http://egoistokur.com/dunyayi-degistiren-birkac-ozel-kedi/
Dünyayı değiştiren birkaç özel kedi
Kediler için ‘nankör’ diyenlere sakın inanmayın. ‘Gamsız’ diyenlere ara sıra inanabilirsiniz. Zira dünya kedilerin çevresinde döner ve tabaklarında yiyecek, kutularında temiz kum olduğu ve tabii ki sevilip okşandıkları müddetçe başkalarının ne yaptığını, ne dediğini, ne düşündüğünü pek umursamazlar.
Buna rağmen bilim insanları, sanatçılar, adli tıpçılar hatta devlet başkanları… Kedilerin büyüsüne kapılmayan mühim şahıs adeta yok gibi. Kediler hepsinin hayatını harikulade bir şekilde değiştirmiş. O kadar mı? Elbette hayır! Anlaşılan, bazı kediler insanlık tarihini de şaşırtıcı bir biçimde değiştirmeyi başarmış. Hem de en tuhaf, esrarlı ve incelikli şekillerde…
Kaynağım, Sam Stall’ın yazdığı ve Can Yayınları’ndan “Uygarlığı Değiştiren 100 Kedi” adlı kitap. Bu çok güzel kitabın içinde gezinmeye başlayalım mı?
Gülenay Börekçi
Goril Koko’nun kedisi
Ona başrolü vermek istedim. Benim kitaptan derlediğim listenin ilk kedisi Koko olsun… Bir gün onun hikayesini daha uzun anlatacağım, bunu hak ediyor.
1976’da California’nın Woodside kasabasında doğan Koko, Noam Chomsky’nin dil kuramından yola çıkılarak ‘konuşma’ yeteneği kazandırılan ilk gorildi. 1000’i aşkın işaret dili simgesi öğrendi ve fiziksel ihtiyaçlarından ruh haline varana kadar her şeyi anlatmak için kullandı. Koko, 1984’te doğum gününde armağan olarak kedi istediğini yine işaret diliyle anlattı. Önüne bir sürü yavru getirdiler ve o, kuyruksuz, gri ve ondan ürkmeyen yavruyu seçti, adını da Hep Top koydu. Onu aylarca kucakladı, öptü, bebek goril gibi sırtında taşıdı. Birlikte oynadılar. Hep Top günün birinde araba altında kaldığında Koko’yu teselli etmek mümkün olmadı. Günlerce ağladı, işaret diliyle bakıcılarına kaybından duyduğu üzüntüyü anlatmaya çalıştı. Sürekli işaret diliyle “Kedi uyku” diyor, “Ağla, üzgün, kaş çatık” işaretlerini yapıyordu. Küçük arkadaşının ölümüne duyduğu derin tepki tartışılmazdı. Keder sözcüğünü işaretle anlatamasa bile büyük bir kedere gömüldüğüne kuşku yoktu.
ESİN PERİLERİ: Sanatçılarla, dahilerle yakınlık kuran, onların yaratma sürecine katkıda bulunan kediler…
Schrödinger’in kedisi, kuantum fiziği araştırmalarında dev bir sıçrama yarattı. Fizikçi ve ilahiyatçı Dr. Albert Schweitzer kedisi Sızı sol kolunda uyuyakaldığında kendiliğinden kalkıp gidene kadar kolunu kıpırdatmazdı. Tıpkı Hz. Muhammed’in sevgili kedisi Müezza’ya yaptığı gibi.
♣ Kedi Beerbohm, 1970’lerden 90’ların sonuna kadar Londra’nın West End bölgesindeki Gielgud Tiyatrosu’nda fare avcısı olarak 27 yıl çalıştı. Her oyunda en azından bir kere sahne ışıklarında belirmeyi severdi. Ölümü Time’da, Guardian’da bile haber oldu.
♣ Besteci Scarlatti, Fa Minör Füg’üne çalışırken, kedisi klavsenin üzerinde gezinmeye başlamış ve çıkan sesler Scarlatti’nin o kadar hoşuna gitmiş ki, bunları da bestesine katmış. Eser bugün Kedi Fügü olarak anılıyor.
♣ Kedi maması 9 Lives’ın sözcüsü Kedi Morris’i biliyor musunuz? Bir gün bir sokak kedisi açık pencereden firma sahibinin mutfağına dalıp yerdeki kedi mamalarına iştahla saldırmış. Tesadüfen içeri giren adam da onu fotoğraflamış. Görüntü öyle inandırıcıymış ki, tarihin en başarılı reklam kampanyası yaratılmış. 9 Lives reklamlarında hâlâ aynı kedinin resimleri kullanılıyor.
