Gıda zehirlenmesi bakteri, parazit, virüs veya toksinlerin bulunduğu su ya da yiyeceklerin tüketilmesi nedeniyle olur.
Gıda zehirlenmelerinin büyük çoğunluğuna bakteriler (Staphylococcus ve E.Coli) yol açmaktadır.
Tek bir kişide veya aynı bozulmuş gıdayı tüketen bir grubun tamamında görülebilen gıda zehirlenmesinin belirtileri yemekten 2-6 saat sonra ortaya çıkabilir.
Zehirlenme belirtilerinin ortaya çıkma süresi zehirlenmenin nedenine bağlı olarak değişebilir.
Mide krampları, ishal ve kusma gıda zehirlenmesinin en sık görülen belirtileridir. Bu belirtilere ateş, ürperti, baş ağrısı ve halsizlik eşlik edebilir.
Gıda Zehirlenmesi Belirtileri ve Nedenleri
Bazı durumlarda gıda zehirlenmesi belirtilerinin görülmesi 1-3 gün arasını bulabilir.
Belirtilerin yemekten 2 saat veya 3 gün sonra görülmesi bakterinin türüne, bozulmuş gıdadan ne kadar yendiğine, zehirlenen kişinin genel sağlığına bağlıdır.
Bozulmuş (bakteri, virüs veya parazit taşıyan) gıda tüketildikten bir süre sonra mide bulantısı başlar. Bu sırada giderek şiddetlenen mide krampları yaşanabilir.
Zaman geçtikçe kusma ve ishal görülür. Dışkı kanlı olabilir ve bu durumda vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
Kusma genellikle 1-2 gün devam eder ancak bazen bundan daha uzun sürebilmektedir. İshal ise 2-3 gün devam eder. Mide krampları ve genel olarak mide rahatsızlığı 1 hafta boyunca sürer.
Gıda zehirlenmesinde mide kramplarına iştah kaybı, 38 derece veya üzerinde yüksek ateş, ürpertiler, kas ağrıları ve yoğun bir halsizlik eşlik edebilir.
Zehirlenmelerin büyük çoğunluğunda belirtiler 1-2 gün içinde hafiflemektedir ancak kusma 2 günden uzun süredir devam ediyorsa ve kanla birlikte geliyorsa, dışkıda kan varsa, çift görme yaşanıyorsa, konuşma bozukluğu görülüyorsa hasta hemen bir sağlık kuruluşuna götürülmelidir.
İshal hastanın vücudunun ileri derece susuz kalmasına yol açabilir. Ağız kuruluğu, gözlerin içeri çökmesi, idrara çıkamama veya az miktarda koyu renkli ve kokulu idrar çıkarma ciddi susuzluk belirtileridir.
Bu gibi bir durumda profesyonel yardım almak en doğru ve güvenli seçimdir.
Gıda Zehirlenmesi Riskini Artıran Faktörler
- Bakteriyle temas eden et ve tavuk ürünleri.
- Kümes hayvanlarının, kırmızı etin iyi pişirilmemesi.
- Pişmiş yemeklerin 1 saatten uzun süre dışarıda bekletilmesi.
- Kusma ve ishal gibi belirtiler gösteren biriyle yemeklerin paylaşılması.
- Uzun süre buzdolabı dışında bekletilen süt ve süt ürünlerinin tüketilmesi.
- Dondurulmuş gıdaların soğuk zincirin bozulmasından sonra tüketilmesi.
- Çiğ balık ve çiğ istiridye.
- İyi yıkanmayan sebze ve meyveler.
- Pastörize edilmemiş süt ürünleri ve meyve suları.
- Bozuk yumurta.
- Kaynağı belli olmayan sular.
Zehirlenmeye neden olan gıdanın bozulması üretim, yetiştirme, işleme, depolama, taşınma veya hazırlanma süreçlerinin herhangi birinde meydana gelebilir.
Bazı durumlarda zararlı organizmalar yüzeyde bulunur ve bir gıda ürününden diğerine geçebilir.
Gıda zehirlenmesinin şiddeti gıdanın bozulmasına yol açan bakteri, virüs ve parazit türüne göre değişmektedir.
Zehirlenmenin etkisi ve iyileşme süresi yine nedenine bağlı olarak farklılık göstermektedir.
