Fizik tedavi uygulamaları (ajanları) ve etkileri

İnsanlar çok eski çağlardan beri fiziki ajanları hastalıkların tedavisinde kullanmışlardır.
İlk olarak güneş, sıcak su kaynakları gibi doğal enerji kaynaklarını tedavilerinde kullanmaya çalışan insanlar, elektrik enerjisinin bulunmasıyla yeni fizik tedavi ajanlarından faydalanmaya başlamışlardır. Elektriğin hastalıkların tedavisinde kullanılmaya başlanılması 18. yüzyılda olmuştur.

Fizik tedavinin tıbbi olarak gelişmesi 1.dünya savaşı sonrasıdır. Savaşların sonucunda, sakatlanmış çok sayıda insanların ortaya çıkması, çocuk felci salgınları buna neden olmuştur.

Fizik tedavi ajanlarının hemen hepsi insan vücuduna deri yoluyla tatbik edilir. Deri ve derialtı dokusunda, damarlarda değişiklikler meydana getirerek metabolizmayı etkiler. Bu cihazların etkisi son yıllarda teknolojinin ilerlemesiyle kanıtlanmış durumdadır. Ağrının giderilmesi, hareket ve kas kuvveti gibi fonksiyonların yeniden sağlanmasına yardımcıdır.

Çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan fizik tedavi ajanlarından bazıları şunlardır;

TENS:
Elektrotlar yardımıyla ağrılı bölgeye verilen özel bir elektrik akımıdır. Hastalığın akut ya da kronik diye tanımlayabileceğimiz ağrılı devresinde, hastanın ağrısını azaltmak için kullanılır. Vücutta salgılanan morfin benzeri bir hormonu artırarak etki göstermektedir. Hemen her türlü ağrıda ve hastada kullanılabilir.

ULTRASON:
Ses dalgalarının ısı enerjisine dönüşmesiyle elde edilir. Derine etki eden bir sıcaklık ajanıdır. Bu yolla o bölgede ki damarlarda genişleme sağlar, dolayısıyla doku beslenmesini ve iyileşmeyi hızlandırır. Bel,boyun fıtıklarında, dolaşım problemlerinde, spazmlarda etkisi yüksektir.

İNFRARUJ:
Kuru, yüzeyel sıcaklık ajanıdır. Ağrıyı azaltmak ve kas gevşemesini sağlamak amacıyla kullanılır. Ayrıca yüz felcinde gözler kapatılarak yüze uygulanabilir.

PARAFİN:
Yüzeyel sıcaklık ajanıdır. Katı parafin ile sıvı mineral yağın karıştırılmasıyla elde edilir. Termostatik kaplarda ısıtılır. El ve ayak gibi düz olmayan vücut bölgelerinde uygulama kolaylığı vardır.

HOT PACK (SICAK PAKETLER):
İçine silikat jeli doldurulmuş plastik ya da su sızdırmaz kumaş torbalardır. Nemli bir yüzeyel sıcaklık ajanıdır. Kronik burkulma ve yaralanmalarda, kırık, siyatalji, nevralji, kronik selülit ve romatizmal hastalıklarda kullanılmaktadır.
COLD PACK (SOĞUK PAKETLER):
Soğuk tedavisi, vücuttan ısı kaybettirerek, dokularda ödemi azaltmaya, spastisiteyi çözmeye yardımcıdır. Akut durumlarda ki spor yaralanmalarının tedavisinde kullanılan ana tedavi yöntemlerinden biridir. Yaralanmalardan sonra ki ilk 48-72saat içinde yapılmalıdır.

TRAKSİYON:
Türkçede çekme anlamına gelir. Omurları birbirinden uzaklaştırma yöntemidir. Traksiyon uygulamalarında çekim süresi ve çekim kuvveti her hastaya göre özel olarak belirlenir. Sürekli ya da aralıklı çekim yapılabilir. Yatar ya da oturur pozisyonda çekim uygulanır. Traksiyonlar bel ve boyun fıtığı, omurga kanalının darlığı, spondiloz gibi hastalıklara bağlı olarak oluşan ağrıları düzeltebilmektedir.

FLUİDOTERAPİ:
Özel termostatik bir kap içerisinde ısıtılmış katı partiküllerin sıcak hava ile birlikte hastaya uygulanmasıdır. El ve ayak eklemlerı için uygundur.