♣ Sarman Orangey beyazperdede göründükten kısa süre sonra süperstar oldu. En ünlü filmiyse “başrolü” Audrey Hepburn’le paylaştığı “Tiffany’de Kahvaltı”ydı. Hatta buradaki rolüyle hayvan dünyasının Oscar’ı olan Patsy Ödülü’nü bile kazanmıştı.
♣ Yerçekimini keşfeden matematikçi Sir Isaac Newton ikide bir bahçeye çıkmak isteyen kedisine kapıyı açmaktan sıkılınca bir cihaz icat etti. Halen pet shop’ların gözdesi olan ‘kedi kapısı’ böyle ortaya çıktı.
♣ Ünlü bilim adamı Nikola Tesla elektrik üzerine mühim keşiflerini kedisi Macek’in tüylerinin karanlıkta hafif bir ışık saçtığını fark ettiğinde gerçekleştirdi.
ÖNCÜLER, yani aktif ruhlu kediler…
♣ Kartopu adlı Kanadalı kedi unutulmuş birkaç tüyüyle polisin aylardır peşinde olduğu bir katilin yakalanmasını sağlamış hatta adli tıp alanında devrime yol açmış.
♣ F.D.C. Willard adlı kedi ise düşük enerji fiziği hakkında bir araştırma raporuna sahibiyle birlikte imza atmış.
KAHRAMANLAR, yapılamayacak sanılanı yapmaya cesaret edenler
Kanlı Stalingrad Savaşı’nda Rus kuvvetlerine yardım eden Mourka ve karanlık Londra Kulesi’ne hapsedilen insan dostuna hep sadık kalan Trixy unutulmazlar arasında. Tekerlekli sandalyeye mahkûm sahibi yataktan düştüğünde telefonla acile haber vermeyi başaran Tommy de öyle. Başka örnekler de var…
♣ 2006’da İngiltere’de, ansızın gelen sara nöbetleri yüzünden hiç evden çıkamayan bir adamın imdadına kedisi Tee Cee yetişti. Tee Cee nöbetleri yarım saat önceden sezerek sahibini uyarabiliyordu. “Yılın Cankurtaran Kedisi Ödülü”nü de o aldı.
♣ 15. yüzyılda yaşayan Sir Henry Wyatt zindana atıldığında bir sokak kedisi ona güvercin taşıyarak aç kalmamasını sağladı. Kediye “Wyatt’ın yemekçisi” ünvanı takıldı. Sir Henry sonradan çok zengin oldu ve kedileri hep çok sevdi.
♣ I. Dünya Savaşı’nda bir Fransız askeri, kuzeniyle evli Alman askerine baba olduğunu haber vermek istedi ve Choux isimli kedi yavrusunun boynuna bir not bağladı, o da iki cephe arasındaki tarafsız bölgeden cesaretle geçerek doğum haberini yerine ulaştırdı…
EN TALİHSİZLER: Siyasete alet edilen kedicikler
♣ABD’li diplomat J.K. Galbraith, 1960’larda Hindistan’da elçilik yaparken kedisinin adının Ahmed olduğu öğrenilince, işler karıştı. Ahmed Hz. Muhammed’in isimlerinden biriydi. Durum Müslümanlığa hakaret olarak algılandığı için Pakistan’da ayaklanma çıktı. Amerikan binaları taşlandı, ABD’li personel saldırıya uğradı, mollalar Galbraith’in kellesini istediler. Kedinin adı değiştirilinceye kadar kriz sürdü.
♣ Glasgow’daki Halk Sarayı’nda 11 yıl fare avcılığı yapan Kir Pas, 1990’da emekli oldu. Sendika kartı da vardı. Müze personeli onu önce Ulusal ve Yerel Hükümet Memurları Derneği’ne mavi yakalı işçi olarak kaydetmek istemiş ama başvuru reddedilmişti. Bunun üzerine Genel Belediye Kazan İşçileri Sendikası Kir-Pas’ı saflarına katmaktan çok mutlu oldu.
♣ 1988’de İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher’ın evinde fare avlayan Humphrey, basın tarafından pencere önüne yuva yapan serçenin yavrularını öldürmekle suçlandı. Hükümet, suçlamaları resmi bir açıklama ve sert bir dille reddetti. Yıllar sonra yeni başbakan Tony Blair’in karısı Cherie onu istemeyince, kedicik taşrada yaşlı bir çiftin yanına gönderilecekti.
♣1983’te müzisyen David Sutch Kudurmuş Canavarın Resmi Zıpırlık Partisi adlı bir siyası parti kurdu ve başkanlığına da kedisi Mandu’yu getirdi.
