Çocuklarda tuvalet eğitimi süreci ve pratik çözümler

Tuvalet eğitimi için uygun yaşlar:

24-36 aylar arası tuvalet eğitimi için uygun bir zamandır. Kızlar erkeklerden daha hızlı bir ilerleyiş gösterebilirler. Nadiren bazı çocuklar 18 aylık iken de bu eğitime hazır olurlar. Eğitime erken başlamak, çocuğun üzerinde baskı hissetmesine neden olur, çünkü fiziksel açıdan yapamayacağı bir iş yüklenmiştir. Bu, eğitim süresini uzatır. Geç başlamak da yaşıtlarının yanında kendini kötü hissetmesine ve buna bağlı olarak özgüven problemlerine neden olur.

Yaz ayları daha uygundur. Çocuk rahat kıyafetler giyer, ayrıca bez olmadan üşümez. Ama zamanı gelmişse de yazı beklememek gerekir.

Bu yaşlardaki çocukların genel özellikleri:

Bu yaş çocuklarının özelliklerini bilmek tuvalet eğitimi sürecinde çocuğa nasıl yaklaşmanız gerektiği ile ilgili fikir verebilir. İki-üç buçuk yaşlar arası çocukta bağımsızlık duygusu gelişmeye başlar. Artık kas kontrolü ortaya çıkmaya başlamıştır. Çocukta yürüme, istediği bir şeyi alma veya bırakma, koşma ve tuvalet kontrolü gibi durumlar görülür. Bu şekilde anneden bağımsız yaşayabiliyor olmak hoşuna gider. Böyle durumlarda ebeveynin aşırı koruyucu veya baskıcı tutumu, çocuğun bağımsızlık duygusuna zarar verir ve yetersizlik duygusuna neden olur. Bu yaşta çocuk ayrıca her şeye karşı gelme eğilimdedir. Ebeveynin dayattığı şeyleri yapmak istemez. Bu nedenle tuvalet eğitimine başlanması gereken bu yaşlarda baskıcı bir tutum izlememeli, kontrolün çocukta olduğunu ona hissettirmeniz gerekir.

Çocuğum tuvalet eğitimine hazır mı? Ben hazır mıyım?

Çocuk hem fiziksel hem de duygusal açıdan eğitim için hazır olmalıdır. Eğiten kişi (anne, bakıcı…) de bu işe yeterli zaman ayıracak durumda olmalı, eğitim gergin olduğu zamanlara denk gelmemelidir. Tuvalet eğitimi 3-6 ay kadar zaman alabilen bir süreçtir ve dar zamanlara sıkıştırılmamalıdır.

Çocuğunuzun hazır olduğunu anlamak için aşağıdaki durumların kendisinde olup olmadığını gözlemleyebilirsiniz:

-Yürüme, eğilme gibi hareketleri kolayca yapabilme

-Ebeveyni taklit etme isteği ve nasıl ihtiyaç giderdiklerini merak etme, ebeveyni memnun etme isteği

-Basit emirleri yerine getirebilme

-Bezinin günde en az 2-3 saat temiz kalması

-Çiş, kaka, tuvalet, kuru, ıslak gibi kelimelerin anlamını bilme

-Kendi başına basit kıyafetleri çıkarabilme

-Tuvalete çıkışların artık bir rutine bağlanması

-Altının kirli olduğunu belli etme

-Altı ıslakken rahatsızlık duyma ve temizlendiğinde bu durumdan memnun olma

-Bir iş olduğunda bunu kendi başına yapma eğilimi (mesela yemek yeme)

Eğitim için yanlış zamanlar:

-Çocuğunuzda bir sağlık sorunu varsa (özellikle kabız, ishal)

-Bir yakının ölümü, yeni kardeş, yeni bakıcı, seyahat, taşınma, aile içi gerginlik gibi stres yaratıcı durumlar olmuşsa, çocuk yeniden durağan ve güvenli bir ortama sahip olana kadar eğitimi erteleyin.

Çocuğumu tuvalet eğitimine nasıl hazırlayabilirim?

-Tuvalet eğitimi doğal bir süreçtir. Bu nedenle evde çok önemli bir mesele haline getirmeyin, bu çocuğunuzun üzerindeki baskıyı arttırır. Ona sakince yaklaşın.

-Eğitim boyunca lazım olan araç gereçleri belirleyin (lazımlık ya da tuvalete uygulanabilir oturma yeri, alıştırma külodu vb.)

-Uygulayacağınız yöntem konusunda bir plan yapın ve diğer aile üyelerinden de (babaanne, dede veya bakıcı gibi) çocuğa bu yöntemle yaklaşmasını isteyin. Aksi takdirde farklı şekillerdeki müdahaleler eğitimde aksaklığa neden olabilir.