Campylobacter Bakterisinin Neden Olduğu Gıda Zehirlenmesi: Belirtiler 2-5 gün arasında ortaya çıkabilir. Et ve kümes hayvanlarının işlenmesi sırasında hayvan dışkısının etle temas etmesi nedeniyle görülür. Bu bakteri su veya pastörize edilmemiş süt yoluyla da vücuda girebilir.
Clostridium Botulinum Bakterisinin Neden Olduğu Gıda Zehirlenmesi: Belirtiler 12-72 saat arasında ortaya çıkar. Doğru olarak konserve yapılmamış gıdalar, tuzlu ve isli balıklar, alüminyum folyoda pişirilmiş patates ve uzun süre sıcakta beklemiş gıdalarla vücuda girer.
Clostridium Perfringens Bakterisinin Neden Olduğu Gıda Zehirlenmesi: Zehirlenmenin belirtileri 8-16 saat arasında ortaya çıkar. Genellikle iyi pişirilmemiş ve çok yavaş soğumaya bırakılmış gıdalarla bulaşır.
Escherichia Coli Bakterisinin Neden Olduğu Gıda Zehirlenmesi: Belirtiler 1-8 gün arasında görülmeye başlar. Etin mezbahada kesimi sırasında hayvan dışkısıyla temas etmesiyle yayılır. Pastörize edilmemiş süt, su ve bazı sebzeler bu bakteriyi taşıyabilir.
Giardia Lamblia Parazitinin Neden Olduğu Gıda Zehirlenmesi: Belirtilerin ortaya çıkması 1-2 haftayı bulabilir. Bu parazit genellikle insandan gıdaya geçer. Hazır et ürünleri ve suda bulunabilir.
Listeria Bakterisinin Neden Olduğu Gıda Zehirlenmesi: Belirtileri 9-48 saat arasında ortaya çıkar. Sosis, pastörize edilmemiş süt ve peynir, yıkanmamış sebzeler ve et yemekleri ile vücuda girebilir. Gıdalara toprak ve su yoluyla bulaşabilir.
Noroviruses Virüsünün Neden Olduğu Gıda Zehirlenmesi: Belirtilerin ortaya çıkması 12-48 saati bulabilir. Yemeye hazır deniz kabuklularıyla vücuda girer. İnsandan gıdaya geçebilen bir virüstür.
Yukarıdaki bakteri, parazit ve virüsler gıda zehirlenmesinin başlıca nedenidir ancak sayıları bu kadarla sınırlı değildir. 13’ten fazla bakteri, virüs ve parazitin gıda zehirlenmesine yol açtığı bilinmektedir.
Gıda Zehirlenmesi Teşhisi Nasıl Konur?
Eğer gözle görülen belirtiler tam olarak gıda zehirlenmesini işaret etmiyorsa ve doktor teşhis konusunda daha net bir bilgi istiyorsa dışkı test edilir. Dışkı testinde dışkıda kan bulunup bulunmadığına bakılır ve zehirlenmeye neden olan bakteri tespit edilebilir.
Zehirlenmenin bakteri nedeniyle mi yoksa başka bir sebeple mi olup olmadığının belirlenebilmesi için kan testi yapılabilir.
Gıda Zehirlenmesi Tedavisi
Sık görülen gıda zehirlenmesi türlerinin çoğunda 24-48 saat içinde zehirlenmenin neden olduğu belirtiler hafiflemektedir.
Ancak bazı gıda zehirlenmelerinin ciddi komplikasyonlara neden olabileceği unutulmamalı ve belirtiler hafiflemiyorsa, şiddetleniyorsa, dışkıda kan görülüyorsa, ishal 5 günden uzun (çocuklarda 2 gün) sürdüyse, baş dönmesi varsa, ateş varsa ve kusma 2 günden uzun sürdüyse, vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna gidilmeli ve profesyonel yardım alınmalıdır.
Özellikle kanlı ishal ve yüksek ateş durumunda bir doktora danışmadan kendi kendinize ilaç almayın.
Gıda zehirlenmesi tedavisinde amaç ishal, mide krampları, kusma gibi belirtilerin kontrol altına alınmasıdır.
Gıda zehirlenmesi yaşıyorsanız mutlaka içtiğiniz su miktarını artırın ve dinlenin. İçilen suyun ishal nedeniyle hemen vücuttan atılması durumunda damar yoluyla serum tedavisi gerekebilir.
Kaynak:belirtilerinelerdir