LENFATİK DRENAJ:
Günümüz populasyonunun en çok görülen ortak şikayeti olan huzursuz bacak sendromu venöz yetmezlik obezite, ödem, selülit gibi tedavilerde kullanılır. Hafif masaj etkisiyle vücutta doğal lenf dolaşımına yardım eder. Uygulamada; bacaklara özel manşonlar sarılarak yatmış durumdaki hastaya tedavi yapılır.



LAZER IŞINLARI:
Tıpta lazerin kullanılması son 40 yıldan beri gündemdedir. Çeşitli vücut bölgelerinde, ağrıyı artıran belirli spazm alanlarına uygulanır. Hücrelerin metabolizmalarında olumlu değişiklikler yaparak kendi kendilerini onarma yeteneği sağlarlar. Fizik tedavide kullanılan lazerler daha düşük güçte olsalar bile, bu ışınların göze zarar vermemesi için hem hastanın, hem tedavi edenin kullanacağı özel gözlüklere gereksinimleri vardır.

İNTERFERANS VAKUM TEDAVİSİ:
Birbirinden farklı salınımları(frekans) olan elektrik akımlarının birbirine karıştırılmasıyla elde edilmiş akımlara interferans( girişim) akımı denilir. 40’lı yıllardan beri başarıyla kullanılmakta olan bu akım özellikler beslenmesi bozulmuş dokuların ve kasların tedavisinde tercih edilir. Çocuk felci salgınlarında yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Şimdi hem kas ve sinir uyarıcı hem de ağrı esici özelliğiyle seçkin bir tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır. Akım uygulamasının yanı sıra uygulama başlıklarına yerleştirilen vakum tertibatıyla dokularda masaj etkisi de elde edilmektedir.

DİADİNAMİK AKIMLAR:
Esas olarak analjezik etki oluşturmak amacıyla kullanılmaktadır. Herhangi bir yan etkisi yoktur. Dolaşım problemleri, kas ve eklem hastalıkları gibi durumlarda kullanılır.
GALVANİK-FARADİK AKIM:
Tedavi edilecek bölgeye uygun yüzey elektrotları ile uygulanır. Akımın tedavi edici dozlarda uygulanmasıyla etkisini gösterir. Özellikle sinir yaralanmalarının tedavisinde kullanılır.

KISA DALGA DİATERMİ:
Derin sıcaklık ajanıdır. 2-3 cm derine etki ederek eklemlere kadar ulaşabilir. Etkisi yüksektir. Diz, omuz gibi diğer cihazların etkisinin az olduğu bölgelerde daha çok kullanılır.
ESWT (şok dalga tedavisi)
Vücut dışından uygulanan, ses dalgalarının vücudun istenilen bir bölgesinde odaklanmasına dayanan yeni bir tedavi şeklidir. ESWT Ultrasonik cihazlara göre 10 kat yüksek enerjiyi, çok kısa sürede (1 Mikro Saniye) uygulama alanına vermektedir.
Topuk dikeni, tenisçi ve golfçü dirseği, donuk omuz, omuz kireçlenmesi gibi rahatsızlıkların tedavisinde başarı ile uygulanmaktadır. Hastaya ameliyatsız ve ilaçsız tedavi olanağı sağlar. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa o kadar iyi sonuç alınır. Uygulama sonrası çoğu hastada ilk haftadan itibaren iyileşme başlar. ESWT tedavisi vücudun kendi iyileştirici mekanizmalarını kullandığı için, hastalık bir kez iyileşirse tekrarlama şansı düşüktür. Tedaviler 2-3 günde bir, toplam 5-6 seans olarak uygulanmaktadır.
Yukarıda bahsettiğimiz fizik tedavi ajanlarının tedavide etkili olabilmesi için mutlaka fizyoterapistlerce gösterilen egzersizlerle birlikte uygulanması gereklidir.

Fizik tedavi cihazlarının kullanılmayacağı durumları genel bir ifadeyle belirtecek olursak; kalp pili, protez, hamilelik, düzensiz ve yüksek tansiyon, metastaz gibi durumlarda kişiye vereceği fayda-zarar dengesi önemlidir.

Fizik tedavi ajanları, uzman kişilerce kullanıldıklarında tedavi edici etkisi yüksek, güvenilir ve hastaların ağrılarını büyük oranda azaltıp rahatlamalarını sağlayan yöntemlerdir.