-Eğitimden önce tuvalete mi lazımlığa mı alıştıracağınıza karar verin. Bazen çocuklar için lazımlık tuvaletten daha kullanışlı olabilir. Çocuğunuz hangisini tercih ediyorsa eğitime onunla devam edin.

-Lazımlığa veya tuvalete oturtmanın da bir rutini olsun. Her gün ara sıra kıyafetlerle (2-3 dk.) de olsa oturtmak gerekebilir. Bu yöntem eğitimin başlarında çocuğun lazımlığa veya tuvalete alışmasını sağlar.

-Çocuğa bu süreçte kontrol etme ve bağımsızlık duygusunu aşılayın.

-Tuvalet konusunda çocukla konuşulması yararlı olabilir (Çiş nedir, kaka nedir, insanlar ihtiyaçları olduğunda nerede yaparlar gibi). Çocuğunuzla tuvalet eğitimi konulu, çocuklar için hazırlanmış eğlenceli videolar izleyebilir veya resimli kitaplar okuyabilirsiniz.

-Eğitime başlamak için tüm gün evde olduğunuz birkaç günü seçin.

-Çocuğunuzun yeme düzenine dikkat etmek de bu süreci kolaylaştırır. Kabıza neden olabilecek besinlerden kaçının, bol su içirin.

Eğitimde izlenmesi gereken adımlar:

- Çocuğunuzun altına yaptığını yüz veya duruşundan anlayabilirsiniz. Bu durumlarda onu lazımlığa (veya tercihe göre tuvalete) yönlendirebilirsiniz.

- Yemek yedikten veya bir şeyler içtikten sonra bir saat içinde çocuğu lazımlığa oturtabilirsiniz. Bu yöntem devamlı sorup çocuğu sıkmaktan daha iyidir. Ayrıca sabah kalktıktan sonra ve gece yatmadan önce de sorabilirsiniz. Git gide bu oturmaların sayısını arttırın.

- Bezine yaptığı zaman bezin içindekileri lazımlığa dökebilir ve böylelikle lazımlığın ne işe yaradığını öğretebilirsiniz. Lazımlığın çocuğun ulaşabileceği bir yerde, en çok vakit geçirdiği odada olması daha iyidir ve istediği bir vakit lazımlıkla birlikte çocuk banyoya yönlendirilebilir.

- Lazımlığa oturduğunda canı sıkılıyorsa, oyunlar oynayın, kitap okuyun, yalnız bırakmayın.

- Altına yaptığında bezini hemen değiştirin ve böyle durumlarda haber vermesini öğretin. Altı kirli olduğunda kendini rahat hissetmesine engel olun.

- Rahatça çıkarabilmeleri için bu dönemde çıkarılması kolay kıyafetler tercih edin.

- Her yaptığı eylemde çocuğa teşekkür edin. Ama bu işin bir törene dönüşmesine ve çocuk tarafından çok önemli bir konu gibi algılanmasına izin vermeyin.

- Çocuk ısrarla lazımlığı veya tuvaleti reddediyorsa henüz eğitime hazır değil demektir. Aradan zaman geçmesini bekleyin (1-2 hafta veya çocuğunuzun hazır olma durumuna göre 1-1,5 ay da olabilir). Her koşulda çocuğa onu sevdiğinizi hissettirin. Bu sırada ona tuvalet eğitimini hatırlatacak hiçbir şey yapmayın.

- Eğitimden 3-4 hafta sonrasına kadar kuruluk sağlanamayabilir, bazı çocuklar için aylar sürebilir. Sabırlı olun.

- Çocuklar bezden çıktıkları zaman tuvaletin neden kullanıldığını daha iyi anlayabilirler. Eğitimde çocuk art arda başarı göstermişse, lazımlığa veya tuvalete alışmışsa, artık bezlemeyi bırakın. Tercihe bağlı olarak bezlemeyi eğitimin başında da bırakabilirsiniz. Çocuk alıştırma külodu veya iç çamaşırı giymeye başlayabilir. Alıştırma külotları bebek bezlerinden daha az emicidir, çocuğun ıslaklık duygusunu anlamasına yardımcı olur ve çocuk için büyük bir adımdır. Onu bu konuda gururlandırıp artık büyük bir adam olduğunu söyleyebilirsiniz.