♣ Karacık adlı kedi konuşma özgürlüğü için yasal olarak dava açtı. Nasıl yaptığını merak ediyorsanız, sahibine sorun.
KARŞI KAHRAMANLAR, yani en merak ettiklerimiz…
Merak ederiz tabii. Hem sinemada, edebiyatta ve gerçek hayatta da hep öyle olmamış, herkes karşı kahramanların büyüsüne kapılmamış mı? Fakat insan anti’lerle kedi anti’ler arasındaki fark büyük: İnsanlar ne yaptıklarının daima farkındalar. Burada konu edilen kediler ise ne yaptıklarından tamamen bihaber. Hem zaten onlar aslında kötülük mötülük bilmiyorlar ki.
♣ İlk akla gelen örnek bir deniz feneri bekçisinin Tibbles adlı kedisi. Tibbles, Issız bir adada son örnekleri kalmış bir kuş türünü evrimin talanını beklemeden tek başına yok ettiğini bilmiyordu. (Kitapta yazmıyor ama ben öğrendim, Tibbles sonradan hiç hak etmediği bir şekilde cezalandırılmış, yani öldürülmüş.)
♣ İngiliz romancı Thomas Hardy vasiyetinde iki ayrı mezarlıkta gömülmeyi istemişti. Böylece öldüğünde kalbi ameliyatla bedeninden ayrıldı. Ancak bir beze sarılıp bisküvi kutusuna konan kalp ortadan kayboldu. Hardy’nin kedisi Coby de yoktu. Bulunduğunda gördükleri manzarayı anlatmaya dil varmaz. Coby ne yazık ki sahibinin kalbini ‘çalan’ ilk kedi oldu. (Yiyen demeliydim belki.)
Kitabın yazarı Sam Stall’a göre kıssadan hisse şu: “Bu sayfalarda saygın birer yeri olan düzinelerce kedicik tarihi az ya da çok değiştirdi. Bunu umursamamaları, hatta yaptıklarının farkında bile olmamaları, çok daha alçakgönüllü bir işi becerdiklerinde yaygara koparan o kendini beğenmiş insanlara örnek oluştursa gerektir.”
Doğru söze ne nedir? Okuyunuz, okuyunuz, okuyunuz…
Gülenay Börekçi
Dünyayı değiştiren birkaç özel kedi
Kediler için ‘nankör’ diyenlere sakın inanmayın. ‘Gamsız’ diyenlere ara sıra inanabilirsiniz. Zira dünya kedilerin çevresinde döner ve tabaklarında yiyecek, kutularında temiz kum olduğu ve tabii ki sevilip okşandıkları müddetçe başkalarının ne yaptığını, ne dediğini, ne düşündüğünü pek umursamazlar.
Buna rağmen bilim insanları, sanatçılar, adli tıpçılar hatta devlet başkanları… Kedilerin büyüsüne kapılmayan mühim şahıs adeta yok gibi. Kediler hepsinin hayatını harikulade bir şekilde değiştirmiş. O kadar mı? Elbette hayır! Anlaşılan, bazı kediler insanlık tarihini de şaşırtıcı bir biçimde değiştirmeyi başarmış. Hem de en tuhaf, esrarlı ve incelikli şekillerde…
Kaynağım, Sam Stall’ın yazdığı ve Can Yayınları’ndan “Uygarlığı Değiştiren 100 Kedi” adlı kitap. Bu çok güzel kitabın içinde gezinmeye başlayalım mı?
Gülenay Börekçi
Goril Koko’nun kedisi
Ona başrolü vermek istedim. Benim kitaptan derlediğim listenin ilk kedisi Koko olsun… Bir gün onun hikayesini daha uzun anlatacağım, bunu hak ediyor.
1976’da California’nın Woodside kasabasında doğan Koko, Noam Chomsky’nin dil kuramından yola çıkılarak ‘konuşma’ yeteneği kazandırılan ilk gorildi. 1000’i aşkın işaret dili simgesi öğrendi ve fiziksel ihtiyaçlarından ruh haline varana kadar her şeyi anlatmak için kullandı. Koko, 1984’te doğum gününde armağan olarak kedi istediğini yine işaret diliyle anlattı. Önüne bir sürü yavru getirdiler ve o, kuyruksuz, gri ve ondan ürkmeyen yavruyu seçti, adını da Hep Top koydu. Onu aylarca kucakladı, öptü, bebek goril gibi sırtında taşıdı. Birlikte oynadılar. Hep Top günün birinde araba altında kaldığında Koko’yu teselli etmek mümkün olmadı. Günlerce ağladı, işaret diliyle bakıcılarına kaybından duyduğu üzüntüyü anlatmaya çalıştı. Sürekli işaret diliyle “Kedi uyku” diyor, “Ağla, üzgün, kaş çatık” işaretlerini yapıyordu. Küçük arkadaşının ölümüne duyduğu derin tepki tartışılmazdı. Keder sözcüğünü işaretle anlatamasa bile büyük bir kedere gömüldüğüne kuşku yoktu.
