresince bir kadın doğum uzmanına ilaveten bir de guatr uzmanınca yakından takibi gerekir.
ZEKİ BİR ÇOCUK İSTİYORSANIZ:
Doğacak çocuğunuzun zeki olmasını istiyorsanız hamile iken sizde tiroid hormon yetmezliği olmadığını anlamak için test yaptırın.
Tiroid yetmezliği hastalığınızın tedavisini eksiksiz yaptırın.
En önemlisi iyottan zengin yiyeceklerle beslenin, hamilelikte iyotlu tuz kullanın.
Doğan çocuğunuzda N-TSH (neonatal TSH) ölçümü yaptırın. Bu test topuktan alınan bir damla kanda yapılır. Bebekte tiroid hastalığı varsa derhal tedavisini yaptırın.
EMZİREN KADINLARDA GUATR İLACI KULLANIMI
Zehirli guatrda RAI kullanılmaz. Tiroid karşıtı ilaçlar ise sütle bebeğe geçebilmektedir. Bu nedenle annedeki zehirli guatrın tedavisi sırasında bebeğin sütten kesilerek suni mamaya geçmesi gerekir.
Emziren kadınlar tiroid hormonu kullanabilir. Tiroid hormon yetmezliğinde kullanılan tiroid hormonu benzeri sentetik ilaçlar (Tefor, Levotiron, L-thyroxin) emziren kadınlarda emniyetle kullanılır, hatta kullanılmalıdır. Önemli olan kullanılan bu ilacı doğru dozda uygulamaktır. Emziren annenin kullandığı bu ilaçların dozu fazla olursa bebekte huzursuzluk, kilo almakta güçlük, aşırı terleme, ishal ve kusma görülür. Bu ilaçlar emziren annenin sütünü azaltmaz.
Prof.Dr.Cumali AKTOLUN
Tiro-center Guatr Merkezi Direktörü
Amerikan Tiroid Birliği (Aktif) Üyesi
Guatr ve Tiroid Kanseri Derneği (TİRODER) Başk.