Alıştırma külotlarının tuvalet eğitiminde kullanılıp kullanılmaması gerektiği ile ilgili, uzmanlar bir fikir birliğine ulaşamamışlardır. Kimileri çocukların bu külotları bez gibi kullanıp kirletebildiğini ve bunun da tuvalet eğitimini yavaşlattığını söylemekte; kimileri ise bunun eğitimde faydalı olabileceğini savunmaktadır.

Eğitimde yapılmaması gerekenler:

-Lazımlığa veya tuvalete uzun süre oturması için baskı yapmayın. Bu, çocukta cezalandırılıyormuş hissini yaratabilir.

-Bezine kaçırdığında çocuğu kesinlikle cezalandırmayın veya ayıplamayın.

-Çocuğun tuvaleti pis ve korkulacak bir yer olarak görmesini engelleyin.

-Tuvalet eylemleriyle ilgili kötü, tiksindirici ifadeler kullanmayın.

-Bu süreç çocuktan çocuğa değişebilir, çocuğunuzu başka çocuklarla kıyaslamayın.

Tuvalet sonrası temizlik:

-Çocuğunuza zamanla nasıl taharet alınacağını öğretin (kız ve erkekler farklılık gösterir), öğrenene kadar bu işi siz yapın.

-Çocuğunuza tuvalet sonrası el yıkamasını öğretin ve her seferinde bunu hatırlatın.

Kazalar da bu işin bir parçasıdır:

Tuvalet eğitimi başarıyla tamamlanmış olsa bile, geceleri veya daha sonraki yıllar tekrar alt kaçırmalar olabilir, bunlar normaldir. 4 yaşa kadar tam kuruluk olmayabilir.

Gece tuvalet eğitimi:

-Gece eğitimi daha uzun sürebilir. Gündüz tuvaletini kontrol edebilen bir çocuk çoğu zaman gece bu kontrolü sağlayamaz. 3 yaşında pek çok çocuk ayda en az bir kez geceleri yatağını ıslatabilir. Böyle durumlarda çocuğunuzu bunun bir sorun olmadığına ikna edin.

-Gece vakti bir süre daha bez kullanabilir, ardından alıştırma küloduna geçebilirsiniz (Alıştırma külotları özellikle geceleri çocukların mesanelerini kontrol edemedikleri durumlarda kullanılabilir).

-Geceleri bezi bıraktığınızda yatarken çarşaf altına naylon serebilirsiniz.

-Gece yatmadan önce çok sıvı vermeyin. 1 saat öncesinde sıvıyı kesin.

-Gece tuvaleti gelir ve uyanırsa sizi uyandırabileceğini söyleyin.

Dışarıda tuvalete gitmek:

-5-6 yaşa kadar başka yerlerdeki banyolarda veya umumi tuvaletlerde yardıma ihtiyacı olabilir. Böyle yerlerde çocuğunuza tuvalet ihtiyacı olup olmadığını siz sorun.

-Çocuğunuz dışarıda tuvalete gitmeye alışana kadar, her türlü ihtimale karşı yanınıza yedek iç çamaşırı ve kıyafet alabilirsiniz.

Engelli çocuklarda eğitim:

Görme engeli, duyma engeli, serebral palsi, otizm veya diğer davranışsal ve gelişimsel bozuklukları olan çocuklarda bu eğitim farklılıklar gösterebilir. Bunun için bu konuda yazılmış kitaplar okumak ve bir uzmana danışmak faydalı olacaktır.

Sağlık problemleri:

Tuvalet eğitimiyle ilgili çocukta görülebilecek olası problemlere karşı dikkatli olun. Çocuğunuzun tuvalet eğitimine uyum sürecine ilişkin endişeleriniz varsa ve bir problem olduğunu düşünüyorsanız doktorunuza danışın. Olası problemler bazı belirtiler gösterebilir: Çiş veya kaka miktarında büyük bir artış veya azalma, çok zor geçen kaka veya çok sulu gelen kaka, çiş veya kakada görülen kan, çocuğun tuvaletini yaparken ağrı hissetmesi vb.

Ne zaman bir uzmana başvurulmalı?

-Aylar sonra eğitimde hala zorluklar yaşanıyorsa,

-Çocuk, eğitime direnip kaka yapmayı reddediyorsa,

-Çocuğunuz 3 yaşını geçtiyse ve hala tuvalet eğitimine ilgi duymuyorsa bir çocuk doktoruna başvurun.

Ama sorun fiziksel problemler dışında başka nedenlerden de kaynaklanıyor olabilir (Örneğin, banyoda yalnız kalma korkusu, dikkat çekme isteği, kontrolü elde tutma isteği, oyunu bırakıp tuvalete gitmek istememe vb.). Bu gibi durumlarda da bir uzman psikoloğa başvurabilirsiniz.

ALINTIDIR...