ESİN PERİLERİ: Sanatçılarla, dahilerle yakınlık kuran, onların yaratma sürecine katkıda bulunan kediler…
Schrödinger’in kedisi, kuantum fiziği araştırmalarında dev bir sıçrama yarattı. Fizikçi ve ilahiyatçı Dr. Albert Schweitzer kedisi Sızı sol kolunda uyuyakaldığında kendiliğinden kalkıp gidene kadar kolunu kıpırdatmazdı. Tıpkı Hz. Muhammed’in sevgili kedisi Müezza’ya yaptığı gibi.
♣ Kedi Beerbohm, 1970’lerden 90’ların sonuna kadar Londra’nın West End bölgesindeki Gielgud Tiyatrosu’nda fare avcısı olarak 27 yıl çalıştı. Her oyunda en azından bir kere sahne ışıklarında belirmeyi severdi. Ölümü Time’da, Guardian’da bile haber oldu.
♣ Besteci Scarlatti, Fa Minör Füg’üne çalışırken, kedisi klavsenin üzerinde gezinmeye başlamış ve çıkan sesler Scarlatti’nin o kadar hoşuna gitmiş ki, bunları da bestesine katmış. Eser bugün Kedi Fügü olarak anılıyor.
♣ Kedi maması 9 Lives’ın sözcüsü Kedi Morris’i biliyor musunuz? Bir gün bir sokak kedisi açık pencereden firma sahibinin mutfağına dalıp yerdeki kedi mamalarına iştahla saldırmış. Tesadüfen içeri giren adam da onu fotoğraflamış. Görüntü öyle inandırıcıymış ki, tarihin en başarılı reklam kampanyası yaratılmış. 9 Lives reklamlarında hâlâ aynı kedinin resimleri kullanılıyor.
♣ Sarman Orangey beyazperdede göründükten kısa süre sonra süperstar oldu. En ünlü filmiyse “başrolü” Audrey Hepburn’le paylaştığı “Tiffany’de Kahvaltı”ydı. Hatta buradaki rolüyle hayvan dünyasının Oscar’ı olan Patsy Ödülü’nü bile kazanmıştı.
♣ Yerçekimini keşfeden matematikçi Sir Isaac Newton ikide bir bahçeye çıkmak isteyen kedisine kapıyı açmaktan sıkılınca bir cihaz icat etti. Halen pet shop’ların gözdesi olan ‘kedi kapısı’ böyle ortaya çıktı.
♣ Ünlü bilim adamı Nikola Tesla elektrik üzerine mühim keşiflerini kedisi Macek’in tüylerinin karanlıkta hafif bir ışık saçtığını fark ettiğinde gerçekleştirdi.
ÖNCÜLER, yani aktif ruhlu kediler…
♣ Kartopu adlı Kanadalı kedi unutulmuş birkaç tüyüyle polisin aylardır peşinde olduğu bir katilin yakalanmasını sağlamış hatta adli tıp alanında devrime yol açmış.
♣ F.D.C. Willard adlı kedi ise düşük enerji fiziği hakkında bir araştırma raporuna sahibiyle birlikte imza atmış.
KAHRAMANLAR, yapılamayacak sanılanı yapmaya cesaret edenler
Kanlı Stalingrad Savaşı’nda Rus kuvvetlerine yardım eden Mourka ve karanlık Londra Kulesi’ne hapsedilen insan dostuna hep sadık kalan Trixy unutulmazlar arasında. Tekerlekli sandalyeye mahkûm sahibi yataktan düştüğünde telefonla acile haber vermeyi başaran Tommy de öyle. Başka örnekler de var…
♣ 2006’da İngiltere’de, ansızın gelen sara nöbetleri yüzünden hiç evden çıkamayan bir adamın imdadına kedisi Tee Cee yetişti. Tee Cee nöbetleri yarım saat önceden sezerek sahibini uyarabiliyordu. “Yılın Cankurtaran Kedisi Ödülü”nü de o aldı.
♣ 15. yüzyılda yaşayan Sir Henry Wyatt zindana atıldığında bir sokak kedisi ona güvercin taşıyarak aç kalmamasını sağladı. Kediye “Wyatt’ın yemekçisi” ünvanı takıldı. Sir Henry sonradan çok zengin oldu ve kedileri hep çok sevdi.
♣ I. Dünya Savaşı’nda bir Fransız askeri, kuzeniyle evli Alman askerine baba olduğunu haber vermek istedi ve Choux isimli kedi yavrusunun boynuna bir not bağladı, o da iki cephe arasındaki tarafsız bölgeden cesaretle geçerek doğum haberini yerine ulaştırdı…
EN TALİHSİZLER: Siyasete alet edilen kedicikler
♣ABD’li diplomat J.K. Galbraith, 1960’larda Hindistan’da elçilik yaparken kedisinin adının Ahmed olduğu öğrenilince, işler karıştı. Ahmed Hz. Muhammed’in isimlerinden biriydi. Durum Müslümanlığa hakaret olarak algılandığı için Pakistan’da ayaklanma çıktı. Amerikan binaları taşlandı, ABD’li personel saldırıya uğradı, mollalar Galbraith’in kellesini istediler. Kedinin adı değiştirilinceye kadar kriz sürdü.
♣ Glasgow’daki Halk Sarayı’nda 11 yıl fare avcılığı yapan Kir Pas, 1990’da emekli oldu. Sendika kartı da vardı. Müze personeli onu önce Ulusal ve Yerel Hükümet Memurları Derneği’ne mavi yakalı işçi olarak kaydetmek istemiş ama başvuru reddedilmişti. Bunun üzerine Genel Belediye Kazan İşçileri Sendikası Kir-Pas’ı saflarına katmaktan çok mutlu oldu.
♣ 1988’de İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher’ın evinde fare avlayan Humphrey, basın tarafından pencere önüne yuva yapan serçenin yavrularını öldürmekle suçlandı. Hükümet, suçlamaları resmi bir açıklama ve sert bir dille reddetti. Yıllar sonra yeni başbakan Tony Blair’in karısı Cherie onu istemeyince, kedicik taşrada yaşlı bir çiftin yanına gönderilecekti.
♣1983’te müzisyen David Sutch Kudurmuş Canavarın Resmi Zıpırlık Partisi adlı bir siyası parti kurdu ve başkanlığına da kedisi Mandu’yu getirdi.
♣ Karacık adlı kedi konuşma özgürlüğü için yasal olarak dava açtı. Nasıl yaptığını merak ediyorsanız, sahibine sorun.
KARŞI KAHRAMANLAR, yani en merak ettiklerimiz…
Merak ederiz tabii. Hem sinemada, edebiyatta ve gerçek hayatta da hep öyle olmamış, herkes karşı kahramanların büyüsüne kapılmamış mı? Fakat insan anti’lerle kedi anti’ler arasındaki fark büyük: İnsanlar ne yaptıklarının daima farkındalar. Burada konu edilen kediler ise ne yaptıklarından tamamen bihaber. Hem zaten onlar aslında kötülük mötülük bilmiyorlar ki.
♣ İlk akla gelen örnek bir deniz feneri bekçisinin Tibbles adlı kedisi. Tibbles, Issız bir adada son örnekleri kalmış bir kuş türünü evrimin talanını beklemeden tek başına yok ettiğini bilmiyordu. (Kitapta yazmıyor ama ben öğrendim, Tibbles sonradan hiç hak etmediği bir şekilde cezalandırılmış, yani öldürülmüş.)
♣ İngiliz romancı Thomas Hardy vasiyetinde iki ayrı mezarlıkta gömülmeyi istemişti. Böylece öldüğünde kalbi ameliyatla bedeninden ayrıldı. Ancak bir beze sarılıp bisküvi kutusuna konan kalp ortadan kayboldu. Hardy’nin kedisi Coby de yoktu. Bulunduğunda gördükleri manzarayı anlatmaya dil varmaz. Coby ne yazık ki sahibinin kalbini ‘çalan’ ilk kedi oldu. (Yiyen demeliydim belki.)
Kitabın yazarı Sam Stall’a göre kıssadan hisse şu: “Bu sayfalarda saygın birer yeri olan düzinelerce kedicik tarihi az ya da çok değiştirdi. Bunu umursamamaları, hatta yaptıklarının farkında bile olmamaları, çok daha alçakgönüllü bir işi becerdiklerinde yaygara koparan o kendini beğenmiş insanlara örnek oluştursa gerektir.”
Doğru söze ne nedir? Okuyunuz, okuyunuz, okuyunuz…
Gülenay Börekçi
